VOV4.Jarai - Tơlơi ruă bơbrah tơlang jing tơlơi ruă djơ\ kơman, bơbrah hơdôm ut tơlang yua kơ kơman ngă bơbrah tơlang ba truh.

Tơlơi ruă anai brơi [uh [u rơđah đông ôh, ruă tơrơ-om, sui hrơi, ruă [ơ[u\t amăng hơdôm ut tơlang ngă mơnuih ruă hual hăng tơlơi ruă ut tơlang pơkon anun [u hmâo nao pơ\ sang ia jrao [udah rong blơi ia jrao pơjrao mă.

Bruă anai ngă lu mơnuih [ia\ hmâo tơhnal dưi pơkă djơ\ tơlơi ruă amăng hơdôm hrơi blung a.

{ing ơi ia jrao lăi pơtă hlâo: Bơbrah tơlang ut tơdah [u dưi thâo ta` hăng pơjrao klă amra ba truh lu tơlơi ruă pơkon. Hmâo tơhnal ngă jô tơlang tơleh, hmâo pô đa amra ba truh kơ djai.

Bơbrah tơlang ut jing tơlơi ruă [u phrâo mơn, samơ\ abih bang djop mơnuih [u đing nao truh tơlơi ruă anai ôh. Thun 2017 hăng 6 blan ako# thun 2018.

Sang ia jrao pơjrao tơlơi ruă pơtuk hơngot hăng ruă kơso# Daklak hmâo pơjrao brơi laih 9 ]ô mơnuih hmâo tơlơi ruă bơbrah tơlang ut  (lao xương khớp) amăng tơlơi `u ruă kraih.

{ing ruă anai leng kơ găn rơgao lu tal pơjrao gah tơlơi ruă tơlăng ut, juăt `u le\ ]âm kư\u [udah rong nao blơi mă ia jrao pơjrao mă.

Jai pơjrao jai ruă tui, đa jô h^ tơkai truh  kơ [u dưi rơbat dong tah, lom anun kah mơng ba nao pơ\ sang ia jrao pioh pel e\p, pơjrao.

Tơlơi mo# H’Ly Xi Êban (8 thun) [ơi tơring kual Ea Pô], tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak le\ sa bơhmu tu `u.

Hlâo kơ pơjrao [ơi Sang ia jrao pơjrao ruă pơtuk hơngot hăng tơlơi ruă kơso# Daklak, dua tơkai H’ Ly Xi Êban ruă [ơ [u\t, bơbrah prong, [u thâo do# do\ng. Sang ano# hmâo nao laih pơ\ sang ia jrao pel e\p lăng hăng mă drah pơ]rang lăng [ơi hơdôm bôh sang ia jrao amăng tơring ]ar hăng dưi pơsit le\ kơ[ah canxi, bơbrah glô tơlang.

Mơ`um ia jrao hmâo sui hrơi [u hlao, tơkai jai ruă hloh, amăng lăm bum rơnah, hmâo gru nam tơlang răm rai. H’ Ly Xi Êban dưi ba nao pơ\ Sang ia jrao pơjrao Nhi Đồng II, [ôn prong Hồ Chí Minh. {ơi anai, pô ruă dưi pơsit le\ ruă bơbrah tơlang (lao xương khớp) tơkai.

Lom anai, tơkai H’ Ly Xi Êban jô laih, pôt h^ ara\ bôh pơtih tơkai. Amai H’ Bay Êban, am^ pô ruă, brơi thâo:

“Tơkai `u bơbrah prong biă, [u thâo tơgu\ hyu ôh, kơnong kơ do# đih hia đô]. Rơwa djơ\ hai ăt ruă mơn”.

Tui hăng mơnuih juăt bruă ia jrao, tơlơi ruă bơbrah tơlang dưi pơsit le\ tơlơi ruă amra bơdjơ\ nao sat ba jơlan hlâo amăng hơdôm tơlơi ruă hơngot, hnưr thun hmâo tơlơi ruă juăt `u mơng 16 truh kơ 45 thun.

Mơnuih amu` hmâo tơlơi ruă anai biă `u ]ơđai muai akă dưi tla#o ia jrao pơgang hlôm hlâo tơlơi ruă pơtuk hơngot; hmâo giăm hăng mơnuih hmâo tơlơi ruă pơtuk hơngot; mơnuih glăk hmâo sa, dua mơta tơlơi ruă, kah hăng: ruă mơ`ă pơđoh ia sik, ngă ]ung hlung asơi, pruăi mơda, drơi jăn tơdu pran kơdo\ng glăi, khen, [u ai buai, djơ\ HIV/AIDS, rơwang kơtang…

Ơi ia jrao H’ Châu Êban – Khoa Anom pơjrao tơlơi ruă pơtuk hơngot, Sang ia jrao pơtuk hơngot hăng tơlơi ruă kơso# Daklak brơi thâo:

“Tơlơi ruă bơbrah tơlang hmâo jơlan tưp kah hăng tơlơi ruă pơtuk hơngot. Tơdơi kơ kơman ngă pơtuk hơngot mut amăng drơi jăn, `u amra rô hyu tui jơlan drah nao pơ\ tơlang ut hăng do# [ơi anun.

