VOV4.Jarai - Ma tuý mơng sui jing laih tơlơi sat răm mơng ană mơnuih. ~u [u djơ\ kơnong kơ bơdjơ\ nao prong truh tơlơi bơwih [ong mơng hrim bôh sang ano# ôh mơ\ `u do# dui ba hơdôm tơlơi bơdjơ\ nao sat răm mơnuih mơnam hăng duam ruă. Khă hnun hai, lui ma tuý hăng [ing gơ` jing tơlơi [u amu` ôh.

 

Tơdơi rơbêh kơ sa thun po\k pơhai pơjrao pơ ala nao hơdôm jrao ngă gơ` hăng Methadone [ơi tơring ]ar Daklak, Anom pơgang pơgăn HIV/AIDS djru laih lu mơnuih gơ` ma tuý po\t glăi hăng tơlơi hơd^p hơđăp hlâo dih.

 

            Tui hăng tơlơi lăi pơthâo mơng Anom pơgang pơgăn HIV/AIDS tơring ]ar Dakal\\lak, ră anai tơring ]ar hmâo giăm truh 1.300 ]ô mơnuih gơ` ma tuý, lu `u le\ [ơi plơi prong Buôn Ma Thuột hăng hơdôm tơring glông Ea Hleo, Ea Kar, Krông {uk.

 

Tla#o jrao [u pơhlôm jing bôh than phun ba truh tư\p hyu kơman HIV, hăng mrô 43%.

 

            Ayong Nguyễn Văn Đ. (29 thun) pơ\ phường Tân Hoà, plơi prong Buôn Ma Thuột gơ` ma tuý rơbêh kơ 9 thun hăng anai. Amăng hơdôm thun anun, `u hmâo lu wot laih pơjrao samơ\ [u jing ôh.

 

Tơdơi giăm hmâo 2 blan pơjrao hăng Methadone [ơi Anom pơgang, pơgăn HIV/AIDS tơring ]ar Daklak, `u plai [ia\ laih mrô tal yua mă tuý amăng sa hrơi hăng [uh pran jua mơ-ak hloh, tơlơi suaih pral hơđong.

 

Ayong Nguyễn Văn Đ. lăi pơthâo:

 

             “Kâo pơplih ană mơnuih kâo ră anai kiăng mu\t hrom hăng djop mơnuih. Lom mơ`um jrao kâo [uh suaih pral hloh, mă bruă klă hăng [u hmâo tơlơi pơmin lu.

 

Bơ\ do# yua heroin hă do# bơngo\t hyu e\p prak pioh blơi ho\t jrao.”

 

            Ayong Nguyễn Đình Hoàng L. (28 thun) pơ\ phường Tân Hoà, plơi prong Buôn Ma Thuột glăk pơjrao hăng methadone ăt ră ruai mơn:

 

            “Tơdơi kơ dưi pơjrao hăng Methadone le\ kâo [uh amăng drơi jăn suaih pral hloh hăng [u kiăng mă yua ma tuý dong tah.

 

Lom yua jrao [uh `u pha ra prong biă, anun le\ kâo ăt mă bruă kah hăng tơđar mơn, bơ\ yua ma tuý thơ kâo [u dưi mă lu bruă ôh.

 

Pơgi kơdih anai, kâo ]ang rơmang amra lui khu\t khăp mơtam ma tuý, tơdah gơ` thơ [uh dleh tơnap biă!”

 

            Methadone jing sa jrao luk lu mơta, dưi mă yua pioh pơ ala nao kơ ma tuý, rơđah biă `u le\ heroin, [u mă yua hăng ma tuý khăng, jrao rơyuh…

 

Ano# bơdjơ\ nao mơng `u le\ ngă hro\ trun mrô jrao yua hăng anăp nao truh pơdơi mă yua heroin.

 

Ano# klă mơng Methadone le\ tơdơi kơ mơ`um, pô ruă plai [ia\ [u dah rơngiă ano# mơhao ma tuý, pran jua pral [ia\ pioh mă bruă hăng hrăm tui kah hăng ara\ng suaih pral.

 

Anai ăt le\ jơlan pioh hro\ trun tơlơi tưp hyu kơman HIV tui jơlan tla#o jrao pơholôm.

