VOV4.Jarai - Tui hăng tơlơi pơsit mơng gơnong bruă ia jrao tơring ]ar Daklak, blan 8, blan 9 rim thun juăt le\ hơdôm hrơi hmâo klin ruă kơtang mơng tơlơi duam pơđung drah [ơi tơring ]ar.

 

Jing tơring ]ar hmâo mrô mơnuih duam pơđung drah lu hloh [ơi tơring ]ar, hơdôm hrơi anai, Anom ia jrao plơi prong {uôn Ama Thuo#t glăk gir run pok pơhai hơdôm bruă pơgang, pơgăn klin ruă kiăng plai [ia\ tơlơi lar hyu, be\ tơlơi rơgao hơnong [ơi hơdôm bôh anom ia jrao.

           

Yap mơng ako# thun truh krah blan 8 thun 2018, plơi prong {uôn Ama Thuo#t ]ih djă pioh rơbêh kơ 90 ]ô mơnuih duam pơđung drah, hro\ trun 58% bơhmu hăng thun 2017.

 

Khă hnun hai, tui hăng mrô yap mơng Anom ia jrao plơi prong {uôn Am Thuo#t, mrô mơnuih ruă pơ phun đ^ ta` mơng blan 7 hăng pơkă lăng hlâo amra do# đ^ lu dong amăng blan 8, blan 9.

 

Kiăng gơgrong hlâo wai lăng klin ruă, dong mơng ako# thun, Anom bruă ia jrao hmâo pơ phô brơi kơ Jơnum min m[s [ôn prong mă yua hơdôm hră pơ-ar git gai hơdôm gưl gong gai tơring ]ar, khul, gru\p gum tơngan hrom pơgang, pơgăn duam pơđung drah.

 

Ơi ia jrao Hoàng Văn Phong, Khoa Anom ia jrao plơi prong {uôn Ama Thuo#t brơi thâo:

           

“Lom Jơnum min git gai rim blan, bruă pơgang, pơgăn tơlơi ruă lăi hrom leng kơ dưi lăng tui, lăi pơthâo glăi hmao tlôn, biă `u le\ hơdôm tơlơi ruă duam pơđung drah.

 

Hăng Jơnum min m[s plơi prong hmâo gơgrong hlâo prăk mă yua, djru brơi kơ [irô juăt bruă amăng lăng tui tơlơi ruă, pơdjai lăng kuăng, bôh ke] hăng pruih jrao pơdjai ke]”.

           

Gah bruă pơgang pơhlôm hlâo, ơi ia jrao Võ Minh Hùng, Khoa Anom ia jrao plơi prong {uôn Ama Thuo#t brơi thâo: Anom bruă hmâo git gai laih kơ abih bang 21/21 bôh Sang ia jrao să, phường lăi pơthâo klă bruă pôr pơhing, pơsur mơnuih [ôn sang ngă tui hơdôm bruă pơgang, pơgăn klin ruă; lăng tui na nao, lăi pơthâo mơnuih ruă, pơsir anih klin ngă hmao tlôn.

 

Dong mơng ako# thun truh ră anai, Anom ia jrao hmâo pơ phun pruih ia jrao gơgrong hlâo [ơi lu anih anom 2 wot; pơsir đu\t tơhnal 5 anih klin ngă, pơgăn tơlơi  lar hyu. Ơi ia jrao Võ Minh Hùng, Khoa Anom ia jrao plơi prong {uôn Ama Thuo#t brơi thâo:

           

“Dong mơng ako# thun mơtăm, Anom ia jrao pơdo\ng kơ]a\o bruă pơgang, pơgăn duam pơđung drah thun 2018.

 

Pơ phun pel e\p, lăng tui hlâo hơdôm anih klin ngă hơđăp mơng thun 2017 hăng pok pơhai truh abih bang hơdôm sang ia jrao să, phường gah bruă pơsur m[s gum hrom agaih rơmet anih anom do# pơdjai lăng kuăng, bôh ke].

