VOV4.Jarai- Ră anai, [ơi dêh ]ar ta duăm pơđung drah jai hrơi jai pơ [a\ ta` ama\ng tar [ar dêh ]ar ta, ama\ng anun hơmâo mơnuih djai yua. Hasa tơlơi hu^ rơhyưt hloh, tơlơi duăm ruă anai lar hyu jai tơnăp tăp hloh dong.

Ră anai, tơlơi duăm ruă pơđung drah, jai hrơi jai kơtang, [ơi tar [ar dêh ]ar ra, tơlơi duăm pơđung drah anai tưp hyu truh pơ 50 boh tơring ]ar, plơi prong ama\ng đơđam dêh ]ar ta. Yap mơng ako\ thun 2015 truh ră anai, tar [ar dêh ]ar ta hơmâo [uh rơbêh kơ 30.000 ]ô mơnuih duăm ruă, ama\ng anun hơmâo  mơnuih djai yua laih.

Tơlơi duăm pơđung drah yua ka] brông ke\, aka hơmâo ôh jrao vaccine, laih anun jrao s^t pơjrao tơlơi duăm ruă anai. {ơi kơtâo asâo- tơlơi pơ [a\ duăm pơđung drah anai, yua mơng hdôm gơnam kah ha\ng kơthao ia, get dưm bơnga, kyâo lăng ngui, gơnam dưm hơmâo ia ama\ng sang, [ơi bung sang, [ơi rơ`an đ^ nao rai hơmâo ia .... [ơi hdôm sang ano\. Pioh pơgăn ha\ng pơhlôm. Sang ia jrao pơgăn pơhlôm ( Ding jum ia jrao) pơtă pơtăn brơi mơnuih [ôn sang, khom ngă hơdjă hdôm anih do\ jum dar, j^ jah h^ hdôm rok amur, hdôm anih hơmâo ia dong glăi, [ơi hdôm ]eh dưm ia, laih anun jum dar sang hơmâo ia dong glăi, rông akan [ơi hdôm [êh dưm ia pioh [o\ng ana\ ka]... Tơdah nao mă bruă, hyu ngui [ơi anih hơmâo lu ka], kho\m ]uh sum ao dlông tơkai, tơngan, pik jrao pơdjai ka], đih p^t kho\m kă musker...Tơdah hơmâo laih duăm ruă, ana\m pơjrao pô ta pơ sang ôh, khom nao khăm pơ sang ia jrao, kiăng nai ia jrao pơtô brơi hơmao.

Pơhlôm, kơ điăng ka] tơhrơi:

Tơlơi duăm pơđung drah le\, pơ [a\ mơng kơman ba rai, amra ba rai truh tơlơi ruă klin yua ka] ke\ truh mơnuih hiam drơi jăn. Ka] ke\ ba rai tơlơi duăm ruă juăt `u tơhrơi, lu `u le\ 2 mông  hlâo yang hrơi [le\, dua tlâo mông hlâo kơ yang hrơi le\ mo\t. Tơlơi duăm ruă pơđung drah hơmâo na nao ama\ng thun, bôh nik ama\ng bơyan hjan hlim, [ơi ano\ `u hơđuh đ^ jing klin dar. }ơđai mơng 1- 15 thun juăt bưp tơlơi duăm pơđung drah, lu le\ ]ơđai mơng 3- 8 thun. Mơnuih prong ăt duăm ruă mơn.

