Dong gah Yŭ Dơnung tơring čar Quảng Ngãi, tơring glông Ba Tơ hơđăp (ră anai lĕ hơdôm boh să: Ba Tơ, Ba Vinh, Ba Động, Đặng Thùy Trâm, Ba Tô, Ba Lế, Ba Dinh, Xã Ba Ngạc) juăt lĕ anih phun mơng tal ngă hơkrŭ Ba Tơ thun 1945- tơlơi gru grua hing ang pok rai tal ngă hơkrŭ prong đơ đam dêh čar. Kual lŏn tơnap tap, kơƀah djop mơta anai glăk pơplih ƀô̆ mơta phrâo. Ƀơi să Ba Tơ, hơdôm ară jơlan ƀêtông hơmâo man pơkra amăng rĭm boh plơi pla, sang hră prong rơhaih, sang ia jrao rơđah bơngač djru pơjrao brơi mơnuih ƀôn sang.

Mơnuih djuai ania Hrê ƀơi să Ba Tơ thâo tŭ mă tơlơi gal mơng glai rưng-đang hmua-drông war, pla phun keo, phun kyâo jrao, rông rơmô, bê, un. Hơdôm hơbô̆ bruă pla phun kyâo jrao gah yŭ glai rưng, pơlir hăng bruă pơkra, blung hlâo ba glăi prăk pơhrui hơđong. Jơlan hơdră man pơdong plơi pla phrâo djru pơhrŏ trun tañ sang anŏ ƀun rin ƀơi Ba Tơ. Tơlơi hơdip mơda ăt hơmâo djop mơta lơm hơdôm tơlơi ngui ngor gru grua hơmâo hơkrŭ glăi, tŏ tui.

Ơi Phạm Thanh Nghìn, dŏ amăng plơi Bắc Hoàn Đồn, să Ba Tơ, tơring čar Quảng Ngãi brơi thâo, hơdôm thun tơdơi kơ pơklaih rơngai, bruă man pơdong tơring glông Ba Tơ bưp lu tơlơi tơnap tap. Mơnuih ƀôn sang hrưn đĭ bơwih ƀong huă, mơng bruă ngă yua mă pô, mơnuih ƀôn sang glăk ƀơƀrư̆ yak nao thâo yua boh thâo phrâo:

“Abih bang mơnuih ƀôn sang ƀơi Ba Tơ lĕ ngă hmua. Ră anai, hluai tui hơdră pơplih ngă hmua, Kơnuk kơna tuh pơ alin yua boh thâo phrâo amăng pla pơjing anun jing hơđong yơh. Pơ anăp anai, ƀing gơmơi čang rơmang ƀing hlăk ai amra tŏ tui bruă anai hăng ba tơlơi hơdip kơ mơnuih ƀôn sang jai pơđĭ kyar klă ƀiă dong”.

Truh ră anai, tơlơi bơwih ƀong huă ƀơi să Ba Tơ pơđĭ kyar rơbêh 9% ha thun; pơhrui rĭm akŏ mơnuih rơbêh 44 klăk prăk ha thun. Djop ară jơlan amăng plơi pla tuh ƀêtông; intenet, apui lơtrik hơmâo yua mă yua abih. Mrô sang anŏ ƀun rin hrŏ trun tañ, him lăng rơnuč thun 2025 dŏ kơnong 4%. Mrô anai hơmâo pơdah rong ten brơi tơlơi rŭ đĭ mơng kual lŏn blah wang đưm hlâo adih.

Ơi Đinh Trọng Thành, Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang să Ba Tơ, tơring čar Quảng Ngãi brơi thâo, să glăk gir run tuh pơ alin man pơdong, lăp djơ̆ hăng tơlơi rơkâo amăng tơlơi hơdip mơda:

“Hlâo adih, mơnuih ƀôn sang ƀơi Ba Tơ kơnong đing nao pơđĭ kyar ngă hmua. Samơ̆, hlâo kơ pơmut hrŏm tơring čar Quảng Ngãi hăng Kon Tum, rôk tui jơlan mrô 24 hăng him lăng amra pok jơlan rơdêh đuăi hmar Quảng Ngãi-Kon Tum găn nao, să amra črâo ba bruă pơđĭ kyar bơwih brơi tuai čuă ngui, amăng anun hơmâo hyu čuă ngui amăng mơmŏt. Ƀing gơmơi ăt đing nao bruă pơđĭ kyar ngă hmua hơđong kjăp, anăm kiăo tui bruă pla phun keo lu đơi ôh”.

