Anih djru ngă hră pơ-ar să Đăk Pxi, tơring čar Quảng Ngãi hơmâo tơket tơkeng mơnuih nao. Anih mă bruă prong, rơhaih, yua hơmâo pơdong ƀơi sang jơnum să Đăk Long, tơring glông Đăk Hà hơđăp, samơ̆ yua hơmâo lu đơi mơnuih, anun khŏm dŏ tơguan ƀơi grê gah rơngiao lan nao rai. Amai Y Rê, dŏ pơ plơi Kon Têu, să Đăk Pxi, brơi thâo:“Neh met wa rai ngă hră lu biă mă, mơtuk mơtul mơnuih mơtăm yơh, grê pioh dŏ tơguan hai kơhiă abih mơn. Hlơi hlơi leng kơ kiăng pơsir tañ đah mơ̆ng hmao bruă amăng sang ano, anun jing ngă glêh tơnap kơ ƀing apăn bruă čar mơn. Kah hăng kâo nao ngă hră hrơi anai, hrơi pơgi kah mơ̆ng giong”.

Bơ amai Y Rum, plơi Pâ Cheng, nao kơđŏm hră brơi ană nao hrăm hră, ră ruai:“Hrơi hlâo ƀing mă bruă să ngă bruă tañ biă mă, mơguah nao mơ-it lĕ tlam gơñu ba glăi mơtăm yơh. Hrơi anai, ƀu thâo tañ hă kaih, neh met wa rai pơ anai ngă hră lu biă. Ƀing mă bruă po să ăt lăng ba, djru brơi klă biă laih kơ ƀing gơmơi lơ̆m nao ngă hră pơ-ar”.

Ơi A Ly – Kơ-iăng khua ping gah, Khua plơi Pâ Cheng, să Đăk Pxi, brơi thâo, mơ̆ng hrơi kơnuk kơna dăp glăi anom bruă, mơnuih ƀôn sang hok mơak biă, lơ̆m hră pơ-ar hơmâo ngă brơi biă pơ să, huăi nao ataih hơdôm pluh km pơ tơring glông tui hăng hlâo dong tah:“Ră anai, bruă bơwih brơi mơnuih ƀôn sang kiăo tui bruă akŏ pơdong hăng pơđĭ tui anŏ klă bruă mă mơ̆ng Anom bruă ngă hră pơ-ar klă hăng tŭ yua biă. Pơ anai, hră pơ-ar hơmâo pơkra brơi ƀơi anih čơkă sa bah amăng, rơđah rơđông, pơsir bruă tañ biă, djru ană plơi huăi rơngiă hrơi, huăi glêh glar, jing ană plơi klao hok biă. Sang să giăm sang jing nao rai tañ hloh mơn. Ƀing ngă bruă pơ să jê̆ giăm, pơhiăp mơak, pơtô brơi tong ten, anun jing nao ngă hră huăi hŭi ôh, djhôl biă amăng pran jua. Bruă pơtrut mă yua boh thâo ia rơgơi pôr pơhing ăt djru hơduah ĕp, mơ-it hră hăng ba glăi hrăt tañ mơn”.

Să Đăk Pxi, tơring čar Quảng Ngãi hơmâo akŏ pơdong mơ̆ng să Đăk Pxi hăng să Đăk Long (tơring glông Đăk Hà, tơring čar Kon Tum hơđăp). Hrŏm hăng pơmut anom bruă čar, să hơmâo tŭ mă bruă mơ̆ng tơring glông hơđăp, anun jing bruă kiăng ngă lu biă mă. Ayong A Sanh, mơnuih mă bruă mơ̆ng Anom bơwih brơi ngă hră pơ-ar sang să Đăk Pxi hok mơak brơi thâo: bruă lu, glêh kơtang mơn, ƀing adơi ayong pơ anai khom gir yơh:“Amăng hrơi blan blung a ngă bruă pơkra hră pơ-ar, tơlơi tơnap hloh lĕ tơlơi sư̆ rơbư̆ mơ̆ng ƀing apăn bruă wơ̆t hăng mơnuih ƀôn sang. Lơ̆m ngă bruă gơmơi juăt tui laih hăng tơlơi pơplih phrâo, ă yua măi mok boh thâo ia rơgơi phrâo. Amăng mông čơkă ană plơi rai ngă hră, gơmơi lêng kơ pơhiăp tom rơhmač, gir pơtô brơi. Bơwih brơi klă, gir pơblang kiăng ană plơi ñu hơđong pran, kơnang kơ ƀing gơmơi hloh”.

Pơplih mơ̆ng tơlơi pơmin ngă hră jing tơlơi pơmin bơwih brơi jing tơlơi ƀuh rơđah hloh lơ̆m ngă tui gong gai dua gưl ƀơi Đăk Pxi, anih hơmâo truh 87,5% mrô mơnuih jing djuai ania ƀiă. Yă Phạm Thị Thương, Khua ping gah să Đăk Pxi brơi thâo, ngă klă bruă dêh čar pơtrun tuh pơ alin pơ kual mơnuih ƀôn sang djuai ania ƀiă hăng čư̆ siăng, tơlơi hơdip neh met wa pơ să kual ataih yaih anai jai pơplih klă tui. Prăk pơhrui hơmâo giăm 50 klăk prăk/sa čô/sa thun; mrô sang anŏ rin mơ̆ng să dŏ glăi 6%.

Hlâo hrơi pơmut hrŏm, 2 boh să Đăk Pxi hăng Đăk Long (hơđăp) dưi ngă giong laih djŏp hơnong pơkă plơi pla phrâo. Ră anai, să glăk ngă tŭ yua bruă iâu pơthưr “pơplih tơlơi pơmin hơdră ngă bruă amăng kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă”, laih dong ngă tŭ yua hơdôm jơlan hơdră, tơlơi pơtrun mơ̆ng Kơnuk kơna; pơtô ba neh met wa thâo mă yua boh thâo ia rơgơi, pơplih hơdră wai lăng rông hlô pla kyâo kiăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă mơnuih mơnam. Ƀơi anăp tơlơi kiăng ngă bruă kơtang hloh, Đăk Pxi ăt lăng ba , akŏ pơjing khul mơnuih ngă bruă čar, biă ñu lĕ mơnuih apăn bruă djuai ania ƀiă. Yă Phạm Thị Thương brơi thâo:“Hăng ƀing apăn bruă djuai ania ƀiă pơ anai jing bruă pok pơhai ngă tui tơlơi jao bruă ăt dưi ngă tui tơlơi jao laih. Khă hnun, ăt hơmâo mơn đa aka ƀu rơguăt mă yua boh thâo ia rơgơi kiăng djơ̆ hăng tơlơi kiăng ngă hră amăng glông măi kaih ƀiă mơn. Jing să hơmâo prăp rơmet rơđah rơđông kiăng ƀing khua, mơnuih mă bruă să pơđĭ tui tơlơi rơgơi, mă yua măi mok ngă hră pơ-ar amăng boh thâo mrô amăng hrơi blan pơ anăp”.

Hăng tơlơi tuh pơ alin abih bang mơ̆ng Kơnuk kơna, tơlơi pơplih phrâo kơ tơlơi pơmin sang bruă bơwih brơi mơnuih ƀôn sang mơ̆ng ƀing khua, mơnuih mă bruă čar, hrŏm hăng tơlơi gum pơgôp mơ̆ng mơnuih ƀôn sang, tơlơi đăo kơnang să kual atah Đăk Pxi amra jai hrơi đĭ kyar trơi pơđao yâo mơ-ak./.