Tơdah kơman mut nao ama\ng drơi jăn laih, mơng 4- 6 hrơi tơdơi kơ anun ( ta` hloh 3 hrơi, sui hloh 10 hrơi), amra hơmâo sa dua tơlơi thâo kơnal; pơgrun rơo\t, ruă asar, arat areo ( ruă bia\ mă le\ [ơi asar gah rong), ruă [ơi atut  tơlang. Juăt duăm pơgrun pơ ia\ ktang [u hơmao thâo, na nao mơng 2 – 7 hrơi, giong mơng anun hmâo pơđung drah  ({uh tep to\p [ơi kl^, [le\ drah [ơi lơ` tơgơi, [ơi ano\ hmâo pơđung [le\ drah [ơi proăi, [ơi glô, jơlan ia a`a\), [uh kơnal htai so#\ prong, amra hmâo duăm pơgrun ( Rơo\t, kl^ mtah, blư\ nao blư\ rai, drah nur tơdu, yă nok tơdu [u thâo [uh ôh) amu` ba truh tơlơi djai bia\ ma\ tơdah [u hơmao thâo, pơjrao [u hơmao, bôh nik phung ]ơđai moai.

Pơjrao hăng hla, akha kyâo pơtâo, ia jrao prăng:

Truh ră anai, tơlơi duă pơđung drah, aka hơmâo ôh ia jrao pơjrao s^t, kơnong pơjrao tơlơi thâo kơnal đu], tơlơi pơblih nao duăm ruă pơ kon. Tơdah duăm ruă hơdjul, dưi pơjrao pơ sang pô, brơi ]ơđai pơdơi pơdă, anăm brơi ôh ]ơđai đuăi nao đua\i rai, hơ plong kdat, brơi [o\ng huă [ia\, mơ`um ia lu hloh kơ hrơi tơđar, amra yua ia htuk să, pioh rơ ơ\, [udah ia  Oresol ( ia rơs^ thu, pơluk kah ha\ng anai: 1 hruih tuh ha\ng 1 lit ia, mơ`um 100-150 ml ia/1 k^/hrơi), tơdjet ia kroăi mih, ia kroăi ]a` pơluk hang sik, rao drơi ja\n ha\ng ia pơđao tơdah pơgrun ktang. Ana\m koah ang^n [ơi kl^ ôh, [u ]uh sum ao kơpal gom sir đơi ôh, tơdah ]ơđai duăm pơgrun, [u kom [o\ng mơ`um ôh.

Tơlơi pơkă hro\m hb^t ama\ng tơlơi pơjrao duăm pơđung drah, ta` mơ`um ia djo\p brơi ama\ng drơi jăn, điện giải... duăm pơđung drah hơdjul, ia jrao  prăng kia\ng djo\p ia, điện giải ta` le\ tơlơi mơ`um ia lu, kiăng drơi jăn rơ ơ\ trun 39 độ C, ha\ng dưm nao kin rơ ơ\, mơ`um jrao, djơ\ ha\ng tơlơi duăm pơđung drah kraih le\ kho\m jôr ia, jôr drah....

Tơlơi pơhlôm duăm pơđung drah:

-Tơlơi pơhlôm hiam hloh, kho\m pơrai lui anih ka] do\ hd^p, pơdjai ka], ana\ ka], pơgăn ka] ke\.

-Kho\m gom, abih băng gơnam pioh dưm ia yua hrim hrơi, kah ha\ng [êh ia, kơ thung ia, ]ơlu\ ia...

-Hyu kih rơmet djah djâo gr^ gra` jum dar sang ta do\, kah ha\ng get kơ]ai pơ]ah, kơđuh boh đung hơmâo ia dong... kho\m nga\ hơdjă anih do\ [ing ta.

Pơhlôm ka] ke\:

- }ut sum ao tơkai, tơngan dlông

- Đih p^t kă musker wơt ha\ng p^t tơhrơi.

- Yua jrao pruih pơdjai ka], `ang pơ puh đua\i ka], kem pơ puh đuăi ka].

- Yua mơnal pơgăn, pơluk hăng jrao pơdjai ka].

- Brơi mơnuih duăm  pơđung drah đih hmâo musker, be\ beng ka] ke\, kiăng hoăi pơ [a\ truh pơ mơnuih pơ kon.

Rơluch Xuân: Pô ]ih hăng pôr