Ƀu kơnong hrŏ mrô sang anŏ ƀun rin đôč ôh, tơlơi bơwih ƀong huă pơđĭ kyar, rơnuk rơnua kơđi čar hơđong laih anun gru grua hiam tơlơi hơdip bơngăt jua mơak klă hloh kơ hlâo. Dưi hơmâo boh tơhnal anai, yua pok pơhai klă ha amăng plĕ laih anun tŭ yua jơlan hơdră Ping gah, kơnuk kơna djru kơ kual mơnuih djuai ƀiă amăng djop bruă.

Hơdôm thun hlâo kơ anai, mah đơ đam lŏn ngă hmua pla pơjing ƀu kơƀah ôh, samơ̆ yua aka ƀu thâo hơdră bơwih ƀong huă, ngă đang kơphê, hmua kơphê sang anŏ sui thun tha laih, boh ƀiă, sang anŏ ơi Ha Săk, dŏ pơ plơi thôn 4, să Romen, tơring glông Dam Rông, tơring čar Lâm Đồng tơnap tap na nao đôč. Mơ̆ng hrơi tŭ mă hơdră djru mơ̆ng Hră pơtrun mrô 30a kơ hơdră pơhrŏ ƀun rin hmar hăng kjăp mơ̆ng kơnuk kơna, sang anŏ ñu dưi nao hrăm hơdră ngă hmua pla pơjing, djru pơblih pơjeh djuai phun pla, hơdră ngă hmua phrâo, tơlơi thâo pơtlep phun pla pơjeh kơphê phrâo boh lu....anun sang anŏ ñu pla kơphê pơhrui glăi đi na nao rim thun. Kơnong bơyan pĕ kơphê phrâo rơgao, sang anŏ ñu pĕ pơhrui truh 10 tơn kơphê, kơmlai sĭ giong hơmâo 200 klăk prăk. Sang anŏ ñu ƀu konong pơklaih mơ̆ng ƀun rin ôh hlong hrưn đĭ jing sang anŏ pơdrong ƀiă. Ơi Ha Săk brơi thâo:

“Thun blan rơgao, yua hơmâo tơlơi djru ba mơ̆ng gong gai kơnuk kơna brơi pơblih pơjeh djuai phun pla, hlô mơnong rông, sang anŏ hơmâo hrăm pơtlep mă anah phun pla pơjeh phrâo, rah pơtem pơdai boh lu...Mơ̆ng anun, tơlơi bơwih ƀong huă mơ̆ng sang anŏ pơblih đĭ tui hăng hơđong, hơmâo prăk kăk čem rông ană bă hrăm hră pơar. Bơni kơ ping gah hăng kơnuk kơna hơmâo djru ngă gêh găl brơi mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă kual ataih kah hăng gơmơi anai”.

Hrŏm hăng rơnoh prăk 500 klai mơ̆ng hơdră pơhrŏ ƀun rin hmar hăng hơđong, Dam Rông dŏ hơmâo bruă đing nao tuh pơ alin hơdôm rơtuh klai prăk mơ̆ng hơdră bruă dêh čar djru, pơđĭ kyar brơi kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă dŏ....Amăng anun, lu biă mă ñu bruă ngă hmua, pơsir bruă mă, pơđĭ tui rơnoh pơhrui glăi kơ mơnuih ƀôn sang hăng tuh pơ alin pơkra jơlan, pơdong sang hăng anih bơwih brơi ngă hmua pla pơjing hăng pơđĭ kyar plơi pla.

Tui hăng ơi Dương Tất Phong, Khua anom bruă wai lăng Bruă mă, Tơhan rơka hăng Mơnuih mơnam tơring glông Dam Rông, hrŏm hăng bruă djru kơ mơnuih ƀôn sang, tơring glông dŏ đing nao pơsir tơlơi tơnap kơƀah sang dŏ, djru hơdră bơwih ƀong huă, čan prăk, ngă brơi hră kak pơhlôm nua ia jrao, pok anih pơtô hrăm bruă mă, pơsir bruă mă kơ mơnuih ƀôn sang amăng tơring glông, kơ sang anŏ ƀun rin, giăm ƀun rin. Mơ̆ng anun, mrô sang anŏ ƀun rin hrŏ mơ̆ng 50% thun 2010 trun dŏ 6,9% amăng rơnuč thun 2022, ră anai, tui tơhnal pơkă phrâo lĕ dŏ 19,3%.