 

Hơdôm hrơi rơgao, Anom ia jrao hmâo pruih laih jrao pơgang ke\] kơ hơdôm bôh să phun le\, Hoà Thuận, Tân An hăng Ea Tam hăng pơsir hơdôm anih klin ngă phrâo amăng thun 2018”.

           

Hơdôm hrơi anai, bruă mă mơng pô gum bruă ia jrao dưi kơtưn đ^. Gru\p mơnuih mă bruă anai nao pơ\ rim sang ano# kiăng lăi pơhing, pơtă pơtăn, pơtô brơi neh wa pơdjai lăng kuăng, pơdjai ke\].

 

Khă hnun hai, sa amăng hơdôm tơlơi tơnap prong hloh ră anai le\ mơnuih gum bruă ia jrao [u lu.

 

{ơi hơdôm kual krah plơi prong, hơnong `u rim mơnuih gum bruă ia jrao gơgrong mơng 500-600 bôh sang ano#, lom anun prăk djru rim blan kơ rim mơnuih anai [ia\ biă, bơdjơ\ nao tơlơi hur har pran jua hăng pran jua khăp kơ bruă mơng gơ`u.

 

Yă Nguyễn Thị Huân, pô gum bruă ia jrao gru\p m[s mrô 8, phường Ea Tam, plơi prong {uôn Ama Thuo#t lăi pơthâo:

           

“Lom mut sang ta tơ`a bla, ngă juăt hăng sang ano# hăng ara\ng ăt tu\ jum klă mơn. Samơ\ truh kơ ta e\p lăng ano# [u lăp hăng ta pơtă pơtăn thơ ara\ng [u mơ-ak pran jua mơtăm. Laih anun hmâo sang đa ta nao hlong [u pok bah amăng mơtăm.

 

Gah bruă hyu lăi pơhing le\ hrơi anai kâo nao pơ\ kual anai, pơgi kâo glăi nao pơ\ kual pơkon, bơ\ rim hrơi nao thơ lăi biă `u, [u dưi ngă ôh”.

           

Amăng mông mă bruă kơplah wah Gơnong bruă ia jrao hăng Jơnum min m[s plơi prong {uôn Ama Thuo#t kơ bruă pơgang, pơgăn kling ruă, ơi Vũ Văn Hưng, Kơ-iăng Khoa Jơnum min m[s plơi prong pơsit bơwih brơi, pơgang tơlơi suaih pral m[s sa amăng hơdôm bruă mă dưi hmâo gong gai plơi prong đing nao.

 

Plơi prong pơhlôm na nao prăk mă yua kơ bruă pơgang, pơgăn klin ruă.

 

Abih bang hơdôm bruă mă mơ\ gơnong bruă ia jrao pơ phô brơi leng kơ dưi hmâo gong gai do\ng yua, tu\ bruă mă anai sit nik ba glăi bôh tu\ yua kơ m[s.

           

Hơdôm tơlơi gir run amăng bruă pơgang, pơgăn klin duam pơđung drah, tơlơi lăng ba mơng gong gai hơdôm gưl, gơnong bruă ia jrao hmâo gơgrong hlâo hloh amăng bruă pơgang hlôm hlâo tơlơi ruă.

 

Ia jrao gun, gơnam mă yua hăng măi mok amăng bruă pơgang hlôm hlâo hăng pơjrao tơlơi ruă [ơi abih bang hơdôm bôh sang ia jrao leng kơ dưi pơhlôm.

 

Tơlơi pơmin mơng mơnuih [ôn sang gah tơlơi ruă anai jai dưi pơđ^ tui. Abih bang m[s leng kơ thâo hơdră pơgang be\.

 

Khă hnun hai, rơgao kơ bôh nik lăng tui mơng gơnong bruă ia jrao, bruă pơplih mơng tơlơi pơmin jing bruă mă le\ akă hmâo lu mơnuih dưi ngă mơn.

