Rơbêh kơ pluh thun jê̆ hăng anai, abih bang ngăn rơnoh tuh pơplai mơng hơdôm jơlan hơdră, rơwang bruă, hơdră bruă mơ̆ng Ping gah hăng Kơnuk kơna pioh kơ să Lộc Nam, tơring glông Bảo Lâm, tơring čar Lâm Đồng truh ha rơtuh klai prăk. Gơnang kơ tơlơi lăng ba tuh pơplai anai, gŏng hrĕ apui lơtrik, jơlan nao rai, sang hră, sang ia jrao, anom mă yua bơwih ƀong hăng ƀô̆ mơta plơi pla hmâo laih tơlơi pơplih rơđah. Hơdôm bôh sang hlang, pơnăng djrao sui hăng anai, ră anai dưi pơ ala nao hơdôm bôh sang ximăng kơjăp phik, tơlơi hơdip mơda gơnam tam hăng pran jua mơ̆ng mơnuih ƀôn sang ƀu pơdơi pơplih phrâo hăng pơđĭ dlông.

Hăng sa čô mơnuih djuai ania K’ho, hmâo ha tal ngă ling tơhan gum hrŏm pơgang bôh than ngă hơkrŭ đam ƀơi kual lŏn anai, ơi K’Dĩnh, 80 thun, ƀơi thôn 4, să Lộc Nam mơ-ak brơi thâo anô̆ rơmon rơpa ƀu thâo tlaih sui hăng anai dưi pơtrut kơdun glăi laih mơng rim sang, pur gŏ. Tơlơi hơdip mơda neh wa ƀơi plơi pla đĭ kyar lu laih. Sang hơpă leng kơ hmâo anô̆ ƀong anô̆ huă anô̆ pioh lui.

 “Hlâo adih jơlan glông glut hlŭ nao rai tơnap tap biă, ră anai jơlan nao rai klă hiam laih. Tơlơi hơdip mơda bơwih ƀong huă hơđong, prăk pơhrui glăi ăt hmâo hmăi mơn. Sang hơpă leng kơ hmâo rơdêh nao rai, hmâo sa dua bôh sang anô̆ blơi rơdêh ô tô mơtăm. Tơlơi hơdip mơda lĕ hlâo adih tơnap tap, ră anai gơnang kơ thâo pơmin bơwih ƀong đĭ kyar, anun huăi dô̆ rin rơpa. Pưk sang ăt leng kơ pơdŏng klă hiam mơn. Ră anai ƀu bơngot hơget dong tah, kơnong kơ triăng bơwih ƀong huă ngă đang hmua pioh pơdrŏng đĭ đôč. Ră anai lu neh wa hmâo prăk pơhrui glăi rim thun hơdôm rơtuh klăk prăk mơtăm, ƀu ƀiă ôh”.

Dong mơ̆ng hơdôm rơtuh bôh sang anô̆ djuai ania K’ho dô̆ hơdip mơda, truh ră anai Lộc Nam hmâo pơđĭ tui laih truh rơbêh kơ 3.400 bôh sang anô̆, 13.000 cô mơnuih, amăng anun mơnuih djuai ania ƀiă hmâo rơbêh kơ 30%. Gơnang kơ lŏn mơnai klă hiam, lăp djơ̆ hăng djop mơta phun pla sui thun hmâo nua yôm kah hăng čè, kơphê, sầu riêng, măng cụt, mắc ca hăng sa dua djuai phun bôh pơkon, Lộc Nam hmâo pơjing laih hơdôm kual ngă đang hmua hơđong hăng abih bang lŏn ngă đang hmua truh rơbêh kơ 5.000 ektar. Amăng anun, lu hơdră ngă đang hmua ba glăi bôh tơhnal pơhrui hmâo mơ̆ng 500 klăk prăk truh kơ sa klai prăk sa thun, hmâo hơdră đa pla sầu riêng hmâo 2 klai prăk sa thun. Hrŏm hăng tơjŭ pla, rông hlô, ăt lĕ anô̆ gal glăk dưi hmâo să Lộc Nam đing nao pơđĭ kyar hăng abih bang pŭ hlô rông hmâo rơmô, be, un đĭ giăm truh 3.400 drơi hăng 34.000 drơi mơnŭ, bip djop mơta.

Lăp đing nao, Lộc Nam ăt hmâo pơjing mơn hơdôm hơdră pơlir hơbit bruă bơwih ƀong hăng blơi abih gơnam hmâo ngă rai, hơđong bruă bơwih ƀong huă hăng pơđĭ tui prăk pơhrui glăi kơ mơnuih ƀôn sang, hăng rơnoh pơhrui hơnong ñu ră anai hmâo laih rơbêh kơ 45 klăk prăk sa cô mơnuih sa thun. Gơnang kơ anun, bruă hrŏ trun rin rơpa kơjăp ba glăi laih bôh tơhnal lăp djă pioh, mơng 30% mrô sang anô̆ ƀun rin amăng thun 2015 truh rơnuč thun 2022 kơnong kơ dô̆ 6%.

Ơi K’Châu, djuai ania K’ho ƀơi thôn 3 să Lộc Nam lăi lĕ, hmâo bôh tơhnal anai lĕ gơnang kơ tơlơi lăng ba mơ̆ng Ping gah hăng Kơnuk kơna, amăng anun khom lăi nao truh hơdôm jơlan hơdră pơkă mơ̆ng lŏn ia kơ pơđĭ kyar bơwih ƀong huă, hrŏ trun rin rơpa kơjăp hăng pơdŏng plơi pla phrâo pơjing pran gơgrong yôm phăn djru mơnuih ƀôn sang pơplih tơlơi pơmin, khin hơtai mă yua bôh thâo phrâo amăng bruă ngă đang hmua, triăng bơwih ƀong huă hăng pơdŏng tơlơi hơdip phrâo. Ơi K’Châu ruai glăi:

 “Tơlơi hơdip mơda neh wa ră anai pơplih lu laih. Hlâo adih rơdêh dang wang ăt ƀu hmâo mơn, ră anai sang hlơi hlơi leng kơ hmâo rơdêh thut, hmâo sang đa blơi wot ô tô 5, 7 rơtuh klăk prăk. Laih anun sang hnal kyâu, pơnăng djrao dưi pơ ala nao sang ximăng pơdŏng kơjăp phik, đa pơdŏng sang lu tal, sang dô̆ dăp tal 3. Tơlơi pơplih anai kơnong kơ amăng hơdôm thun jê̆ hăng anai đôč. Ăt gơnang kơ neh wa thâo bơwih brơi kơ phun pla, hlô rông, biă ñu pơplih hơdai nao pla dong hơdôm djuai phun hmâo nua yôm, sĭ hmâo nua yôm. Tơlơi hơdip mơda neh wa ƀơi anai đĭ kyar laih, hơđong hăng pơđĭ kyar lu biă”.

Ƀu djơ̆ kơnong kơ tơlơi bơwih ƀong pơđĭ kyar đôč ôh mơ̆, tơlơi hơđong rơnuk rơnua bruă kơđi čar mơnuih mơnam mơng să Lộc Nam dưi djă pioh kơjăp. Biă ñu, mơnuih ƀôn sang hmâo ngă tui klă laih phiăn juăt gum hrom hơbit hăng gru nam pioh glăi mơ̆ng blah ngă kual ngă hơkrŭ đưm, tơlơi rô nao rai mơnuih mơnam kơplah wah neh wa yuan hăng djuai ania K’ho jai kơjăp tui, pran jua ƀing gŏp iao gah dưi ngă tui dong.

Tui hăng ơi Võ Thiên Bình, Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang să Lộc Nam, dong mơ̆ng hrơi dưi tŭ yap lĕ să djơ̆ hăng plơi pla phrâo amăng thun 2020, Lộc Nam pơsit bruă mă phun lĕ khom pơhlôm dong hơdôm tơhnal pơkă. Kiăng dưi ngă tui tơlơi anun, mơnuih ping gah, jơnum nim djop djuai ania mơnuih mơnam hăng hơdôm khul grŭp khom gơgrong hlâo pơčeh phrâo amăng mă yua hơdră pơkă, hơdră gum djru mơ̆ng Kơnuk kơna, pơkĕ hrŏm hăng iâo pơhrui lu mơta ngăn rơnoh, ngă hiưm hơpă djơ̆ hăng tơlơi hmâo sit hăng tơlơi gum hơgôp, gum pran jua hrŏm mơ̆ng mơnuih ƀôn sang. Amăng anun, bôh yôm phun lĕ pơđĭ tui tơlơi pơmin, pơplih tơlơi pơmin amăng hơdră pơmin, bruă ngă mơ̆ng mơnuih ƀôn sang, biă ñu hăng neh wa djuai ania ƀiă. Ơi Võ Thiên Bình, brơi thâo:

 “Lom ngă tui pơlir hơbit, pơdŏng hơdôm grŭp mă bruă sĭ gơnam tam ngă rai mơ̆ng đang hmua hmâo djru laih neh wa hơđong tơlơi hơdip mơda. Hăng djru bruă bơwih ƀong – mơnuih mơnam hơdôm plơi pla lăi hrŏm, mơnuih djuai ania ƀiă lăi ha jăn hmâo lu tơlơi pơplih klă. Đưm hlâo, phiăn juăt mơng neh wa lĕ pioh phun pla bluh đĭ hơnong hmâo mơ̆ng ñu, ră anai neh wa thâo bơwih brơi, pruai kơmok anun mrô pơhrui glăi lu, klă hiam gơnam dưi pơđĭ tui lu hloh, bôh tơhnal bơwih ƀong ba glăi lu biă. Tơlơi anun brơi ƀuh bruă pơplih tơlơi pơmin mơ̆ng neh wa yôm phăn biă”.

Hrŏm hăng ngă giong anom mă yua kơ plơi pla, Lộc Nam glăk iâo pơhrui ngăn rơnoh pơtrut pơđĭ kyar bruă bơwih ƀong huă tui hơdră ngă rai gơnam sĭ mơdrô, ăt kah hăng pơtrut kơtang mă yua bôh thâo măi mok phrâo amăng bruă đang hmua kiăng đĭ tui nua gơnam amăng sa anih pla, pơđĭ kyar dong hơdră pơlir hơbit bruă ngă đang hmua hăng sĭ gơnam ngă rai. Hăng tơlơi pơplih kơtang amăng tơlơi pơmin bruă ngă đang hmua mơ̆ng mơnuih ƀôn sang, hrŏm hăng tơlơi gum hrŏm gơgrong mơng abih bang glông bruă kơđi čar, sit ñu Lộc Nam amra hmâo să plơi pla phrâo tui tơhnal pơkă phrâo amăng thun 2024 kah hăng tơhnal hmâo ba tơbiă./.