VOV4.Jarai-Tui hăng ia rơgơi pơ[uh hlâo, hơmâo pơtô lăi le\, ia tơsâo am^ jing mơnong [ong hiam klă hloh brơi ]ơđai nge, muai anet bro# prong rơmong hiam.

 

Samơ\ yua kơ lu tơlơi kiăng, brơi ană mem ia tơsâo am^ [ơi Việt Nam lăi hrom, Daklak ăt hnun mơn [u ngă tui đơi ôh lu thun hăng anai. Anai yơh sa amăng hơdôm tơlơi ngă kơ ]ơđai pơ-ai buai khen h^.

 

Yua kơ anun, anom bruă ia jrao tơring ]ar Daklak pok pơhai lu hơdră, amăng anun gleng nao kơ bruă pơtô pơblang pơđ^ tui tơlơi thâo pơmin mơng mơnuih [on sang kơ tơlơi yôm mơng ia tơsâo am^ pioh brơi ană bă, ană muai nge mem jăng jai do\ anet.

 

Jơnum ngă lơphet jak iâu sa wơ\t hrơi tơjuh pơtô lăi brơi rông ană nge hăng ia tơsâo am^ thun 2017 jing sa amăng bruă mă anun.

 

Tơlơi jak iâu jơnum hăng pôr pơthâo kơ Sa wơ\t hrơi tơjuh rông ană hăng ia tơsâo am^ jing sa bruă mă mơng Gơnong bruă ia jrao laih anun Anom wai lăng pơgang tơlơi suaih pral [ing đah kơmơi [ă ană anet tơring ]ar Daklak, hơmâo pơphun amăng plah wah blan 8 r^m thun kiăng pơtô tui tơlơi thâo hluh kơ mơnuih [on sang thâo ano\ tu\ yua brơi ană mem hăng ia tơsâo am^. 

 

Tơlơi ngă lơphet jak iâu thun anai hơmâo anăn ‘’Ngă hrom djă pioh pơđ^ tui pơtrut pơsur, djru laih anun pơgang bruă Rông ană hăng ia tơsâo am^’’  hơmâo pơhư] lu mơnuih, hơdôm rơtuh ]ô pô ngă am^ hơmâo ană nge hăng glăk pi kian nao pơhmư\ hrom amăng plơi prong {uôn Ma Thuôt.

 

Amai Ngô Thị Loan, do\ pơ sang jơlan Y Wang, plơi prong {uôn Ma Thuột, glăk pi kian ană tal dua, hrom hăng tơhmua `u đah kơmơi nao jơnum hrom. Amai Loan brơi thâo, lơ\m tơkeng ană tal sa sui mơng anai 3 thun pơ klôn adih, yua tơkeng bra], [iă ia tơsâo anun aka [u thâo ano\ yôm kơ bruă brơi ană mem hăng ia tơsâo am^, `u brơi ană mem ia tơsâo blơi gah rơngiao soh.

 

Hrơi anai, khă pi kian, nao rai tơnap hai samơ\ ăt gir run mơn kiăng hmư\ tơlơi arăng pơtô lăi pioh rông ană nge hăng ia tơsâo am^ djơ\ hơdră. Amai Loan brơi thâo:

 

‘’Ia tơsâo am^ hơmâo ano\ pơđ^ pran kơtang kơ ]ơđai hloh. Kâo pơmin le\ [ing đah kơmơi djop pô lêng kơ kiăng rông ană hăng ia tơsâo am^, sa amăng hơdôm tơlơi `u tơnap biă mă kah mơng rông ană hăng ia tơsâo gah rơngiao’’.

 

Nao jơnum hrom hơmâo amai Phạm Thị Dương Lan, pơ jơlan Hồ Tùng Mậu, plơi prong {uôn Ma Thuôt, brơi thâo tui anai:

 

‘’Anai le\ tal blung a kâo pi kian. Kâo thâo mơn ia tơsâo am^ jing mơnong [ong klă hloh pioh kơ ]ơđai pơđ^ kyar.