Tơdah Ba Tơ lĕ anih ba gru ngă hơkrŭ kơdong glăi Japan mơ̆ kual lŏn Vạn Tường (hơmâo să Bình Thuận, Bình Đông, Bình Trị, Bình Hải, Bình Hòa hăng Bình Phước, tơring glông Bình Sơn hơđăp) pơlir hăng tal kơsung blan blung a amăng "Rơnuk blah wang đơ đam” kơdong glăi ayăt Mi thun 1965. Kual lŏn anai juăt ayăt plĕ lu ƀom mĭn, ră anai jing kual phun tuh tia pơkra ming-bơwih bơwang dik dak amăng kual Tong krah.

Amăng kual čuah kô̆ Vạn Tường, kual bơwih ƀong Dung Quất pơjing hrŏm hăng sang măi hlong ia jâo blung a amăng đơ đam dêh čar hăng lu ring bruă tuh tia pơkra ming pơprong. Hơdôm hơpluh rơbâo čô mơnuih mă bruă hơđong, prăk pơhrui lu. Lu hlăk ai huăi hyu mă bruă pơ ataih. Hrŏm hăng tuh tia pơkra ming, să Vạn Tường ăt hrưn tơbiă nao kual ia rơsĭ. Mơnuih hyu mă akan hơdang blơi ƀattô pơprong, hyu mă akan hơdang, rĭm wŏt nao mă akan ba glăi pơhrui hơdôm rơtuh klăk prăk. Plơi mă akan hơdang tơnap tap đưm hlâo, ră anai hmư̆ dik dak ƀattô, lu sang man pơdong prong rơhaih. Hơdôm anih čuă ngui gru grua blah wang Sơn Mỹ, Đàm Quang Trung, hang ia rơsĭ Vạn Tường jing anih čuă ngui rah, kiăng pơtô glăi gru grua, anih bơwih ƀong phrâo. Mơng kual lŏn kơđŏm glăi blah dưi Vạn Tường hing ang, ră anai rơđah bơngač hăng kual bơwih ƀong Dung Quất. Hơdôm boh sang măi mă bruă tơhrơi mlăm, pơdah bruă pơkra pơjing dik dak hloh ƀơi kual Tong krah.

Ơi U Huấn, kơ-iăng khua git gai Ping gah tơring čar Quảng Ngãi brơi thâo:

“Ngă tui gru grua ngă hơkrŭ hăng tơlơi blah dưi Vạn Tường, ƀing ta amra tŏ tui pran gum pơgôp, đăo gơnang nao tơlơi git gai mơng Ping gah, tŏ tui ba glăi tơlơi dưi amăng djop mơta bruă, ngă truh kih hơdôm jơlan hơdră bơwih ƀong huă-mơnuih mơnam amăng tơring čar; tŭ mă hơdôm tơlơi dưi hăng tơlơi gal kiăng pơtrut tañ ƀiă dong bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong huă tui jơlan gah đĭ pơhrui mơng tuh tia pơkra ming hăng man pơdong, sit biă ñu lĕ tŏ tui pơhưč tuh pơ alin ƀơi kual bơwih ƀong Dung Quất; pơtrut tañ jơlan hơdră “Man pơdong plơi pla phrâo”, tŏ tuipơgiong anih anom, jơlan glông, ngă tui boh tơhnal pơhrŏ truh ƀun rin hăng ĕp brơi bruă mă, anăm pơdơi hrưn đĭ amăng tơlơi hơdip mơda hăng pran jua hur har mơ-ak mơng mơnuih ƀôn sang”.

Hăng gru grua ngă hơkrŭ hăng hơdôm tơlơi dưi ră anai, tơring čar Quảng Ngãi glăk hrưn đĭ pơjing plơi pla jai hrơi hiam klă./.