VOV4.Jarai-Tơlơi ia ling dăo prong yua hơjan sui hrơi ngă hơ[ah jrak ia yua hăng ayuh hyiăng glai klô, ring bruă juă glai, ia blai mơng dơnao, kor ba djah djâo, ia sat hlô mơnong djai…Anai yơh anih gêh gal kơ lu mơta kman duăm ruă hăng ngă sat kơ tơlơi suaih pral ană mơnuih mơnam ta.
Tơdơi kơ ia ling dăo ngă, ayuh hyiăng hơ[ak jrak, hơdôm tơlơi ruă juăt hơmâo tui anai:
Tơlơi ruă kian pơtah ]roh, hơmâo kman ngă amăng pruăi:
Yua kơ mơnuih ruă kian anun mơ`um djơ\ ia [u hơdjă, mơnong [ong [u rơgoh anun yơh amu` [ă kman ruă kian, jơlan pruăi.
Hơdôm tơlơi ruă pơtah ]roh, ruă kian eh drah, tơlơi ruă pruăi [u thâo grăng, măt mơnong [ong huă yua kman anăn E.coli, Campylobacter ngă. Tơlơi mưn pơ [uh kah hăng ruă kian, nao juă dlai răn lu, eh mơ-ia…pơ]roh.
Tơlơi ruă kian pơ]roh amu` [ă, tưp kman mơng pô anai truh kơ pô pơko\n, đơ đa [ă yua juă djơ\ eh mơnuih ruă kian.
Hơdôm tơlơi ruă kian anai tơdah [u hmao thâo, ta` pơjrao h^ `u, [udah pơ]lah h^ mơnuih ruă thơ, amu` biă jing klin.
Tơlơi duăm đung drah:
Ayuh hyiăng djrưh, hơ[ak jrak, ia dong yơh amu` kơ ke] boh ]eh ]ar lar lu, yua kơ anun duăm đung drah amu` biă hơmâo. Amu` [ă hăng hơđuh rai jing klin kheng.
Bơyan hơjan r^m thun laih dong ăt jing bơyan hơmâo lu mơnuih duăm đung drah mơn. Kiăng pơhlôm hlâo tơlơi duăm anai, khom pơrai h^ anih ke] boh, rơmet h^ gơnam pơđu\ ia, dưm ia [udah anih ia dong, ia ling hăng khom pơdjai kman ană ke].
Khom pơgang, rơnăk hơdjă pưk sang đang hmua hăng anih do\ brơi rơgoh [u lui ia dong, ngă anih kơ ke] boh ană.
Tơlơi pơtu\k hơdrap hăng bơbrah jơlan suă jua
Hơdôm hrơi adai hơjan sui hrơi ăt amu` mơn hơmâo tơlơi ruă gah jơlan suă jua, suă pran.
{ing juăt hơmâo tơlơi ruă anai le\, [ing tha rơma hăng ]ơđai muai laih anun [ing hơmâo tơlơi ruă jơlan suă jua sui laih [u thâo grăng. Juăt `u hơmâo tơlơi ruă rơkông đok, pơtu\k hơdrap.
Tơdah [u hơmâo pơjrao hlao mơtam laih anun hơmâo hơdră wai pơgang tong ten, `u ba truh tơlơi ruă đing suă jua je\ atong tơso# [udah truh ruă tơso# jai kraih tơnap pơjrao.
Tơlơi mưn hăng bơkơnal mơng tơlơi ruă anai, sit lun djơ\ gơnam [ong `u ruă, ruă thu rơkông đok, duăm hlor, pơhiăp [rô đok, pơtu\k, [le\ ia mơdu\ng, suă jua tơnap. Sit [uh tơlơi ruă djơh hăng anun, khom nao pơkă lăng hăng pơjrao mơtam hu\i `u jing tơlơi ruă kơtang hloh.
Ruă mơta
Ruă mơta juăt hơmâo [ơi ]ơđai hăng [ing tha hai hơmâo mơn. Tơlơi ruă anai amu` mơn ba truh jing klin [ơi anih do\ dong [ong huă [u rơgoh hơdjă, ia yua [u rơnăk.
Amăng bơyan hlim ia ling dăo, adai djrưh ngă gêh gal kơ kman virus pơđ^ kyar tui, laih anun [ing juăt so# ia bơmun wơi [u rơgoh. Anai yơh hơdôm tơlơi juăt ngă kơ lu mơnuih ruă mơta, lu biă `u amăng bơyan ia ling dăo.
Hơdôm tơlơi ruă gah rơngiao kl^
Tơdơi kơ bơyan hơjan, yua kơ ayuh hyiăng bơplih [u klă, ia yua hơ[ak jrak laih anun ia hơmâo lu kman duăm ruă. Sa, dua mơta tơlơi ruă gah rơngiao kl^ juăt hơmâo amăng bơyan hơjan kah hăng: ia [ong [ơi plah ]ơđeng tơngan, tơkai, mruih găi, bơbrah amăng phun blâo, djơ\ kroă, [hao, mlum hrah, ]ă [ong tơkai yua kơ kman pơmao soh ngă rai, kơtăl laih anun rơnah.
Ruă hơtai Viêm gan E
Ruă hơtai anăn Viêm gan E le\, ruă tưp mơng mơnong [ong huă, ia mơ`um. Amăng bơyan hơjan ia ling dăo, djah djâo, ia djah hơmâo kman ngă ruă duăm, amăng anun hơmâo kman virus E `u do\ amăng ia [u hơdjă.
Tơlơi duăm hlor ngă kơ`^ kl^ kliăng
Tơlơi duăm kl^ kơ`^ [le\ drah đung drah tơdơi kơ ia ling dăo yua kman Leptospira ngă rai, pơdjơ\ nao truh pơ ia mơ-a`ă mơng tơkuih ba kman tơlơi duăm ruă kman Leptospira tưp hyu amăng bơyan hơjan, tơdah tram drơi jăn ta pô [udah tơkai tơngan amăng ia sui mơnit kman Leptospira amu` biă mut nao amăng drơi jăn [ing ta, tơma tui jơlan kl^, jơlan mơta mut amăng drơi jăn laih anun ba truh tơlơi ruă duăm.
Hơdră pơhlôm pơgang tơlơi duăm ruă amăng mông ia dăo hăng tơdơi kơ ia dăo
Tơdơi kơ ia ling dăo, mơnuih [on sang khom pơphun ngă tui hơdôm hơdră pơhlôm pơgang mă pô:
-Rơnăk mơnong [ong huă: Ngă tui hơdră [ong huă tơsă laih hơtu\k riă tơnă hơbai, pơgang hơdjă gơnam [ong huă, khom rao tơngan na nao, plă tơngan rơgoh, rao hăng ia ]ơ[u.
-Rơnăk ia pioh so# mơ`um: Khom rao rơgoh na nao [êh dưm ia, ia bơmun wơi, gơnam yua dưm ia hăng ple\ nao ia jrao cloramin B [udah ia jrao aquatabs pioh ngă pơ rơgoh h^ ia hlâo kơ ta so# mơ`um hăng mơnơi hơgơi.
-Khom rơnăk ayuh hyiăng anih do\ jum dar: Ngă tui hơdră, ia ling dăo thu dơ\ pă, khom rơnăk tui mơtam yơh, du` djah djâo, rơmet set djah hơ[ak jrak jum dar sang do\, hu\i hơmâo kman ba truh jing klin kheng.
-Pơgang drơi jăn rơgoh, mă yua dram gơnam djă, mă bruă pơhlôm sir lơ\m do\ rơmet djah djâo, rơnăk anih anom jum dar ta, anăm nao giăm anih hơmâo tơlơi duăm ruă.
-Lơ\m [uh hơmâo tơlơi duăm ruă khom nao pơ sang ia jrao mơtam klă hloh, pioh kơ [ing ơi ia jrao pơkă lăng hăng pơjrao brơi ta`.
Ngă hrom klă gah anom bruă ia jrao kiăng ta` [uh hăng pơgăn klin kman duăm ruă kah hăng ruă kian pơtah ]roh, ruă mơta, ruă bơbrah jơlan suă jua, ]ă [ong tơkai, pơtu\k hơdrap, boh nik `u pơgang tơlơi ruă pơtah ]roh, ruă kian eh drah, ruă duăm [u thâo hlao…
Nay Jek : Pô ]ih hăng pôr
Viết bình luận