VOV4.Jarai - Thun 2021, tơring glông Ia Grai, tơring čar Gia Lai hơmâo thim 10 boh plơi pla phrâo. Anai ăt jing tơring glông ba jơlan amăng bruă man pơdong plơi pla phrâo mơng tơring čar Gia Lai. Bruă man pơdong plơi pla phrâo djru mơnuih ƀon sang djuai ƀiă ƀơi tơring glông Ia Grai jai hrơi pơdrong asah, laih dong mơnuih ƀon sang amăng ƀrư̆ pơplih phrâo tơlơi hơdip, hơdip mơda jai hrơi đĭ tui, klă tui.

Hơdôm hrơi rơnuč thun, sang anŏ amai Ksor Plinh, dŏ ƀơi plơi Doch Ia Krot, să Ia Krăi, tơring glông Ia Grai ječ ameč nao pĕ hĭ abih 2 ektar đang kơphê. Amai Plinh brơi thâo, amăng 2 thun anai laih, sang anŏ ñu mut ngă hrŏm tom anom ngă ƀong hrŏm, pơtruh nao rai hăng anom bơwih ƀong pla kơphê tui anŏ klă 4C. Yua hnun, rơkơi bơnai ñu hơmâo nao hrăm bruă pơkra kơphê hơđong kơjăp, pơhlôm rơnuk rơnua, ƀu mă yua jrao rok, pĕ kơphê tơsă rơbêh 80% kơphê amăng đang. Bruă ngă kơphê hơdjă djru pô ñu hăng sang anŏ huăi djơ̆ jrao măt, pơhlôm tơlơi suaih pral mơn. Rơngiao kơ anun, đang kơphê mơboh mơn, nua kơphê ñu sĭ pơmă hloh 400 prăk/kg.

Ƀu kơnong pơplih amăng bruă ngă kơphê, ră anai, sang anŏ amai Plinh pơplih lu laih amăng tơlơi hơdip rim hrơi. Thun 2021 phrâo anai, sang anŏ amai Plinh ngă sang juă glai gah rơnuč lŏn sang, pŭ đuăi war rơmô mơng pơ anăp nao gah tlôn dong, ataih mơng sang năng ai 50 met. Amai Plinh brơi thâo, tơlơi anai lĕ kiăng anih hơdip hơmâo pơhlôm, plơi pla agaih hiam mơn:

“Hlâo adih kâo juăt mă yua jrao pruih rok, ră anai djă ačong jik rok, yuă rok, pơđăm, bơbrŭ kmơk pruai ƀơi phun pla. Pruih jrao ăt kiăo tui tơlơi pơtô ba mơn, pĕ kơphê lơ̆m tơsă abih, nua pơmă, plai ƀiă mơn glêh. Plơi pla phrâo ră anai hiam laih, hơmâo jơlan nao rai, jơlan hơmâo pla bơnga, hơmâo war rơmô hơjăn, abih bang sang anŏ ƀơi anai lêng hơmâo sang juă glai laih”.

Plơi Doch Ia Krot, să Ia Krăi, tơring glông Ia Grai hơmâo rơbêh 50% lĕ mơnuih djuai ania Jarai. Thun 2021, plơi hơmâo ruah lĕ 1 amăng 2 boh plơi djuai ƀiă ngă anih pơphun ngă hlâo bruă man pơdong plơi pla phrâo. Samơ̆, yă Ksor Nuch - khua plơi brơi thâo: hăng tơlơi juăt ngă hmua, hơdip mơda mơng djuai ania Jarai lĕ hnong pơkă gah anih hơdip (sang juă glai, ia yua hơdjă) hăng mơnuih blơi hră pơhlôm nua ia jrao lĕ hơdôm bruă tơnap ngă hloh.

Thâo rơđah tơlơi anai, mơng akŏ thun mơtăm, Grup wai lăng plơi Doch Ia Krot ngă hrŏm hăng tha plơi, mơnuih arăng đăo gơnang hăng grup đah kơmơi tơl sang pơtô pơblang, jak iâu abih bang mơnuih. Truh blan 11/2021, abih bang mơnuih amăng plơi thâo nao blơi hră pơhlôm nua ia jrao, abih bang sang anŏ lêng hơmâo sang juă glai hiam, djơ̆ tui tơlơi pơkă agaih ayuh hyiăng. Amăng plơi, lu jơlan hơmâo ƀing hlăk ai, ƀing đah kơmơi pla, wai lăng, ngă kơ plơi pla mơtah hiam hloh. Yă Ksor Nuch - Khua plơi brơi thâo, rơnuč thun 2021, plơi Doch Ia Krot hmao ngă giong bruă man pơdong plơi pla phrâo laih:

