VOV4.Jarai-Amăng jơlan hơdră tal hlâo, [ing gơmơi lăi nao tơlơi gir run mơng anom bruă ia jrao Daklak amăng bruă pơgang glăi tơlơi ruă pơtuk drah (lao), anăp nao pơjrao suaih tơlơi ruă pơtuk drah amăng thun 2030.

Amăng jơlan hơdră hrơi anai, ,ơi ia jrao Nguyễn Kim Mỹ, Khoa anom ia jrao pơtruh nao rai, Sang ia jrao pơtuk drah hăng ruă tơsô| Daklak amra pơtă pơtăn, c\râo brơi hơdră pơgang glăi lao [ơi đah kơmơi pi kian hăng c\ơđai anet.

- Ơ ơi ia jrao Nguyễn Kim Mỹ! Ih dưi mơn brơi thâo bruă đah kơmơi pi kian hăng c\ơđai anet amăng thun blan rơgao ruă lao hiư\m pă?

- Ơi ia jrao Nguyễn Kim Mỹ: Tơlơi ruă pơtuk drah (ruă lao) [u pơgao lui pô hlơi drơi pă ôh. Blung a le\, [u thâo kơ đah kơmơi [udah đah rơkơi, djuai ania, yua anun abih bang mơnuih, mă bruă hơget tui mơn lêng dưi hơmâo soh kman lao.

Bruă [ă pi mơng [ing đah kơmơi le\ bruă juăt [uh laih anun. Lơm arăng [ă pi, arăng juăt kơ[ah pran, nao khăm lăng pơ sang ia jrao, biă mă `u le\ nao khăm pơ sang ia jrao pơtuk drah (lao).

Tui anun [ing ta [uh lao hơmâo [ơi [ing đah kơmơi pi kian. Ruă lao [ing gơmơi juăt [uh laih, juăt [uh amăng 3 blan blung a.

Hơmâo mơnuih truh kian prong rơbêh 4 blan [udah mơng 5 truh kơ 8 blan kah mơng [uh kman lao.

Tui anun, rim thun Daklak hơmâo [uh sa, dua pluh c\ô mơnuih djơ\ kman lao. Tap năng hơmâo thun đa truh kơ 30, 40 c\ô mơnuih. Mrô đah kơmơi ruă lao ră anai giăm dưm dưm hăng đah rơkơi.

Hlâo adih, juăt `u đah rơkơi đôc\ ruă lu, samơ\ ră anai dưm knar laih. Yua dah đah kơmơi rơnuk anai [u djơ\ tui mơng hlâo kơnong kơ bơwih bơwang amăng sang ano\ đôc\ dong tah, ră anai gơ`u thâo bơwih [ong, hơmâo bruă ngă, thâo tơbiă gah rơngiao pơhiăp tom pô anai pô adih, yua anun amu` [ă tơlơi ruă mơng pô pơko\n biă mă.

Mrô đah kơmơi pi kian ruă lao [u lu lơi pơhmu hăng mrô mơnuih ruă lao, samơ\ anai le\ bruă yôm, yua dah pơjrao tơlơi ruă kơ [ing anai kho\m kiăng pơjrao phara, kiăng pơhlôm tơlơi suaih pral kơ am^ wơ\t hăng ană nge amăng hlung, kiăng hiam drơi jăn.

- Hăng [ing đah kơmơi pi kian ruă lao kiăng pơjrao hiư\m pă, ơ ơi?

- Ơi ia jrao Nguyễn Kim Mỹ: Hăng [ing đah kơmơi pi kian 3 blan blung a mơ\ ruă lao kơtang le\ ơi ia jrao amra sem lăng tong ten laih anun hơmâo dua hơdră pơjrao:

sa le\ pơjrao samơ\ amra ngă sat kơ ană nge amăng hlung kah hăng djai amăng hlung, ană nge kơ[ah pran.

Tal dua le\ kho\m lui ană nge c\i pơjrao kơ am^. Bơ hăng [ing pi kian rơbêh 4 blan ha mơkrah mơ\ ană nge a`răng le\ amra hơmâo hơdră pơjrao phara, [u yua ia jrao ngă sat kơ ană nge ôh.

{ing gơ`u kho\m nao khăm na nao tơlơi ruă, khăm lăng ană nge tui hrơi pơkă kiăng thâo pơplih hơdră pơjrao hmao tlôn, yua dah ia jrao brơi kơ đah kơmơi pi kian phara hăng pô pơko\n, lơm anun ia jrao pơgang kman lao hơmâo ia jrao pơgang virus, kman kơtang biă mă.

{ing gơmơi [uh laih sa c\ô đah kơmơi pi kian ruă lao kơdong ia jrao, kơdong lu mơta ia jrao.

Hơdôm djuai ia jrao pơjrao lao ngă sat kơtang biă kơ ană nge amăng hlung, amra ngă kơtit kơtiu drơi jăn, djai amăng hlung.

Hăng [ing hơmâo tơlơi ruă anai, biă mă `u le\ đah kơmơi pi kian 3 blan blung a, ơi ia jrao apăn bruă pơjrao ruă lao, wơ\t hăng ơi ia jrao [ơi rong lo\n tơnah lêng lăi kiăng lui h^ ană amăng hlung.

Khă hnun, tơlơi anai ăt kho\m kiăng sang ano\ tu\ ư mơn. Tơdah sang ano\ [u tu\ ôh, ăt hơmâo mơn hơdră pơjrao pơko\n dong, samơ\ kho\m pơkôl gơgrong mă tơdah ană nge djai amăng hlung…

- Ơ ơi ia jrao! Tuui anun tơdah [ing đah kơmơi pi kian thâo `u ruă lao thơ, gơ`u dưi mơn tơkeng ană giong kah mơng nao pơjrao tơlơi ruă?

- Ơi ia jrao Nguyễn Kim Mỹ: Amăng 9 blan pi kian, tơdah hơmâo tơlơi ruă pơtuk drah (lao) mơ\ [u pơjrao le\ pô ruă amra [ă hyu pô pơko\n, biă mă `u le\ rơkơi `u, ană amo\n `u. Yua anun, mơnuih ruă kho\m thâo pơmin kơ mơnuih ieo gah hai.

Tal dua, amăng blan pi kian, pô anun amra pơ[ut abih tơlơi pơmin, pran jua kơ ană nge, laih dong gir kơdong glăi tơlơi ruă lao, tui anun pô pi kian anun amra [u hiam drơi, kơ[ah pran amra ngă le\ ană, ană djai amăng hlung.

Yua anun lơ\m hơmâo ơi ia jrao pơtô brơi tong ten le\ abih bang mơnuih ruă lêng tu\ ư pơjrao soh.

Ơ ơi ia jrao, hăng [ing c\ơđai anet, thun hơget thơ amu` ruă lao hloh, laih anun nam ta juăt [uh [ơi [ing c\ơđai ruă lao hiư\m pă `u?

- Ơi ia jrao Nguyễn Kim Mỹ: Ră anai, amăng jơlan hơdră tlâ|o jrao pơgang [ơi djo\p anih, dong mơng thun 1998 le\ Việt Nam ngă tui djơ\ hăng tơlơi pơkă mơng Anom ia jrao ro\ng lo\n tơnah, kah hăng rơbêh 95% c\ơđai hơmâo tlâ|o jrao văcxin djo\p djuai, amăng anun hơmâo văcxin pơgang lao (BCG).

Lơ\m hơmâo tlâ|o jrao văcxin amra djru pơgang tơlơi ruă lao kơtang kơ [ing c\ơđai mơng hrơi tlâ|o truh kơ 10 thun.

Dong mơng 10 thun truh kơ lu hloh, lơm [ing c\ơđai nao hrăm hră, bruă pơplih sang hră, anih hrăm, drơi jăn mơng [rư\ pơplih tui, lơ\m anun amra [u anăm pơgang glăi tơlơi ruă đơi ôh.

Kiăng sem lăng tơlơi ruă anai, blung a le\ kiăng sem lăng sang ano\ pô anun hơmâo tơlơi ruă hơget mơn, sang ano\ hơmâo mơn pô ruă lao [udah do\ hro\m, jê| giăm hăng pô ruă lao? Anai kah hăng tơlơi blung a c\i sem lăng.

Rơngiao kơ anun, pô ruă juăt đoh rơwang mơ\ [u thâo yua hơget, juăt pơ-iă drơi lơm yang hrơi tlam mơmot, [udah tha đưm juăt iâu le\ duam tuh ia hâ|o.

Tơlơi ta kiăng kơđiăng nao hloh le\ [ing c\ơđai huăi pơtuk sui kah hăng [ing tha ôh mơ\ hui rư\i đôc\ pơtuk.

C|ơđai yu\ kơ 6 thun, yap lăng 1 thun amra hơmâo tơlơi ruă [ơi amăng suă jua [u aset hloh kơ 7 wơ\t ôh, biă mă `u le\ ruă bơbrah tơsô|.

Yua anun, tơdah [ing c\ơđai pơjrao laih hăng jrao pơgang mơ\ tơlơi ruă [u plai, lơm anun mơnuih amăng sang hơmâo pô ruă, đoh rơwang [u thâo yua hơget, ruă amăng suă jua sui hrơi le\ kho\m đing nao tơlơi ruă lao.

- Hai, bơni kơ ih ho\!

Siu H’Mai-Siu Đoan: Pô c\ih hăng pôr