           

Pơ\ anăp anai, Anom ia jrao plơi prong {uôn Ama Thuo#t pơkă hlâo amra pơ phô brơi kơ Jơnum min mơnuih [ôn sang plơi prong djru dong prăk kơ khul mơnuih gum bruă ia jrao, biă `u amăng hơdôm blan amu` gluh đ^ duam pơđung drah.

 

Yua kơ anai le\ khul mơnuih giăm m[s, thâo hluh phiăn juăt mơng m[s, gêh gal amăng bruă pơsur m[s pơplih bruă mă.

 

Hrom hăng anun pơtrut kơtang bruă agaih anih anom do#, iâu pơhrui gum hrom mơng hơdôm khul, gru\p pơ phun amăng hrơi 6, hrơi 7 mơtah pơdjai lăng kuăng (bôh ke]); pơ phun pruih ia jrao, kơtưn lăng tui [ơi sa dua bôh să, phường phun … hơdư\ h^ đut hlah hơdôm mơnuih phrâo djơ\ tơlơi ruă anai./.

Duam đung drah le\ sa kơman dưi lar hyu kơtang amăng abih bang mơnuih lơ\m kac\ ke\ (hăng anăn tui arăng kơsem min le\ kac\ Aedes Aegypti).

 

Kơman lar ta` amăng abih bang mơnuih hăng amra ngă djai mơnuih tơdah [u [uh ta` hăng pơjrao lăp djơ\.

 

Ră anai tơlơi ruă duam pơđông drah aka [u hơmâo vaccin tlâ|o pơgang ôh hăng ia jrao c\i pơjrao sit yơh bruă hơduah e\p tơlơi thâo pơgang tơlơi ruă anai jing yôm biă mă.

 

Amăng c\răn hơdră anai, Pô mă tơlơi pơhing hơmâo tơ`a ơi ia jrao Phạm Hồng Lâm, Khoa anom pơjrao tưp kman, Sang ia jrao prong kual C|ư\ Siăng, rơkâo kơ ơi pang, yă dôn hăng [ing gơyut c\ơkă hmư\ hro\m!

 

- Ơ ơi ia jrao! Tơlơi duam đung drah hăng hơdôm ano\ juăt [uh hiưm pă kiăng thâo krăn hăng hơdôm tơlơi ruă pơko\n?

 

- Ơi ia jrao Phạm Hồng Lâm: Duam đung drah le\ tơlơi ruă yua kman virus mơ\ng kac\. Duam pơ-iă drơi jăn yua kơ virus hơmâo lu mơta samơ\ duam đung drah hơmâo sa, dua ano\ juăt [uh tui hăng anai: Sa le\ pơ-iă drơi hlor kơtang, na nao amăng 2-7 hrơi.

 

Tơdah [uh drơi jăn mưn tui hăng anai anun le\ jing kar kăi tơlơi ruă duam đung drah, biă mă `u amăng bơyan hơjan, dua le\ ruă ako\. Tơlơi ruă anai ăt jing bơdjơ\ rai mơ\ng hơdôm tơlơi ruă yua kơ virus, kman.

 

Samơ\ yua kơ duam đung drah juăt [uh le\ ruă ako\ kah hăng rơgah amăng drơi jăn, ruă tơ-ut tơlang hăng ruă amăng mơta. Klâo le\ [u thâo wơr ôh anun le\ đung drah.

 

Tui hluai mơnuih kah mơ\ng [uh đung drah rơnang [udah kơtang anun le\ nam tut drah đung [uh [ơi kl^, [le\ drah amăng adung, kơtang tui dơ\ng le\ tơbiă drah lơ\m eh mơ-a`ă, đung drah amăng dlô, sa tơlơi juăt [uh dơ\ng anun le\ [le\ ô|, mơhao [le\ ô|, [u [ong gơnam, ruă amăng kian pruăi, ruă hơtai, kah hăng c\roh kian.