“Ƀing gơmơi ngă tui tơlơi git gai mơng să, hyu pơtô pơblang, iâu pơthưr neh met wa, čang rơmang gơñu gir jik bruă ngă hmua, hrăm tui pô ania pô adih. Gơmơi pơtô bơblang kiăng neh met wa thâo hluh, thâo pơmin, kah hăng amăng sang anŏ lĕ ta kih rơmet agaih, khŏm hơmâo hră pơhlôm nua ia jrao đah mơng nao pơ sang ia jrao lơ̆m duam ruă, ƀu dưi prưh lui rơmô kơbao bui mơnŭ ôh, khŏm ngă war pơ gah, ƀu dưi akă rơmô kơbao ƀơi anăp sang dong tah. Neh met wa hluh tui laih, thâo ngă bruă đah mơng hơđong tơlơi hơdip, huăi tơguăn kơ kơnuk kơna tui mơng hlâo dong tah. Gơmơi mơ-ak yua mơn”.

Tha plơi Ksor Bhơih brơi thâo, yua gum hrŏm man pơdong plơi pla phrâo mơn jing tơlơi hơdip pơplih tui lu laih:

“Ră anai neh met wa plai ƀiă mơn tơnap tap, thâo hluh hloh laih, iâu pơthưr ngă bruă hơget lĕ ană plơi hmư̆ tui. Neh met wa huăi hyu prưh lui bui rơmô tui mơng hlâo dong tah, đưm pha ră anai pha, ră anai pơplih lu laih”.

Ơi Nguyễn Đức Tấn - Khua Jơnum min mơnuih ƀon sang să Ia Krăi tơring glông Ia Grai, tơring čar Gia Lai brơi thâo, tơring glông hơmâo 10 boh plơi pla djuai ƀiă. Akŏ thun 2021, să Ia Krăi dŏ 7 mơta tơlơi pơkă aka ƀu dưi ngă anun lĕ: jơlan nao rai, bơnư̆ kŏng ia, sang hră, prăk  pơhrui, pơtô hăng pơjuăt, anih anom jum dar hăng hơdjă gơnam ƀong huă. Hăng tơlơi gir run mơng abih bang anom bruă, hrŏm hăng tơlơi gum pơgôp, ha pran jua mơng mơnuih ƀon sang, să hơmâo pơhrui glăi prăk 10 klai 200 klăk prăk pơkra phrâo 2,2 km jơlan nao rai amăng plơi, djru ba 127 boh sang anŏ ngă sang juă glai; man pơdong sang pioh jơnum, ngui ngor, sang jơnum să; djru hơdôm boh plơi pla blơi gơnam yua gah gru grua boh thâo, pơkra sang jơnum plơi pla. Blan 12/2021, să Ia Krăi hơmâo ngă giong 19/19 hnong pơkă hăng hmao ngă giong bruă man pơdong plơi pla phrâo. Ơi Nguyễn Đức Tấn - Khua Jơnum min mơnuih ƀon sang să Ia Krăi, tơring glông Ia Grai, tơring čar Gia Lai brơi thâo:

“Truh ră anai, ƀơi să pơplih lu laih. Jơlan nao rai hơmâo pơkra mơn, mơnuih ƀon sang thâo pơmin mơn, biă ñu lĕ mơnuih djuai ƀiă. Hơdôm hơbô̆ bruă mơtah, hơdjă, hiam ƀơi hơdôm boh plơi pla, jơlan nao rai amăng plơi hơmâo pơkra ming hiam, hơmâo ngă war sang, war bơnga, hơdjă agaih biă”.

Thun 2021, să Ia Krăi jing sa amăng 2 boh să plơi pla phrâo mơng tơring glông Ia Grai tơring čar Gia Lai. Hơdôm boh plơi pla djuai ania Jarai hiam biă, hơmâo jơlan bê tông tơpă brăng, sang dŏ hơmâo man prong mơn, hơmâo đang kơphê mơtah mơda đut mơta lăng, jing brơi ƀuh man pơdong plơi pla phrâo djru tơlơi hơdip mơnuih ƀon sang ƀơi anai pơplih tui amăng ƀrư̆, pơplih tui rim hrơi.

Nguyễn Thảo: Čih - Siu H’Mai: Pơblang