 

Tơlơi kâo kiăng le\ rông ană bă hăng ia tơsâo am^ amăng 6 blan blung a, truh kơ blan tal 7 kah, kâo brơi [ong tơpung, ia tơsâo gah rơngiao’’.

 

Hơdôm tơlơi pơhing phun mơng Mông jơnum sa rơwang hrơi tơjuh ngă tui tơlơi jak iâu [ơi ro\ng lo\n tơnah, rông ană hăng ia tơsâo am^ thun anai le\:

 

Brơi ană mem hăng ia tơsâo am^ amăng plah wah sa mông lơ\m phrâo tơkeng: {u mă yua đing pơmem ia tơsâo ôh, [u yua ato\ng tơsâo hăng kơsu lơi;

 

]ơđai nge gah yu\ kơ 6 blan brơi mem ia tơsâo am^ đô], tơdah brơi mem sui blan hloh klă hloh, kiăng huăi hơmâo tơlơi ruă pơ[ă kman pơkă hăng [ing ]ơđai kơnong mem ia tơsâo am^ [iă blan blung a [udah [u mem ia tơsâo am^;

 

Lơ\m sa dolar Mi tuh pơ alin kơ bruă brơi ană mem hăng ia tơsâo am^, amra ba glăi kơmlai truh 35 dolar Mi kơ tơlơi bơwih [ong huă dêh ]ar…

 

{ơi mông jơnum, rơngiao kơ bruă pơtô brơi tơlơi thâo thăi kơ bruă rông ană hăng ia tơsâo am^, [ing nao jơnum do\ hmư\ ơi ia jrao mă [uai, ơi ia jrao pơjrao ]ơđai muai pơtô brơi lu mơta tơlơi [ă ană [udah lăi glăi tơlơi tơ`a kơ bruă pơgang đah kơmơi pi kian, rông ană nge.

 

Lăi nao kơ bruă pôr pơthâo tơlơi pơhing, pơđ^ tui tơlơi thâo hluh mơng mơnuih [on sang amăng bruă rông ană nge hăng ia tơsâo am^ [ơi tơring ]ar Daklak, ơi ia jrao Nguyễn Thị Hoa, Kơ-iăng khoa anom bruă wai lăng pơgang tơlơi suaih pral kơ đah kơmơi  [ă ană tơring ]ar Daklak lăi :

 

‘’Bruă pơtô pơblang, pôr pơthâo rông ană hăng ia tơsâo am^ dưi hơmâo Ding jum ia jrao pok pơhai dong mơng thun 2006, [ơi tơring ]ar Daklak hơmâo pok pơhai lu laih dong mơng thun 2008.

 

Yua kơ anun, [ing mơnuih mă bruă gah ia jrao, mơnuih djru bruă ia jrao hơmâo pơtô lăi abih bang [ing đah kơmơi hơmâo ană nge khom rông ană hăng ia tơsâo am^ yôm biă mă laih anun truh thun 2013, tơdơi kơ Ding jum ia jrao pơsit, [ing gơmơi pok pơhai bruă mă anai djop sang ia jrao amăng tơring ]ar ngă tui, bruă mă anai hơmâo lu adơi amai hơmâo ană bă hur har ngă tui’’.

 

Tui hăng mrô rơnoh mơng Anom bruă pơgang tơlơi pơđ^ pran jua dêh ]ar, mrô mơnuih brơi ană nge mem hăng ia tơsâo am^ sit nik [ơi Việt Nam hro\ tui ha mơkrah amăng 10 thun rơgao, ră anai kơnong 24% đô], [iă hloh pơkă [ơi ro\ng lo\n tơnah hăng [iă hloh pơkă amăng kual ASEAN.

 

Tơlơi ba truh le\ lơ\m 3 ]ô ]ơđai nge hơmâo sa ]ô ]ơđai khen, lơ\m 5 ]ô ]ơđai nge glăi hơmâo dong sa ]ô [u djop kg.

 

{ơi tơring ]ar Daklak, thun 2016, mrô ]ơđai muai gah yu\ kơ 5 thun khen pơ-ai buai djhul kg le\ rơbêh 20%, pơ-ai buai khen le\ rơbêh 31%, lu hloh dong tal klâo [ơi dêh ]ar.