Lom drơi jăn tơdu, `u amra gluh đ^ jing ruă bơbrah tơlang. Ano# brơi [uh `u, juăt `u mơnuih ruă [uh ruă [ơi tơlang, ruă [ơi ut tơlang [udah [ơi tơlang rong hmâo tôm ano# brơi [uh duam pơ-iă drơi ]ơtlam, [ong huă [u jơman, đoh rơwang”.

Kiăng pơsit djơ\ tơlơi ruă bơbrah tơlang ut yua kơ hơngot ba truh, pô ruă amra dưi ]ơphin trơ\i h^ tal vi tính (CT) [udah ]ơphin MRI, bơ\ tơdah ]ơphin hăng phim X-Quang thơ tơnap biă lăng [uh `u.

Ơi ia jrao H’ Châu Êban brơi thâo, bruă thâo sit tơlơi ruă bơbrah tơlang juăt dưi ngă tui [ơi hơdôm bôh sang ia jrao dêh ]ar ta, bơ\ sang ia jrao tơring ]ar biă `u ngă tui bruă pơjrao đo#].

Yua anun, lom hmâo gru nam đing đăo hmâo tơlơi ruă bơbrah ut tơlang, pô ruă khom nao pơ\ Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak [udah Sang ia jrao pơjrao tơlơi ruă pơtuh hơngot hăng tơlơi ruă kơso# Daklak kiăng dưi pơtô brơi, lăi pơthâo brơi rơđah đông.

Tui hluai mơnuih ruă, ơi ia jrao amra ba tơbiă hơdôm jơlan gah pơjrao djơ\.

Tơlơi ruă bơbrah ut tơlang tơdah [u thâo ta` hăng pơjrao klă, ngă tui djơ\ tơlơi pơkă amăng hră pơ-ar, tơlơi ruă amra suaih hlao amăng rơwang mơng 10 blan truh kơ 1 thun.

Ơi ia jrao H’ Châu Êban – Khoa Anom pơjrao tơlơi ruă pơtuk hơngot, Sang ia jrao pơtuk hơngot hăng tơlơi ruă kơso# Daklak brơi thâo dong:

 “Juăt `u m[s knong kơ thâo truh tơlơi ruă pơtuk hơngot [ơi kơso#, hu^ hmâo tơlơi ruă pơtuh hơngot gah kơso#.

Samơ\ bôh nik `u le\ [ơi drơi jăn ană mơnuih hmâo hơdôm anih anom hơpă le\ leng kơ djơ\ tơlơi ruă lao [ơi anun. Hăng bơbrah tơlang ăt le\ sa amăng glông tơlơi ruă pơtuk hơngot.

Biă `u tơlơi ruă anai tơnap thâo krăn bia. {ing thun tha lom ruă tơlang thơ juăt nao pel e\p tơlơi ruă bơbrah ut tơlang, luih tơlang.

Lom truh tơlơi ruă kraih laih, nao rai [u djơ\ kah hăng hlâo anun kah mơng thâo tơlơi lao tơlang”.

Kiăng plai [iă ruă bơbrah tơlang, [ing ơi ia jrao pơtă: ta#o hloh be\ giăm mơnuih hmâo tơlơi ruă pơtuk hơngot kơso#; kơtưn [ong gơnam hmâo đạm, a`ăm hla rok amăng hơdôm mông [ong huă rim hrơi; ta#o hloh hơdư\ h^ [ong a`ăm [ua\t, gơnam [ong mih đơi, blik đơi hăng anăm [ong ôh gơnam [ong mơxin đơi.

Ta#o hloh hmâo hơdră mă bruă pơke\ hăng pơdơi pơdă djơ\, be\ ngă drơi jăn rơgah, dleh glar, [u mơ-ak sui hrơi amu` ba truh phuaih kơ pran; kơtưn pơhrăm drơi jăn kiăng tơlang kơja\p.

Biă `u tla#o pơgang hlôm hlâo ia jrao tơlơi ruă (BCG) kơ ]ơđai mơng do# anet tui hơdră dêh ]ar ta pơkă.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr