VOV4.Jarai - Kual C|ư\ Siăng glăk amăng bơyan không phang, pơ-iă hơ-uh, hơmâo hơjan lơ\m tlam mơmo\t, anun yơh ayuh hyiăng pơplih na nao. Tơlơi anai bơbec\ sat nao tơlơi suaih pral, biă mă `u le\ [ing mơnuih tha rơma, c\ơđai anet, pran pơgang [u-ai.

Amăng bơyan không phang anai, mah do\ amăng sang pe\ măi pưh ang^n [udah rơbat hyu gah rơngiao, [ing ta lêng kơ [le\ ia hâ|u soh, [le\ ia hâ|o le\ kiăng ngă rơ-ơ\ amăng drơi jăn.

Tui hăng [ing nai ia jrao, ia hâ|o [le\ lu amra ngă kho\t ia amăng drơi jăn [ing ta. Lơ\m anun, drơi jăn amra [u-ai, mro\t mă, amu` [ă tơlơi duam ruă, lu mơnuih kho\t ia amăng drơi jăn lu đơi lơ\m rơbat hyu amăng yang hrơi pơ-iă ngă kơ [ing gơ`u măt pơ-iă, ruă akô|, suă pran gleh glar …

Ayuh hyiăng pơ-iă kơtang tui ră anai amra bơbec\ sat nao [ing mơnuih tha rơma, biă mă `u le\ [ing mơnuih hơmâo tơlơi ruă (hơtai bôh, c\ơtăng amăng arăt drah…).

Lơ\m ayuh hyiăng pơ-ia kơtang, [ing mơnuih tha rơma drơi jăn [u hmao pơplih tui ôh yua kơ ‘’anih ngă rơ-ơ\ amăng drơi jăn’’ [u pral kah hăng do\ c\ơđai do\ng tah, ngă kơ bruă pơplih amăng drơi jăn [u hmao.

Laih do\ng, akô| dlô [ing mơnuih tha rơma ăt tơdu mơ\n, yua anun lơ\m drơi jăn kơ[ah ia samơ\ [u mơhao mơ`um ia ôh, [u pơhrua ia amăng drơi jăn hmao tlôn.

Mơ\ng anun, amra ngă măt pơ-iă, amu` [ă tơlơi ruă [udah tơlơi ruă amra kơtang tui do\ng amăng bơyan ayuh hyiăng pơ-iă kơtang.

Yua anun, ană bă kiăng pơtă pơtăn [ing ơi yă mơ`um ia na nao, brơi [ing gơ`u [ong gơnam hơbun, lu ia kah hăng bur, su\p….Bruă pơhrua ia amăng drơi jăn amra ngă brơi jăn [ing mơnuih tha rơma anrăng găng, hơmâo pran [iă.

Bơ [ing c\ơđai, lu mơnuih pơm^n yua kơ [ing c\ơđai juăt mơ`um ia tơsâo, [ong bur, ia mơ`um mơ\ng boh boh troh khă anun wơr h^ [u drơi [ing c\ơđai mơ`um ia, mơ\  [ing c\ơđai juăt mơ`um ia [iă đôc\ tơdơi mơ`um ia tơsâo, [ong bur.

Sit yơh, drơi jăn [ing c\ơđai kiăng ia biă mă. {ing c\ơđai mơ\ng 3-5 thun, brơi mơ`um ia [iă biă mă `u 1.000ml hăng 500ml ia tơsâo sa hrơi; {ing c\ơđai sang hră gưl sa 1.500 ml ia sa hrơi.

Kiăng kơđiăng, anăm brơi [ing c\ơđai mơ\`um ia mih hơmâo gas, ia mơ`um arăng pơkra kuar lu sik, ngă [ing gơ`u amra [u mơhao [ong huă. Brơi [ing c\ơđai mơ`um ia pơkra hăng boh kyâo, a`ăm tam, ia mơ`um hơdjă …

Tơdah hu\i kho\t ia amăng drơi jăn kiăng mơ`um ia lu, biă mă `u le\ lơ\m [le\ ia hâ|o lu. Tui hăng [ing nai ia jrao, ia juăt mut nao amăng drơi jăn [ing ta năng ai `u 2.500ml sa hrơi, amăng anun [ing ta mơ`um giăm 1.000 – 1.500 ml. Tui hluai bơyan, bruă mă, tơlơi ruă mơ\ ia mut [udah tơbiă mơ\ng drơi jăn phara mơ\n.

Măt pơ-iă yua kơ [ing ta do\ amăng pơ-iă sui đơi [udah ayuh hyiăng pơ-iă kơtang ăt hu\i rơhyưt biă mă. Măt pơ-iă amra bơbec\ sat amăng akô| dlô yua kơ pơ-iă kơtang pơc\rang djơ\ pơ akô|, tơwuai… tơdah [u pơjrao hmao tlôn amra ngă djai mơnuih mơtăm yơh.

Sa, dua tơlơi pơtă pơtăn kiăng kơđiăng:

Anăm pe\ măi ngă rơ-ơ\ pơ-iă trun rơ-ơ\ đơi, [u brơi măi pưh ang^n pưh nao tơpă [ing ta mah mơnuih hơmâo pran tui anun mơ\n. Rơ-ơ\ amăng sang pioh mơ\ng 25-28 độ C hăng amăng sang kiăng hơmâo măi pưh ang^n brơi kơ pưh hyu ang^n amăng sang, anăm pioh hơđong ang^n ôh, ngă brơi rơ-ơ\ amăng sang samơ\ [u brơi kơman klin ruă pơc\eh.

Anăm tơbiă gah rơngiao lơ\m yang hrơi pơ-iă kơtang, biă mă `u le\ lơ\m mông pơ-iă kơtang kơtit mơ\ng 9 mông mơguah truh pơ 6 mông tlam. Tơdah kiăng tơbiă gah rơngiao kho\m đoa đôn, c\ut sum ao, trua\ hla king, glôm bô| …pơgăn h^ pơ-iă yang hrơi.

Pơhlôm hơdjă lơ\m [ong mơ`um, [ong tơsă mơ`um ia pơ-iă, gơnam [ong jơman, [ong lu boh troh, kiăng kơ pơhlôm djop vitamin, ngă kơ drơi jăn dưi pơgang tơlơi ruă.

Rơmet agaih rơnăk djop anih, gơnam juăt yua r^m hrơi, bah amăng, tơkai `an đ^ trun, kơ[ang grê, rang sang, gơnam ngui kơ [ing c\ơđai, gơnam yua hrăm hră … hăng tơlo\ ia kơ[ô [udah ia rao pơko\n.

Mơnơi pơagiah drơi jăn, rao tơngan hăng tơlo\ ia kơ[ô hlâo kơ tơnă hơbai a`ăm [ong, hlâo kơ [ong huă hăng tơdơi kơ nao juă glai. Pơagiah r^se amăng tơngia, amăng dung, kông đok hăng ia mơsin.

Sang juă glai rơmet agiah, eh ia mơ`ă [ing c\ơđai sô rơmet tuh amăng sang juă glai.

Siu Đoan: Pô pơblang hăng pôr