“Thun blan rơgao, Ping gah hăng kơnuk kơna đing nao lu mơta bruă pơhrŏ ƀun rin, tuh pơ alin čuk pơkra jơlan hăng djru hơdră bơwih ƀong huă kơ mơnuih ƀôn sang pơđĭ kyar. Hrŏm hăng anun, hơdôm tơlơi gêh găl, pơtum rơnoh prăk djru mơ̆ng mơnuih ƀôn sang pơdong sang brơi kơ mơnuih ƀun rin; tuh pơ alin blơi gơnam yua mă bruă hăng djru kơ kual ataih, rim plơi pla, sang anŏ ƀun rin. Tơlơi kiăng mơ̆ng ƀing gơñu anŏ hơgĕt ngă gêh găl brơi pơtrut hrưn tui pơđĭ kyar bơwih ƀong huă, pơklaih mơ̆ng ƀun rin”.

Ƀu kơnong pơhrŏ ƀun rin đôč ôh, lăp đing nao Dam Rông dŏ pơkă hnong anih ngă hmua pla pọing hăng pơblih lu pơjeh djuai phun pla lăp djơ̆, ba glăi boh tŭ yua tơlơi bơwih ƀong huă, kah hăng pla boh makka, boh sầu riêng, pơtơi Laba, phun boh kơbuă rông hlăt suai mrai, rông akan ia rơ-ot, pla bơnga, añăm pơtam djop mơta. Amăng anun hơmâo 840 ha đơ đam hmua ngă tui mơneč phrâo ia rơgơi. Tui hăng ơi Liêng Hot Ha Hai, Kơ-iăng khua tơring glông Dam Rông, tơlơi bơwih ƀong huă pơđĭ kyar, jơlan glông nao rai, sang hră, sang ia jrao hơmâo soh...Sa tơlơi lăp mơak dơ̆ng, tơlơi thâo hluh mơ̆ng mơnuih ƀôn sang pơblih rơđah biă mă. Hơdôm tơlơi pơluk mơgu, tơlơi phiăn ƀu klă đưm hlâo lui hĭ, tơlơi pơmin bruă mă lêng pơblih soh. Anai lĕ tơlơi pơblih yôm biă mă, pioh kơ Dam Rông ăt pơđĭ kyar.

“Lơ̆m phrâo akŏ pơdong tơring glông, tơlơi phiăn juăt hơđăp ƀu klă mơnuih ƀôn sang dŏ djă pioh lu biă mă. Kah hăng tơlơi mă ngăn pơnŭ pơdŏ rơkơi bơnai kraih đơi, tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai jĕ giăm sa drah kơtăk kah hăng dŏ ană anong rông ană wa sa yă, pơdŏ rơkơi mơ̆ng muai bơnai mơ̆ng anet....ră anai lui abih laih. Phrâo anai dơ̆ng, mơnuih ƀôn sang thâo hluh mă bruă hmua, pla phun kơbuă rông hlăt suai mrai, thâo pla phun boh troh sĭ rơnoh yôm. Ană bă lĕ brơi nao hrăm hră, duăm ruă nao pơ sang ia jrao, hơmâo sang ia jrao ƀơi djop să, hơmâo ơi ia jrao, nai ia jrao tơl plơi pla. Gơmơi ƀuh tơlơi pơblih anun hiam biă mă”.

Dam Rông lĕ tơring glông hơmâo 65% mrô mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă, amăng anun lu kơ djuai ania K’Ho. Hrŏm hăng pơđĭ kyar ngă hmua, Dam Rông dŏ đing nao pơđĭ kyar bơwih ƀong huă tui hơdră brơi tuai hyu ngui lăng hmua, đang, lir hơbit bruă djă pioh gru grua hiam đưm djop plơi pla. Kơnang mơ̆ng boh tơhnal anun, Dam Rông hlăk kơtưn hloh, kiăng dưi ngă djơ̆ tơhnal pơkă tơring glông plơi pla phrâo amăng thun 2024.