VOV4.Jarai - Ruă lao le\ tơlơi ruă [ă hyu amăng mơnuih mơnam hơmâo sui laih, amăng [rư\ hơmâo [ing ơi ia jrao pơmut anăn amăng tơlơi ruă “[u thâo pơjrao suaih”, kah hăng 4 mơta tơlơi ruă tơnap pơjrao hloh truh hrơi hơmâo văcxin pơgang hăng pơjrao tu\ yua tui ră anai.

 

Khă hnun, ră anai ăt do\ hơmâo lu mơnuih aka [u thâo hluh kơ tơlơi ruă anai yua hnun mrô mơnuih ruă do\ lu. Tơlơi anai bơbec\ sat kơ tơlơi anăp nao pơ anăp le\ pơjrao đut tơhnal hlao tơlơi ruă pơtuk lao [ơi Việt Nam amăng thun 2030.

 

Ơi Cung Văn Đ. (52 thun) do\ [ơi să Dak Rông, tơring glông C|ư\ Jut, Daknông mưn tơlơi ruă lao sui mơng anai ha thun laih, samơ\ yua `u yơ pô mă bruă phun amăng sang ano\, yua hnun gir ngă bruă, pơkun h^ bruă nao khăm.

 

Rơgao mơng anun ha blan, lơ\m `u [u ai dong tah, [u hơmâo huă asơi ia, laih anun yang hrơi tlam le\ duam uh, anun kah ơi Đ mơng hơmâo sang ano\ ba nao pơ Sang ia jrao prong kual Dăp kơdư khăm laih anun ba nao hlao pơ Sang ia jrao pơjrao ruă lao hăng ruă kơsô| pơc\rang drah.

 

Mơng tơlơi pơc\rang lăng brơi [uh, ơi Đ ruă lao kơsô|, kơtang laih, `u [u hơmâo pran jua dong tah. Hlâo kơ anun, `u do\ jê| giăm hăng [ing ruă pơtuk drah pơko\n pơ plơi mơ\ [u thâo pơgang mă pô ôh, `u [u thâo ôh ruă lao [ă tui jơlan suă pran. Ơi Cung Văn Đ brơi thâo:

 

“Lơ\m ruă kơtang, kiăng nao pơ sang ia jrao hai [u truh lơi yua ană bă [u hơmâo pô do\ pơ sang. Lơ\m duam hơdôm hrơi, [u anăm a` dong tah kah kâo mơng lăi sang ano\ gơmơi ba nao pơ sang ia jrao. Kâo [u thâo tơlơi ruă lao hơget ôh, kơnong kơ hmư\ tơdah hơmâo tơlơi ruă anai le\ drơi jăn ta đoh rơwang, tui anun đôc\ yơh, [u thâo ôh yua hơget hơmâo tơlơi ruă anai”.

 

Pô pơko\n dong ruă lao le\ ayong Đinh Xuân D. (29 thun) do\ [ơi tơring kual Phước An, tơring glông Krông Pac\, Daklak. Rơgao mơng anun 2 thun, ayong D arăng khăm lăi `u ruă lao samơ\ yua `u mưn drơi jăn `u do\ a`răng mơn yua anun [u nao pơjrao ôh.

 

Truh ako\ thun 2020, lơ\m mưn [u mơ-ak amăng drơi jăn, ruă ako\ na nao, đoh rơwang, anun kah `u mơng nao khăm pơ Sang ia jrao pơjrao ruă lao hăng ruă kơsô| tơring ]ar Daklak laih anun ơi ia jrao lăi `u ruă lao kơsô| laih anun lao amăng hruh dlô. Ăt kah hăng ơi Cung Văn Đ mơn, ayong Đinh Xuân D. [u thâo hơget ôh kơ tơlơi ruă lao. Ayong Đinh Xuân D. ră ruai:

 

“{ơi [ơi `u kâo lăng mơn amăng plang internet lăi djup hot ruă lao, pơtuk drah, bơ kâo [u thâo hluh đơi ôh kơ tơlơi ruă anai. Ră anai lơ\m do\ đih pơjrao pơ sang ia jrao kah kâo mơng hu\i, thâo tơlơi ruă anai `u [ă hyu laih anun ngă sat kơ tơlơi suaih pral biă mă. Kâo mut rai pơjrao lơ\m kâo ruă kơtang yơh, truh ră anai kâo đoh rơwang trun 10kg laih”.

