VOV4.Jarai - Să Đak Ui, tơring glông Đak Hà, tơring ]ar Kontum jing sa anih anom yôm phăn amăng dua rơnuk blah ayăt Prang hăng Mi tlaih rơngai lon ia.

 

Mơng anih anom bơhmu nao kah hăng kơdung bôh [ôm, bôh phao mơng ayăt, Đak Ui ră anai hrưn đ^ kơtang t^t [ơi jơlan pơdo\ng plơi pla phrâo. Pơ plih phrâo, trơi pơđao [uh rơđah laih [ơi rim plơi pla mơng kual ngă hơkru\ đưm.

           

Dơng mơng jơlan amur Hồ Chí Minh nao năng ai `u 13 km, tui bơnah Ngo\ Pơngo\ [ơi jơlan tuh kơ su prong pă tơthar găn rơgao hơdôm đang hmua, đang kơ phê, kơ su mơtah hlir le\, truh pơ\ kual krah să Đak Ui, tơring glông Đak Hà, tơring ]ar Kontum.

 

43 thun tơdơi kơ hrơi kual Dơnung tlaih rơngai abih bang, Ping gah, gong gai hăng m[s să Đak Ui pơdo\ng kơja\p laih gru ru\p “Kơja\p amăng rơnuk blah ngă, kơtang amăng rơnuk rơngai”.

           

Truh ră anai hơdôm arăt jơlan nao pơ\ 11 bôh plơi pla amăng să abih bang dưi tuh kơ su [udah hăng [ê tông nao rai geh gal.

 

Jơlan nao rai geh gal pơtrut bruă bơwih [ong huă, s^ mdrô đ^ kyar. 1.200 bôh sang ano# m[s mơng să hăng 90% le\ neh wa djuai ania Hơdang sang hlơi hlơi leng kơ hmâo mơng 1ektar hăng lu hloh kơ anun ngă đang hmua.

 

Yak tơbiă mơng bôh [ôm bôh phao blah ngă, do# glăi ke\ ph^ hăng lon Đak Ui, ơi Trần Xuân Lành, [ơi thôn 8, brơi thâo:

            “Sa tơlơi pơplih phrâo sa adai sa lon. Jơlan nao rai, sang hră, sang ia jrao, nao rai, rơdêh mă yua. Đak Ui rơgao kơ sa Tơlơi pơtrun pơsit, rơgao sa tal mơng sa rơwang bruă amăng [rư\, amăng [rư\ đ^ kyar laih.

 

Ră anai pơdrong đ^ laih. Tơlơi hơd^p mơda mơng m[s Đak Ui ră anai yap wot thôn 3, laih anun thôn 1a adih ataih hloh, abih bang m[s leng dưi ]ơkă mă abih, biă `u hơdôm sang ano# djru ngă hơkru\ đưm, tơlơi hơd^p mơda gơ`u dưm kơnar [udah hloh hơdôm mơnuih [ôn sang pơkon”.

           

Nao pơ\ Đak Ui, lăng hmua pơdai đut mơta lăng, đang kơ phê, kơ su bă kơ ia mơtah, [u hmâo hlơi pơmin [ơi anih anom anai hlâo adih hmâo ha tal blah ngă kơtang t^t.

 

Kơnong kơ yap mơng thun 1961 truh thun 1970 m[s hăng tơhan plơi să Đak Ui hmâo blah laih 289 tal hăng ayăt, pơnah le# trun 6 bôh rơdêh por, dưi pơglưh trun 885 ]ô tơhan ayăt; djru kơ keh prăk rông ba ling tơhan rơbêh kơ 7.700 rêu pơdai, 10 tơn kơtor…

 

Să Đak Ui le\ hla kơ phun mơng kual }ư\ Siăng amăng pơdo\ng anih anom m[s kơja\p phik, khul tơhan plơi kơtang, mơnuih apăn bruă gơgrong kơja\p.

 

Bôh than mơng ling tơhan, m[s Đak Ui dưi hmâo Kơnuk kơna djă pioh hăng 6 miđai Tlaih rơngai.

 

Biă `u, lơ 20/9/1971, Gong gai phrâo Hơkru\ kual Dơnung Việt Nam [ơk brơi hră pơanăn yôm phăn: Anom sông kơtang khul ling tơhan m[s.

 

Ngă tui phiăn juăt plơi pla hơkru\, djuai ania Hơdang [ơi Đak Ui gir run yak rơgao tơlơi tơnap pơdo\ng tơlơi hơd^p mơda jai hrơi jai trơi pơđao. Ayong U Thắng, [ơi thôn 3, ră ruai:

           

“Đưm hlâo adih tơlơi bơwih [ong biă `u pla hơbơi plum hăng ngă hmua pơdai samơ\ ră anai đ^ kyar pơlar phun kơ phê hăng rông hlô mơnong. Thôn 3 gah bruă rông rơmô, kơbao le\ lu hloh mơng să.

 

Ăt lui tui mơn lon pla hơbơi plum yua kơ lon pla lu thun lat laih. Hơdai nao pla kơ phê yơh lu. Bơhmu hăng đưm hlâo kơ đ^ kyar bơwih [ong ăt đ^ hloh mơn”.

           

Kiăng dưi pơsit tơlơi tơnap kơ đ^ kyar bơwih [ong, hro\ trun rin rơpa, Ping gah, gong gai să Đak Ui hmâo lu hơdră pơtrun djơ\, kah hăng pơplih hơdră phun pla hlô rông djơ\ hăng ano# gal, dưi hmâo mơng rim plơi pla; mă yua ba glăi bôh tu\ yua hơdôm hơdră pơkă bơwih [ong huă, ngă đang, hmua kơdư; pơtrut kơtang đ^ kyar rông glô mơnong; djru m[s mă yua ba glăi tu\ yua hơdôm ngăn rơnoh ]an mă kơmlai [ia\ pioh đ^ kyar bơwih [ong huă, rông hlô mơnong…

           

Truh ră anai đơ đam să Đak Ui hmâo pla laih rơbêh kơ 500 ektar đang phun pla tui hơdră phrâo, rông hlô hmâo giăm truh dua rơbâo drơi rơmô, kơbao; pơhrui glăi hơnong `u hmâo 23 klăk prăk lom sa ]ô mơnuih amăng sa thun.

 

Hơdôm tơhnal pơkă kơ apui lơtr^k, bruă ia jrao, pơtô pơhra\m, hnoh ia, jơlan nao rai, hơdră pơkă mơnuih mă bruă, hơdră pơ phun bruă ngă đang hmua mơ\ să dưi ngă amăng pơdo\ng plơi pla phrâo glăk ngă gru than kơ Đak Ui ta` ngă giong hơdôm tơhnal pơkă do# glăi.

 

Ơi Ngô Hồng Hưng, Khoa Jơnum min m[s să brơi thâo, sa amăng hơdôm tơhnal ba tơbiă mơ\ gong gai să glăk hrưn đ^ hmâo dưi ngă kơja\p le\ pơđ^ tui prăk pơhrui glăi mơng m[s:

           

“Jơnum min m[s să ăt hmâo gum hrom mơn hăng hơdôm  khul gru\p pơsur m[s pơplih hơdră phun pla, đ^ tui tuh pơ plai bruă ngă đang hmua.

 

Amăng hơdră ngă đang hmua le\ bruă mă yua pơjeh phrâo. Kơmok pruai khom djơ\.

 

Să gum hrom hăng Khul mơnuih ngă đang hmua pơ phun ngă hơdră pơphô hlâo [ơi đang hmua pơtô brơi m[s.

 

Pơsit pô pơdo\ng plơi pla phrâo, phun `u le\ m[s hăng mơnuih dưi ]ơkă mă bôh tu\ yua ăt le\ m[s mơn, Jơnum min m[s să ăt hmâo gum hrom mơn hăng hơdôm khul gru\p pơsur m[s pơdo\ng hơdôm gru\p, hơdôm [ut sang ano# đ^ kyar bơwih [ong ba glăi tu\ yua phrâo prong hloh”.

           

Nao pơ\ Đak Ui hrơi anai pơ\ hơpă leng kơ hmư\ neh wa lăi kơ bruă bơwih [ong huă, noa kơ su, bôh bơr, kơ phê…

 

{u do# să kual asuek, ataih kah hăng hlâo adih dong tah, hơdôm ara\t jơlan tuh kơ su, [ê tông tô glông ataih brơi rơdêh prong đuăi nao rai pơgiăng kơmok pruai, pơjeh pla truh tơl hơdôm bôh plơi.

 

Gơnam ngă rai mơng đang hmua [u hmâo hlơi pơgo# noa dong tah.

 

Măi [o#p, măi oă pơdai kơtor, măi kai pơ ala kơ abih kơ pran mă bruă ană mơnuih.

 

Mơnuih [ôn sang mơ-ak biă bơkơtưn bơwih [ong huă, sa pran jua đăo gơnang kơ tơlơi git gai mơng Ping gah.

 

Ơi A Vượng, Khoa git gai Ping gah tơring glông Đak Hà, brơi thâo:

           

“Amăng ngă tui đ^ kyar bơwih [ong, hro\ trun [un rin hrom hăng tơlơi tuh pơ plai mơng Ping gah, Kơnuk kơna, mơng hơdôm gưl glông neh wa m[s să Đak Ui amăng hơdôm hrơi rơgao, biă `u amăng đ^ kyar bơwih [ong neh wa ta#o klă biă.

 

Thâo mă yua bôh thâo phrâo amăng bruă rông hlô. Thâo mă yua măi mok pioh ngă đang hmua.

 

Mơng rim sang ano# ngă klă bruă bơwih [ong, hro\ trun rin rơpa anun kah mơng dưi pơdo\ng plơi pla trơi pơđao kơja\p phik pơhlôm hăng glăk đing nao bruă pơdo\ng plơi pla phrâo”.

           

Mơng anun anom dưi pơhmu nao kah hăng kơdung bôh [ôm, bôh phao mơng ayăt, Đak Ui ră anai hrưn đ^ kơtang t^t [ơi yak jơlan pơdo\ng plơi pla phrâo.

 

Pơplih, trơi pơđao [uh rơđah [ơi rim plơi pla kual ngă hơkru\ đưm.

 

Tơlơi bơngot prong hloh mơng gong gai să hăng hơdôm mơnuih hmâo ha tal djai hơd^p le\ ră anai do# sa dua mrô m[s ăt akă lui lơi mơn gru tơlơi hơd^p mơda hơđăp, alah mă bruă, akă hmâo kơ]a\o bruă amăng bruă mă yua prăk kak amăng sang ano#, ră mơ`um tơpai, tơkeng lu ană… ba truh rin rơpa.

 

Ping gah hăng gong gai să hmâo laih kơ]a\o bruă pơ pha mơnuih apăn bruă, mơnuih ping gah lăi pơhing, pơsur pơtrut, djru gum pioh hơdôm bôh sang ano# anai ta` pơplih phrâo hrưn đ^ tơtlaih mơng [un rin./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr