VOV4.Jarai - Bruă pơgang hăng ngă tui hơdôm nua bôh thâo gru grua, amăng anun hmâo tơlơi adôh đưm, tơlơi suang đưm [u djơ\ kơnong kơ hmâo bôh tu\ yua dơlăm amăng bruă pơtô pơhra\m, lăi pơhư\] gru hiam ană mơnuih kual neh wa djuai ania [ia\ ôh mơ\ `u do# jing ano# gal prong kơ pơđ^ kyar bôh thâo đưm, tuai ]ua\ ngui tui jơlan gah kơja\p phik.

Tui hăng yă Nguyễn Thị Hải Nhung, Khua apăn bruă Bôh thâo đưm djuai ania, Ding jum bôh thâo, bơkơja\p drơi jăn hăng tuai ]uă ngui, ră anai tơlơi bơkơtuai mut hrom bôh thâo kơplah wah hơdôm bôh dêh ]ar, djuai nia pơphun jai hrơi jai kơtang tui. Yua anun yơh, bôh thâo kual neh wa djuai ania [ia\ glăk do\ng [ơi anăp lu tơhnal tơnap, tơlơi lông. Bruă e\p tơbiă hơdôm jơlan gah pơsir djơ\ pioh pơgang hăng ngă tui tơlơi adôh suang đưm amăng rơwang ră anai le\ bruă mă kiăng biă hăng je] dong. Sa amăng hơdôm jơlan gah pơsir phun hloh mơ\ yă Nguyễn Thị Hải Nhung lăi nao phun le\ bruă pok pơhai hơdôm anih pơtô hơdôm tơlơi adôh đưm, tơlơi suang đưm kơ neh wa djuai ania [ia\.

“Amăng hơdôm hrơi rơgao Ding jum bôh thâo, bơkơja\p drơi jăn hăng tuai ]uă ngui ăt hmâo gum hrom laih hăng hơdôm anih anom hmâo lu neh wa djuai ania do# kiăng pok anih pơtô bôh thâo đưm gah tơlơi adôh suang kơ neh wa djuai ania [iă hăng đing nao hlâo djuai ania [ia\ mơnuih hloh gah yu\ kơ 10.000 ]ô mơnuih. Amăng 5 thun rơgao Ding jum hmâo pơphun laih 20 anih pơtô pơhra\m. Mơng hơdôm anih pơtô pơhra\m anai [ing thâo tơlơi đưm pơtô glăi kơ rơnuk hlăk ai jing ană bă gơ`u pioh djă pioh gru grua kơ djuai ania pô. Yua anun hơdôm hơdôm plơi pla ]ơkă mă biă”.

Tơlơi suang mơng neh wa djuai ania [ia\

Hăng sa anih anom kual ]ư\ siang [ơi guai lo\n ia, tơring ]ar Lạng Sơn hmâo 7 djuai ania do# hơd^p mơda, biă `u le\ djuai ania Tày, Nùng. Bruă pơgang hăng ngă tui hơdôm nua yôm bôh thâo đưm djuai ania lăi hrom hăng bôh thâo djuai ania Tày – Nùng lăi ha jăn mơ\, biă `u le\ hơdôm er adôh Sli, lượn [udah adôh then dưi hmâo plơi pla ngă tui. Tui hăng ơi Phan Văn Hoà, Kơ-iăng Khua Gơnong bruă bôh thâo bơkơja\p drơi jăn hăng tuai ]ua\ ngui, đơ đam tơring ]ar ră anai hmâo rơbêh kơ 1000 gru\p adôh then, adôh Sli, lượn, yap wot adôh Páo Dung mơng djuai ania Dao. Yua anun, bruă djă pioh hăng ngă tui tơlơi adôh, tơlơi suang đưm [ơi plơi pla jing dưi lăng yôm phăn na nao. Dong mơng tơlơi lăng ba mơng hơdôm gưl gong gai amăng pơgang bôh thâo djuai ania mơ\ tơlơi pơmin mơng neh wa jai hrơi jai pơđ^ tui rơđah biă:

“{ing gơmơi pơjing hơdôm khul gru\p lu mơta hăng ]râo ba Anom bôh thâo adôh suang mơng tơring ]ar nao pơ\ hơdôm bôh să, hơdôm bôh tơring glông kiăng pơtrut pơsur neh wa gum hrom bruă adôh suang tơlơi adôh suang đưm hăng pơdah kơ tuai ]ua\ lăng. [ing gơmơi kiăng hluai tui bruă anai lăi pơthâo kơ tuai amăng lo\n ia ta hăng mơng dêh ]ar ta] rơngiao thâo kơ gru grua plơi pla Lạng hăng djuai ania Tày Nùng le\ hmâo Then, Sli, lượn laih anun sa dua djuai ania pơkon kah hăng Páo Dung mơng djuai ania Dao, laih anun mơng djuai ania Mông kơ tơlơi adôh đưm tơlơi suang đưm pioh mơng anun pơđ^ kyar bruă tuai ]ua\ ngui kơja\p phik”.

Hrom hăng bruă pơgang hơdôm tơlơi adôh đưm, ră anai tơlơi suang đưm amăng tơlơi hơd^p mơda neh wa djuai ania [ia\ ăt dưi hmâo lu plơi pla đing nao djă pioh. Tui hăng nghệ nhân nhân dân Sầm Văn Dừn [ơi tơring glông Sơn Dương, tơring ]ar Tuyên Quang, tơlơi suang đưm mơng djuai ania Cao Lan pơphun hmâo lung a le\ kiăng pơsir tơlơi ngă yang, phiăn ngă yang mơng neh wa. Tơdơi anai, lom tơlơi hơd^p mơda pơđ^ kyar, hơdôm tơlơi suang đưm [u do# hơnong amăng bruă ngă yang ôh mơ\, `u do# hmâo tơhnal pơdah ano# mơ-ak dong, pơke\ hăng plơi pla, djă pioh hăng ngă tui gru grua bôh thâo hăng tơlơi gum hrom klă mơng đah kơmơi. Yua kơ tui tơlơi pơmin mơng djuai ania Cao Lan đưm, kơnong kơ đah rơkơi dưi suang, bơ\ đah kơmơi le\ [u dưi suang ôh. Kiăng pơgang hơdôm tơlơi yun suang đưm, ră anai đah kơmơi Cao Lan dưi gum hrom bruă mă anai jai hrơi jai lu tui:

“Hlâo adih le\ đah rơkơi suang, bôh than le\ suang ngă yang mơng neh wa Cao Lan, đah kơmơi do# lăng đo#]. Bơ\ ră anai le\, đah kơmơi dưi suang pioh suang ngă yăng mơn kiăng pơhrô, lăng kiăng hiam [ia\. Đah kơmơi ră anai hmâo gru\p adôh suang anun ăt lu mơnuih gum hrom mơng”.

Tui hăng Nai tha prin, nai prin tha Bùi Hoài Sơn, Khua Anom kơsem min bôh thâo adôh suang đưm Lo\n ia Việt Nam, ră anai, hrom hăng bruă pok anih pơtô pơhra\m bôh thâo djuai ania, pơke\ hăng hơdôm tơlơi adôh, tơlơi yun suang amăng bruă wai lăng tuai ]ua\ ngui thơ bruă hơduah e\p djă pioh, in tơglit, pơkra hơdôm ano# djă lui rim plơi pla anom bruă khom đing nao pha ra ngă tui. Yua kơ anai amra jing kông ngăn bôh thâo tơdơi anai kơ rim djuai ania:

“Rim thun Anom ăt hmâo mơn sa jơlan hơdră pơđ^ kyar bôh thâo, amăng jơlan hơdră anai Anom pơphun laih bruă kơsem min, hyu hơduah e\p, djă pioh ru\p, djă pioh jua mơ`i hăng djă pioh abih bang mrô anao amăng anih dưm gơnam mơng Anom. Bruă anai yôm phăn biă tơdah [ing ta [u hmâo hơdră djă pioh thơ amra lu tơlơi tơnap lom mơ\ kiăng pơgang hăng ngă tui hơdôm nua yôm bôh thâo anai. Yua anun yơh lom [ing ta hmâo ano# djă lui amăng tơngan amra pơjing hơdôm hơdră bruă djơ\ hăng rim mơta rim djuai hăng rim kual”.

Bruă pơtrut kơtang hloh dong bruă pơgang, ngă tui ano# yôm tơlơi adôh đưm, tơlơi suang đưm lăi ha jăn, hơdôm gru grua bôh thâo đưm lăi hrom jing tơlơi tơnap biă. Hrom hăng hơdôm tơlơi gir run, pran pơsit “to# tui bruă” mơng [ing thâo tơlơi đưm thơ khom kơtưn hloh dong tơlơi lăng ba, ]râo ba kơja\p, hmao tlôn mơng hơdôm gưl, gru\p, gơnong bruă hăng tơlơi gum tơngan hrom, gum pran mơng abih bang plơi pla kiăng ngă tui ha amăng ple\ hơdôm jơlan gah kah hăng: Kơtưn bruă wai lăng Kơnuk kơna; pơtrut kơtang hăng pơđ^ tui bruă lăi pơhing, lăi pơhư\]; ba bôh yôm pơgang, hơkru\ pơdo\ng glăi hăng ngă tui nua yôm tơlơi adôh đưm, tơlơi suang đưm hăng hơdôm tơlơi adôh suang tui phiăn juăt amăng jơlan hơdră pơtô pơhra\m amăng hơdôm bôh sang hră kơđi ]ar, hơdôm anih pơtô pơhra\m mơnuih apăn bruă, jơlan hơdră pơtô gah rơngiao kơ tal pơkă mơng hơdôm bôh sang hră. Hrom hăng anun, dăp hơdră hăng in tơglit hơdrôm hră kơ djop mơta tơlơi adôh, tơlơi suang đưm mơng djop djuai ania [ia\ kiăng lăi pơthâo ngă tui hăng djă pioh `u, pơtô glăi kơ rơnuk tơdơi anai./.

            Siu H’ Prăk: Pô pơblang