 

Tui hăng [ing ơi ia jrao pơ Sang ia jrao pơjrao ruă lao hăng ruă kơsô| tơring ]ar Daklak, tơlơi thâo hluh mơng mơnuih [on sang kơ tơlơi ruă lao, biă mă `u le\ [ơi kual ataih, asuek, kual mơnuih djuai ania [iă ăt do\ kơ[ah biă mă. Lu mơnuih truh drơi jăn [u anăm grong dong tah kah mơng nao khăm.

 

Tui anun, rơngiao kơ bơbec\ djơ\ tơlơi suaih pral kơ pô ta hăng ano\ klă amăng bruă pơjrao ăt amra ngă kman lao [ă hyu pơ mơnuih mơnam. Tơlơi ruă lao hu\i rơhyưt biă mă, amu` [ă hyu samơ\ ăt pơjrao dưi mơn tơdah ta` thâo.

 

Kiăng pơgang hlâo tơlơi ruă lao, rim c\ô mơnuih kiăng hơdip hiam, [ong mơ`um djop ia jơman, [ư\ drơi jăn, rơbat hyu rim hrơi kiăng a`răng, anăm djup hot hla, hot lao ôh. Lơ\m do\ jê| giăm hăng mơnuih ruă lao kho\m truă khăn gôm [ô|.

 

C|ơđai kiăng tlâ|o jrao văcxin pơgang tơlơi ruă lao (BCG) amăng ha blan blunga tơdơi hrơi tơkeng. Lơ\m đing hơmâo tơlơi ruă anai kho\m nao hlao pơ Sang ia jrao [udah sang ia jrao pơjrao ruă lao hăng kơsô| mơtăm c\i khăm lăng. Ia jrao pơjrao ruă lao hơmâo kơnuk kơna ta brơi đôc\.

 

Tui hăng Anom bruă ia jrao ro\ng lo\n tơnah, ră anai Việt Nam ăt le\ sa amăng hơdôm boh dêh c\ar hơmâo mơnuih ruă pơtuk hngo\t lu hloh amăng ro\ng lo\n tơnah. Anăp nao pơgang h^ abih tơlơi ruă pơtuk hngo\t le\ tơlơi pơkă ako\ phun mơng Kơnuk kơna ta.

 

{ing gơmơi hơmâo mông tơ`a hăng ơi ia jrao Chuyên khoa I ơi Nguyễn Kim Mỹ - Khua anom bruă git gai, sang ia jrao pơjrao tơlơi ruă pơtuk hngo\t hăng ruă kơso\ Daklak, kơ jơlan hơdră pơgăn h^ tơlơi ruă pơtuk hngo\t, rơkâo kơ ơi pang, yă dôn hăng [ing gơyut c\ơkă hmư\ hro\m!

 

- Ơ ơi ia jrao, ih brơi [ing gơmơi thâo hơnong pơkă phun amăng bruă pơgang tơlơi ruă pơtuk hngo\t thun anai hiưm pă `u?

 

- Ơi ia jrao Nguyễn Kim Mỹ: Tơlơi ruă pơtuk hngo\t le\ sa amăng hơdôm tơlơi ruă hu\i rơhyưt, `u lar hyu amu` tui tơlơi suă pran. Hrup hăng kman Covid-19, kman lar hyu tui ia mơbah, lơ\m mơnuih djơ\ kman pơtuk [udah khak, lơ\m [ing ta hr^p djơ\ ia mơbah mơng mơnuih ruă pơtuk hngo\t [ing ta amra [ă tơlơi ruă.

 

{ing mơnuih ruă pơtuk hngo\t hơmâo mơng 70-80% le\ ruă bơbrah kơso\, yua anun, kman Covid -19 ăt le\ kman [ă tơlơi ruă amăng kơso\ mơn. Lơ 24/3 thun anai ăt le\ hrơi đơ đam dêh c\ar ta lăi phara hăng tar [ar ro\ng lo\n tơnah hnun mơn glăk pơgang kman Covid-19.

 

Yua anun, Jơlan hơdră pơgang tơlơi ruă pơtuk hngo\t dêh c\ar hăng anăn ‘’Pơjing tơlơi hu\i rơhyưt mơng kman Covid-19 jing thun blan kiăng Việt Nam pơgăn h^ abih tơlơi ruă pơtuk hngo\t truh thun 2030’’.

 

Ră anai [ơi Việt Nam, r^m thun hơmâo giăm 180.000 c\ô mơnuih djơ\ tơlơi ruă pơtuk hngo\t, amăng anun giăm 11.000 c\ô mơnuih djai hăng giăm 2.000 c\ô mơnuih djai yua tơlơi ruă pơtuk hngo\t [ơi [ing mơnuih djơ\ HIV. {ing ta gir run pơgăn h^ abih tơlơi ruă pơtuk hngo\t [ơi Việt Nam truh thun 2030.

 

Hơnong pơkă hăng anăn pơgang tơlơi ruă pơtuk hngo\t thun anai le\ c\ang rơmang djop gưl, gơnong bruă, abih bang mơnuih kơđiăng, gum tơngan hro\m kiăng pơgăn h^ tơlơi ruă pơtuk hngo\t, kiăng pơgang tơlơi ruă pơtuk hngo\t kar hăng pơgang kman Covid-19 tui ră anai.

 

- Ơ ơi ia jrao! Rơnuc\ thun 2019, Anom bruă khăm pơjrao hăng Sang ia jrao [ơi tơring glông hơmâo pơmut glăi jing sa, anai le\ Anom bruă khăm pơjrao djop mơta tơlơi ruă, bruă anai hơmâo bơbec\ nao hiưm pă amăng bruă pơgang tơlơi ruă pơtuk hngo\t [ơi anom bruă anai ?

 

- Ơi ia jrao Nguyễn Kim Mỹ: Lơ\m pơmut glăi hơmâo kơnong sa c\ô khua git gai. Hlâo adih, bruă wai lăng mơnuih ruă pơtuk hngo\t [ơi Anom bruă khăm pơjrao bơ bruă pơjrao [ơi sang ia jrao. Dua anom bruă phara yua anun bruă git gai gum hro\m tơnap tap.

 

Ră anai pơmut jing sa laih. Tui hăng hơduah e\p amăng rơnuc\ thun 2019, {ing khua git gai abih bang anom bruă khăm pơjrao ăt đing nao biă mă bruă anai hăng pơpha [ing nai ia jrao gơgrong pơgang tơlơi ruă pơtuk hngo\t.

 

Ră anai r^m boh anom bruă hơmâo 3 c\ô ơi ia jrao, sa mă bruă [ơi anih khăm, sa [ơi anih pơjrao Nội Nhi Nhiễm hăng sa c\ô dong [ơi anih pơgang kman hu\i [ă hyu.

 

Mơng hrơi pơmut glăi bruă pơgang tơlơi ruă pơtuk hngo\t amu` tui hăng kâo đăo gơnang mơng thun anai pơ anăp, bruă pơjrao tơlơi ruă anai amra tu\ yua dong mơng tơring c\ar truh pơ tơring glông.

 

Tơdơi kơ anih anom khăm pơjrao tơlơi ruă pơtuk hngo\t hơđong ăt kiăng hơkru\ glăi sa dua mơta mơn:

 

Sa le\ [ing khua git gai hơdôm anom bruă kiăng pơsit bruă pơgang tơlơi ruă pơtuk hngo\t le\ bruă mă ako\ phun. Hơmâo hơnong pơkă tong ten [ơi r^m boh să hăng jing tơlơi pơplông amăng bruă mă.

 

Anom bruă khăm pơjrao kiăng pơphô bruă brơi Jơnum min mơnuih [on sang hơdôm tơring glông hơmâo hră pơ-ar git gai gu\ hro\m mơng hơdôm gơnong bruă, khul grup.

 

Kiăng kơtưn bruă bruă pơc\rang lăng ia khak kiăng [uh ta` tơlơi ruă pơtuk hngo\t. Hlâo adih, pơc\rang [uh tơlơi ruă pơtuk hngo\t kơnong [ơi Sang ia jrao pơjrao tơlơi pơtuk hngo\t hăng ruă kơso\ tơring c\ar đôc\, hơmâo truh pơ 2/3 mơnuih ruă amăng đơ đam tơring c\ar.

 

Lơ\m [ing gơmơi hyu krăo lăng hơdôm sang ia jrao tơring glông [u git gai pơc\răng lăng ia khak ôh yua anun [u [uh mơnuih ruă hmao tlôn ôh. Laih anun dong, kiăng hơkru\ glăi bruă khăm, pơc\rang lăng, e\p [uh hmao tlôn tơlơi ruă [ơi djop anom bruă mơng anun bruă pơgang tơlơi ruă pơtuk hngo\t amra klă tui.

 

Hai, bơni kơ ih ho\!

Siu H’Mai – Siu Đoan: Pơblang hăng pôr