 

Tui hăng [ing mơnuih kơhnăk gah bruă ia jrao lăi, ngă tui klă bruă brơi ană mem hăng ia tơsâo am^ laih anun pơ[em hăng mơnong [ong đ^ pran jua le\ hơdră klă hloh kiăng pơgăn tơlơi khen kơ ]ơđai muai.

 

{ơi mông jơnum, [ing ơi ia jrao, hơmâo jak iâu [ing adơi amai đah kơmơi [ă ană nge ngă klă hơdôm yak rơbat, bruă ngă phun brơi ană mem ia tơsâo am^ djơ\ hơdră, kah hăng giong tơkeng amăng ha mông hlong brơi ană nge mem mơtam, ia tơsâo hle anun lu mơta tơlơi hiam, ngă kơtang kơ ]ơđai;

 

brơi ană mem ia tơsâo amăng 6 blan blung, anăm hăt brơi [ong mơnong gah rơngiao ôh, blan 7 pơ dlông brơi [ong ia tơsâo gah rơngiao [ơ [rư\ laih anun brơi anăn mem am^ `u truh 2 thun sui hloh klă hloh.

 

Đah kơmơi pi kian khom tla#o jrao pơgang djop mơta tơlơi ruă kơ`hăk hăng tơdah tơkeng ană le\ tơkeng pơ sang ia jrao kah hơđong.

Nay Jek: Pô ]ih hăng pôr

 

Ră anai, lu neh wa thâo kơ ano# yôm phăn mơng bruă rông ană hăng ia tơsâu am^. Khă hnun hai, [u djơ\ hlơi hlơi leng kơ hmâo djop bôh thâo kiăng kơ ]em rông djơ\ hơdră ôh.

 

Pô hyu mă tơlơi pơhing phrâo ]ra\n hơdră tơ`a kơ ơi ia jrao Bùi Thị Tâm, Anom bơwih brơi tơlơi suaih pral mơnuih mă [a\ ană tơring ]ar Daklak kơ hơdră rông ană hăng ia tơsâu am^ djơ\ hơdră, djru pơđ^ tui tơlơi suaih pral pran jua hăng bôh thâo kơ ]ơđai muai.

                       

Tơ`a: Ơ ơi ia jrao! Ơi ia jrao brơi thâo lăng kơ ia tơsâu am^ `u yôm hiưm hơpă hăng [ing ]ơđai muai?

           

Ơi ia jrao Bùi Thị Tâm: Ia tơsâu am^ jing mơnong [ong yôm phăn hăng pơhlôm ano# bơbuă kơ ]ơđai muai hăng biă `u amăng ia tơsâu am^ hmâo mơnong ngă hmâo pran kơtang, mơnong mơ\ abih bang djuai ia tơsâu pơkon [u hmâo ôh.

 

Yua anun, sa ]ô ]ơđai dưi rông hăng ia tơsâu am^ jing tơlơi bro# prong ako# glô klă biă, ]ơđai muai thâo rơgơi, biă `u ]ơđai [u rơmong plên.

 

Bơ\ hăng ]ơđai muai dưi rông hăng tơpung ia tơsâu hă amu` hmâo tơlơi ruă amăng kian pruăi biă kah hăng ruă ]roh kian, ruă bơbrah kơso# hăng ]ơđai muai rơmong muă.

           

Tơ`a: Ơ ơi ia jrao! Rông ană hăng ia tơsâu am^ hiưm hơpă `u djơ\, hmâo hơdră hăng ba glăi bôh tơhnal?

           

Ơi ia jrao Bùi Thị Tâm: Hăng đah kơmơi pikian kiăng hmâo sa jơlan hơdră [ong huă pơhlôm djop gơnam kah hăng a`ăm mơnong hlô, akan, bôh mơnu\, bôh bip hăng kơtưn mông [ong ngui.

 

{ing pikian khom [ong huă djop, hrom hăng anun hmâo mông pơdơi dă, mă bruă rơnang anun kah mơng dưi be\ ană nge [u ai buai.

 

Hăng neh wa glăk brơi ană men le\ khom [ong djop 4 mơta mơnong [ong hmâo tơpung, đạm, mơnong blie#k hăng hơdôm mơnong mă mơng a`ăm hla rok, bôh troh.

           

Hăng ]ơđai muai phrâo tơkeng rai, khom brơi men am^  mơtam amăng rơwang sa mông blung a tơdơi kơ tơkeng ană hăng men ia tơsâu am^ abih bang amăng 6 blan blung a, [u kiăng [ong tom gơnam pơkon ôh yua kơ amăng ia tơsâu am^ hmâo djop laih gơnam ngă bơbuă drơi jăn, ăt [u kiăng brơi ]ơđai mơ`um ia mơn yua kơ amăng ia tơsâu am^ hmâo laih 80% mrô ia.

 

Khom brơi ană nge men [ia biă mă `u mơng 8-12 wot lom sa hrơi hăng ]ơđai khom dưi men wot tơhrơi hăng mlam mơmot, [u pơkă hrơi mông anun kah pơhlôm mrô ia tơsâu hăng mơnong ba mut amăng drơi jăn ]ơđai muai. Mông brơi ]ơđai men klă hloh le\ djop 24 blan (2 thun) [udah sui hloh.

           

Lu adơi amai pơmin, rông ană hăng ia tơsâu am^ yơh klă, ]ơđai muai men am^ jing klă biă hăng lu adơi amai [u đing nao ôh gơnam [ong huă, hor hơge\t [ong anun.

 

Samơ\ hăng [ing adơi amai [a\ ană ta#o hloh thâo le\, kiăng ia tơsâu djop hăng klă hă [ing adơi amai khom [ong huă djop mơnong ngă bơbuă drơi jăn.

 

Anun le\ [ong gơnam hiam anun kah mơng djop ia tơsâu hiam kơ ană men.

           

Tơ`a: Lom rông ană hăng ia tơsâu am^ juăt `u hmâo hơdôm tơlơi gun hơge\t hăng kiăng pơsir hiưm hơpă, ơ ơi ia jrao?

           

Ơi ia jrao Bùi Thị Tâm: Lom rông ană hăng ia tơsâu am^, lu [ing am^ juăt bưp hơdôm tơlơi kah hăng: sa le\ yua akă thâo kơja\p kơ mơnong [ong huă, [ong huă krô đơi, [ong huă kơ[ah mơnong bơbuă, kom khem lu, anun mrô ia tơsâu tơbiă rai [u pơhlôm djop.

 

Dua le\ yua kơ phiăn juăt sa dua bôh sang ano#, plơi pla, ara\ng [ong huă kom khem rơgao hơnong đơi, lu mơnuih [u khin [ong huă hơdôm mơnong [ong huă mơ\ amăng tơlơi kơsem min bôh thâo phrâo [u kom kah hăng: kom [ong akan, [ong a`ăm ia, a`ăm hla rok.

 

Tơlơi anai ngă tơnap amăng bruă pơjing rai ia tơsâu biă.

           

Sa dua adơi amai bưp tơlơi kho#t ia tơsâu, [ia\ ia tơsâu. Bôh than ba truh blung a le\ yua kơ adơi amai [u brơi ană men [udah brơi men [u dưm kơnar, anun le\ brơi ană men rah ia tơsâu gah rơngiao hăng men rah ia tơsâu am^.

 

Lom phrâo tơkeng rai, pô am^ pơmin pô [ia\ ia tơsâu anun brơi ană men ia tơsâu gah rơngiao mơ\ ]ơđai sit lăi men ia tơsâu gah rơngiao laih `u [u gưt men ia tơsâu am^ dong tah, anun amu` ba truh kho#t ia tơsâu.

 

Anun yơh, hăng [ing adơi amai phrâo kho#t ia tơsâu ta#o hloh brơi ]ơđai men lu hloh, tui anun ia tơsâu mơng tơbiă rai lu.

           

-Rơkâo bơni kơ ih ơi ia jrao!  

Siu H’Prăk: Pô ]ih hăng pôr