 

            Yak blung a pioh pơjrao hăng Methadone le\ mơnuih ruă khom gơgrong mă pô gah hơdră gum hrom.

 

Tơdơi kơ pơsir djop tơlơi pơhing kơ pô ruă brơi anom pơjrao, pô ruă amra dưi hmâo [ing apăn bruă ia jrao lăi pơthâo hăng pel e\p tơlơi suaih pral.

 

Tơdơi kơ anun, mơnuih ruă amra hmâo tơlơi pơsit hăng hră pơ-ar tu\ mă mơng anom pơjrao hăng dưi pơsit hră pơjrao.

 

            Amăng rơwang pơjrao, mơnuih ruă khom găn gao 3 yak le\ pơ phun yua, hơduah e\p mrô yua hăng djă pioh hơnong mrô.

 

{ơi rơwang blung a, abih bang mơnuih ruă leng kơ dưi mơ`um sa liều hru\p.

 

Amăng rơwang 4 wot hrơi tơjuh, mơnuih mă bruă ia jrao amra pel e\p, pơjrao brơi kiăng đ^ [u dah hro\ trun liều yua kiăng kơ djơ\ hăng hrim ]ô mơnuih.

 

Lom dưi ngă djơ\, pô ruă amra djă pioh hơnong mrô jrao anun truh kơ abih tal pơjrao, hăng hrơi pơjrao rơbêh kơ 1 thun.

 

            Na nao hrim hrơi, pô ruă nao pơ\ anom pơjrao pioh mơ`um Methadone gah yu\ tơlơi lăng tui hăng pơkă hơnong jrao mơng ơi ia jrao.

 

Ơi ia jrao juăt bruă tal 1 Nguyễn Thị Vinh, Kơ-iăng Khoa Anom ia jrao pơgang, pơgăn HIV/AIDS tơring ]ar Daklak brơi thâo:

 

             “Kiăng pơjrao hăng methadone le\ pô ruă khom ngă tui hơdôm tơlơi pơkă tui anai: Sa le\ hmâo pran jua pơsit kơja\p lui ma tuý hăng rong ngă mă hră nao pơjrao.

 

Dua le\, amăng bruă yua jrao, abih bang mơnuih gơ` ho\t jrao leng kơ dưi yua pơkă hrom blung a le\ 15mg hăng pơ phun đ^ tui [ơ [rư\ tui hluai drơi jăn hrim ]ô mơnuih.

 

Pô gơ` khom mơ`um jrao na nao, [u dưi lui jrao hrơi hơpă ôh.”

            Lom pơjrao, Methadone amra ba truh sa dua ano# bơdjơ\ nao pơkon kah hăng: tơbiă ia ha#u lu, krô [ông, đôm eh… Samơ\ hơdôm  tơlơi brơi [uh anai amra ta` abih mơn.

 

Pô gơ` ho\t jrao ta#o hloh tơ`a lăng ơi ia jrao, tơdah [uh drơi jăn hmâo hơdôm tơlơi pơplih prong.

 

Rơngiao kơ tơlơi truh mơng pô gơ` le\ bruă mă mơng pô sang jing yôm phăn biă.

 

Mơnuih amăng sang ano# kiăng pơsur pran jua klă hăng ngă gal brơi pioh mơnuih gơ` dưi yua jrao na nao hăng djơ\ hrơi mông pơkă, dưi ngă prong amăng bruă pơjrao.

 

            Pơjrao pơ ala nao hăng Methadone dưi po\k pơhai [ơi Anom bruă pơgang pơgăn HIV/AIDS tơring ]ar Daklak mơng blan 12 thun 2015.

 

Truh ră anai anom hmâo pơjrao laih kơ 337 ]ô mơnuih gơ` tlá#o ma tuý.

 

 Pơkă hlâo pơ\ anăp anai, Gơnong bruă ia jrao amra tuh pơ plai gơnam mă yua gơnam tam hăng mơnuih mă bruă, pơhư prong anih anom pơjrao hăng Methadone truh pơ\ hơdôm tơring  glông hmâo mrô mơnuih gơ` tla#o ma tuý lu, djơ\ hăng tơlơi kiăng pơjrao kơ mơnuih gơ` ma tuý.

                                                                        Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr