Gah hơdôm kual plơi pla mơ̆ng tơring glông Châu Thành, tơring čar Sóc Trăng amăng hơdôm hrơi blan 6 anai, ƀing gơmơi lăng ƀuh kơ tơlơi “pơplih phrâo” mơ̆ng kual plơi pla hlâo adih hmâo lu tơlơi tơnap. Ƀing gơmơi bưp ơi Danh Mô Ry ƀơi ấp Giồng Chùa A, să An Hiệp lơm ñu glăk rơmet rok, bơwih brơi kơ glông bơnga 2 bơnah jơlan, ñu lăi, jơlan anai pok prong dưi hmâo lu thun hăng anai laih, tô nao rai hăng lu anih anom amăng tơring glông, kah hăng să An Hiệp, Thuận Hòa, tơring kual Châu Thành, pơsir klă biă tơlơi nao rai, pơgiăng gơnam tam kơ neh wa. Laih anun ñu črâo tơngan nao pơ̆ hơdôm glông bơnga, phun kyâo bơnga phrâo dưi pruih ia giong, apui pơčrang rơđah, hrŏm hăng anun lăi pơthâo, ră anai neh wa leng kơ gum tơngan hrŏm agaih rơmet jơlan nao rai rơgoh kiăng lăng klă hiam, thâo rơgơi ƀơi plơi pô. Ơi Danh Mô Ry, lăi:

 “Ră anai jơlan nao rai pơkra klă hiam laih, samơ̆ hăng mơnuih ƀôn sang gơmơi ăt khom gum tơngan hrŏm mơn, djru pran bơwih brơi bơnga pla 2 bơnah jơlan, kah hăng mă rok, pruih ia na nao pioh bơnga bluh đĭ hiam, mơtah klă, pơjing anih anom hiam kơ plơi pla pô hiam hloh”.

Kiăng hmâo bôh tơhnal anai, sa amăng hơdôm tơlơi gir run mơ̆ng tơring glông Châu Thành lĕ Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam dêh čar hơdôm gưl hmâo pơtrut kơtang ngă tui ba glăi bôh tơhnal pơsur “Abih bang mơnuih ƀôn sang gum hrŏm hơbit pơdŏng plơi pla phrâo, plơi pla thâo rơgơi” hăng jơlan gah “Mă pran mơnuih ƀôn sang bơwih brơi tơlơi hơdip mơda kơ mơnuih ƀôn sang”. Kiăo tui anun, amăng 5 thun rơgao, Jơnum mmin djop djuai ania mơnuih mơnam dêh čar hơdôm gưl amăng tơring glông hmâo git gai, gum hrŏm pok pơhai, djă pioh, pok prong hơdră bruă mă ba glăi bôh tơhnal kah hăng: “Grŭp mơnuih ƀôn sang wai lăng mă pô anih anom dô̆ pơsir djah”, “Grŭp mơnuih ƀôn sang pơgang pơgăn ƀing ngă soh, tơlơi črih čruai mơnuih mơnam, ngă soh gah hot jrao”, “Plăng mơnuih ƀôn sang wai lăng mă pô”, “Camera lăng tui” “Jơlan pok jơlan hơđong”, “Tuĭ bơngač jơlan plơi pla, pơkra jơlan ngă gru, gŏng kut khăn gru, pla phun bơnga”.... Biă ñu, gum hrŏm pơsur mơnuih ƀôn sang djru ngăn rơnoh, pĕ pha lŏn, gum pran pơkra anih anom dô̆, pơđĭ kyar bơwih ƀong, hrŏ trun ƀun rin kơjăp sui thun, pơdŏng tơlơi hơdip mơda tâ̆o yâo, pơgang anih anom dô̆. Mơ̆ng anun, hmâo pơsur laih mơnuih ƀôn sang pĕ pha 15.000 m2 lŏn, pơčruh hrŏm rơbêh kơ 1 klai 500 klăk prăk hăng rơbêh kơ 19.000 hrơi bruă pơdŏng plơi pla phrâo. Yap truh rơnuč thun 2023, đơ đam tơring glông hmâo 25.300 bôh sang anô̆ hmâo mă anăn sang anô̆ tâ̆o yâo, hmâo rơbêh kơ 98% hăng abih kual mơnuih ƀôn sang dô̆ hmâo mă anăn kual plơi pla tâ̆o yâo. Ơi Lâm Hiệp, ƀơi să Phú Tân sa amăng hơdôm mơnuih ƀôn sang hmâo lu tơlơi gum hơgôp amăng pơdŏng plơi pla phrâo lăi pơthâo:

 “Pơkra jơlan tui anun mơnuih ƀôn sang mơ-ak pran jua biă, Ping gah, Kơnuk kơna bơwih brơi kơ mơnuih ƀôn sang tui anun hlơi hlơi leng kơ mơ-ak soh. Gah kơdih lĕ kâo ăt gum pran hrŏm ngă pơdah bôh pơtâo ƀơi bơnư̆ pioh mơnuih ƀôn sang nao pơ̆ hmua ia, kâo gir run hrưn đĭ ngă, pioh ngă hiưm hơpă mơnuih ƀôn sang dưi nao. Gah anai dưi đuăi rơdêh mơ̆ gah kơdih ăt dưi đuăi rơdêh mơn, gah anai lĕ rơdêh 4 bôh pông, bơ̆ gah kơdih lĕ rơdêh 2 bôh pông”.

Ơi Lê Hoàng Nuôi, Khua Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam dêh čar Việt Nam tơring glông Châu Thành brơi thâo, tơring glông Châu Thành hmâo rơbêh kơ 50% mrô neh wa djuai ania ƀiă dô̆ hơdip mơda, amăng anun, lu hloh lĕ neh wa djuai ania Khmer. Pok pơhai hơdôm hơdră pơtrun, hơdră bruă mơ̆ng Ping gah, hơdôm jơlan hơdră, rơwang bruă, hơdră bruă djuai ania hmâo amăng ƀrư̆ ngă brơi tơlơi hơdip mơda, gơnam tam pran jua mơ̆ng neh wa pơplih phrâo, khă tui anun, ăt dô̆ mơn sang anô̆ mơnuih ƀôn sang bơngot kơ sang dô̆, tơlơi hơdip mơda ăt dô̆ tơnap tap. Yua anun, bruă pơsur keh prăk “Yua kơ mơnuih ƀun rin” dưi hmâo tơring glông pok pơhai prong dơlăm dong. Mơ̆ng thun 2019 truh ră anai, tơring glông hmâo pơsur hăng dưi hmâo gưl tơring čar pơpha ba nao giăm truh 29 klai prăk, hrŏm hăng hơdôm bôh să, tơring kual pơsur hmâo 1 klai 670 klăk prăk, tơring glông hmâo pok pơhai pơdŏng hmâo 358 bôh sang dô̆ hăng pơkra glăi 12 bôh sang dô̆ gum hrŏm hơbit. Rơngiao kơ anun, djru pơjrao brơi tơlơi ruă, blơi hră pơgang gah ia jrao kơ 390 wot čô mơnuih, abih bang prăk rơbêh kơ 18 klai prăk, mơ̆ng anun, djru hrŏm hăng plơi pla hrŏ trun sang anô̆ ƀun rin trun dô̆ 2,45%. Ơi Lê Hoàng Nuôi brơi thâo dong:

 “Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam tơring glông hmâo pơplih klă bôh yôm, jơlan gah mă bruă hăng bôh than lĕ giăm mơnuih ƀôn sang, lăng tui hăng hmâo bruă gơgrong hăng mơnuih ƀôn sang, bơwih brơi bôh tŭ yua lăp djơ̆ kơ mơnuih ƀôn sang. Hrŏm hăng anun, jơnum min ăt hmâo pok pơhai ha amăng plĕ mơn hơdôm bruă ngă tui bruă ƀong bôh hơdor kơ pô pla, hrŏ trun rin rơpa, gum hrŏm bruă pơdŏng gong gai, gum pơhiăp pơdŏng Ping gah klă hiam kơjăp kơtang. Anai ăt lĕ sa bruă jao mơ̆ng Jơnum min pok phun hăng bruă pơdŏng plơi pla phrâo nao hrŏm hăng plơi prong tâ̆o yâo amăng hơdôm hrơi rơgao”.

Hluai tui bruă pơsur hmâo pơhrua hrŏm lu bôh yôm sit nik, rŭ tơgŭ kơtang biă pran jua gum hrŏm hơbit, dưi hmâo mơnuih ƀôn sang tŭ ư anăp nao, djru hrŏm Ping gah, Kơnuk kơna, gong gai plơi pla yak rơgao tơlơi tơnap tơlơi lông, pơhlôm hơđong tơlơi hơdip mơda mơnuih mơnam, rŭ tơgŭ djop tơhnal gal, pran pô mơnuih ƀôn sang djru ngă trih kih bruă jao kơđi čar, bơwih ƀong, bôh thâo – mơnuih mơnam./.