 

Pơtong glăi hơdôm ano\ juăt [uh mơ\ng duam đung drah le\ duam, ruă, đung drah hăng ruă amăng kian pruăi.

 

Amăng anun, duam hăng đung drah le\ 2 mơta ano\ juăt [uh biă mă. Lơ\m [uh tơlơi anai kho\m ba nao pơ sang ia jrao khăm mơtăm.

 

Lơ\m hơmâo duam đung drah, mơnuih ruă dưi pơjrao mă pơ sang hă [u\? Pơjrao hiưm pă `u ?

 

- Ơi ia jrao Phạm Hồng Lâm: Tơlơi duam đung drah hơmâo 3 mơta. Sa le\ duam đung drah Dengue (Đăng –gơ), dua le\ duam đung drah Dengue jing phrâo [uh tơlơi ruă hăng tlâo le\ duam đung drah Dengue ruă kơtang.

 

Tui hăng Ding jum wai lăng bruă Ia jrao gru\p mơta sa hơmâo truh 71%, mơ\ gru\p sa le\ ăt do\ ruă rơnang, dưi pơjrao pơ sang [udah pơjrao [ơi anih anom ia jrao.

 

 

Samơ\, tơdah mơnuih ruă [uh duam pơ-iă drơi jăn, [le\ ô| lu wo\t, ruă hlung hăng hăng wing ako\ kho\m ba nao pơ sang ia jrao c\i pơjrao.

 

Tơdah pơjrao mă pơ\ sang kho\m ngă tui tơlơi pơtă pơtăn mơ\ng ơi ia jrao kiăng mơ`um ia lu, hăng hơdôm mơta ia mơ`um anun le\: ia boh troh, ia bur, ia mơ`um hăng ia Oresol.

 

Gah rơngiao kơ bruă mơ`um lu ia, [ong gơnam tam, rơmet drơi jăn agaih, tơdah [uh duam kơtang kiăng brơi mơ`um jrao hro\ trun pơ-iă drơi jăn samơ\ jrao anai kho\m hơmâo tơlơi pơtô brơi mơ\ng [ing thâo bruă ia jrao.

 

Hăng [ing đah kơmơi glăk pi kian, [ing mơnuih hơmâo tơlơi ruă sui thun, mơnuih rơwang weh, mơnuih rơmong amra [a nao pơ sang ia jrao pơjrao mơtăm.

 

-Tơlơi ruă duam pơđông drah hơmâo laih ia jrao c\i pơjrao hă? Laih dơ\ng hơdôm bruă klă hloh kiăng pơgang tơlơi ruă duam pơđông drah hiưm pă, ơ ơi ia jrao?

 

-Ơi ia jrao Phạm Hồng Lâm: Ră anai kah hăng amăng hrơi pơgi ni anăp, tơlơi ruă duam đung drah aka [u hơmâo ôh jrao pơjrao kơnong ngă tui bruă pơhlôm mă đôc\.

 

Duam đung drah le\ tơlơi ruă mơ\ng kac\ anun yơh tơlơi pơtă pơtăn kơ abih bang mơnuih kiăng kho\m djă pioh anun le\ ‘’{u hơmâo djah djâo, [u hơmâo duam đung drah’’.

 

Kac\ juăt c\eh boh [ơi anih djrưh ia anun yơh [ing ta kiăng agaih rơmet na nao anih do\ hơdip, anăm pơko\ng lui ia amăng gơnam tam yua r^m hrơi.

 

Tơdah ngă djơ\ hơdôm tơlơi anai kah hăng tơlơi pơtăn pơtăn mơ\ng Ding jum wai lăng bruă Ia jrao lăi pơhing amra pơplôm [u [uh dơ\ng tah duam pơđông drah.

 

Hai, Bơni kơ ih ho\!

 

Siu H’Prăk-Siu Đoan-Nay Jek: Pô ]ih hăng pôr