VOV4.Jarai - Ƀơi plơi prong Đà Lạt, tơring čar Lâm Đồng hmâo sa “Pra yang Pơtao Hùng” ƀu kơdrưh, ƀu drưp drap, dưi hmâo mơnuih ƀôn sang ƀun rin pơdŏng pơpŭ mơng hơdôm thun 30 amăng rơnuk thun 20. Rơbêh kơ 80 thun rơgao, ƀơi anai hmâo tơlơi ruai ol kơdol pran jua biă kơ pran jua mơng ană mơnuih Việt Nam anăp nao phun akha Lŏn ia.

Pra yang phun akha Lŏn ia ƀơi 76 Nguyễn Thị Nghĩa, phường 2, plơi prong Đà Lạt, tơring čar Lâm Đồng hmâo mơng hơdôm mơnuih Việt mơng djop anih anom amăng lŏn ia rai jah agaih pơdŏng pơjing. Ơi Cường 92 thun brơi thâo: Amăng mông rơ-ŏt trĕt, Pra yang phun akha Lŏn Ia lĕ anih tô nao rai, jing anih gơnang amăng pran jua, ngă pơđao pran jua neh wa dô̆ pơ̆ anih ataih. Rim mơnuih sa plơi pla, hlơi hlơi leng kơ ƀun rin, neh wa hơdĭp jum ba hrom, kiăng khăp tơdruă amăng pran jua neh wa, lăng nao rai kah hăng mơnuih amăng sang anô̆.

Blung a “Pra yang pơtao Hùng” kơnong kơ sa bôh sang hnal kyâu anet; tơdơi kơ thun 1975, pra yang dưi pơdŏng glăi klă hiam tui hơdră pra yang đưm. Bah amăng war mut tơbiă pơdŏng rŭp wông rơman hăng bôh pia “Pra yang phun akha Lŏn Ia”. Pra yang hmâo rơwang hmâo bah amăng phun 4 bơnah akiăng, 2 bôh bah amăng vil dua bơnah. Bơbung rap hăng ƀrik, tŏng krah hmâo bơnga črih (sup) đŭp tơkai pra yang hăng dlông; lăng mơng jơlan mut amăng lăm amuñ ƀuh hla kak Việt Nam, khăn gru Lŏn ia dưi bư̆ brô đĭ hăng tơlơi pơtă pơtăn mơng Khua mir sir Hồ Chí Minh pơtă pơtăn rơnuk tơdơi anai pơgang djă pioh lŏn ia pô: “Ƀing pơtao Hùng hmâo laih pran jua pơdŏng lŏn ia, Wa amôn ta khom gum hrom djă pioh”. 4 ƀĕ tơmeh gah anăp lĕ 4 glông bôh hră Việt: “Lŏn Ia pơtao Hùng hmâo pran jua hur har pơpŭ kơ bruă mă hur har anun”, “Ia hmâo phun, phun kyâu hmâo akha ană mơnuih hmâo ơi yă, lŏn ia hmâo Pơtao Hùng pơphun pơdŏng”, “Kơnung djuai Việt hmâo tơlơi pơmin djơ̆, lon ia pơtao Klă Hiam, “Ană mơnuih hmâo pran jua, bôh thâo dŏ kiăng khăp, hơdĭp dô̆ tơlơi tơpă, čư̆ siăng dô̆ hmâo mơnuih ƀôn sang”.

Pra yang đưm hơđăp dưi dưm dăp tâ̆o klă tơpă sit hăng djop tơlơi tŭ yua mơng ñu

Amăng pra yang, pra pơpŭ kơ Ơi yă đưm phun dưi dưm dăp hăng bôh pia “Việt Nam Lŏn ơi yă đưm” hăng dlông hnal čih hră kak Việt Nam pơhrua amăng hơgor ia kông Đông Sơn hlă ƀơi pơnăng sang.

Pra yang anet, ƀu kơdrưh kơdrom, samơ̆ hmâo nua yôm hơčih, pơpŭ kơ ƀing pơtao Hùng, laih anun pơpŭ kơ hơdôm mơnuih mơbruă nao hlâo, ƀing ling tơhan pơsăn drơi, hơdôm mơnuih pơsăn drơi pok brơi, djă pioh lŏn ia, khin hơtai tlaih rơngai djuai ania, ƀing nao hlâo pơsăn drơi pô yua kơ bruă prong, yua kơ tơlơi dô̆ gơgrong mơng djuai ania.

Mơng hơdôm hrơi Đà Lạt mơnuih dô̆ hui, hrơi Huă pơsat pơtao Hùng lơ 10/3 blan di rim thun dưi hmâo na nao neh wa pơphun pơpŭ. Mơng čơtlăm hrơi hlâo ƀing adơi amai hmâo pơkra ƀañ čưng, ƀañ giầy, pơdă bơnga, bôh troh kiăng ngă yang pơpŭ. Tơdơi kơ mông ngă yang pơpŭ tơpă, ƀing tha rơma, čơđai muai, hlăk ai tơdăm dra gum hrom pơpŭ tuĭ ñang rơkâo brơi tơlơi hơdĭp mơda trơi pơđao, lŏn ia rơnuk rơnua, djop sang jơnap. Pran jua ƀing gŏp jum dar, tơlơi kiăng khăp plơi pla, lŏn ia ƀu pơdơi bư̆ bôr đĭ. Mơnuih ƀôn sang amăng grŭp mrô 11, phường 2, hmâo pơkiăo nao laih mơnuih pơ ala nao pơ̆ lŏn ơi yă pok phun – Phú Thọ ba lŏn hăng ia mơng Pra yang pơtao Hùng ƀơi Phong Châu rai pơ̆ anai dưm đĭ hăng pra pơpŭ, kah hăng ia phun pioh anăp nao.

Ơi Hoàng Thông (72 thun), hmâo pioh laih rơbêh kơ ha mơkrah rơnuk mơng pô kơ pra yang, pra pơpŭ Ơi yă đưm ƀu hmâo hrơi hơpă ôh tlaih lui. Lom 8 thun (1957), ñu tui amĭ ama mơng Huế nao pơdŏng tơlơi hơdĭp mơda. Sang pơdŏng giăm pra yang, lom dô̆ čơđai ñu juăt ngui hăng ƀing čơđai ƀơi lan pra yang amăng hơdôm čơtlăm bơhư̆t kơ angin. Truh prong, hmâo 30 thun, rơngiao kơ gum hrom hăng bơnai ñu sĭ mdrô bơwih ƀong rông prong 4 čô ană, ñu pioh laih hơdôm hrơi gum bruă kơ ơi Phước (pô djă pra yang lom anun) rơmet agaih, tuĭ ñang, pơhrăm phiăn ngă yang. Ơi Phước rơngiă hĭ, ơi Thông gơgrong mă pô ngă bruă wai lăng pra yang.

Rơbêh kơ 40 thun rơgao, pra yang phun akha Lŏn Ia kah hăng sang tal 2 mơng ñu. Ƀu djơ̆ kơnong kơ amăng lơ 10/3 blan di rim thun ôh mơ̆, bruă agaih rơmet, dưm dăp rơguăt, tuĭ ñang ƀơi pra yang Lŏn ia phun  dưi hmâo ñu djă pioh hăng pran ư-ang, čang rơmang. Abih pran jua hăng pra yang, ơi Thông ƀu hmâo čơkă mă sa prăk apah hơpă ôh. Ñu pơmin, ƀing pơtao Hùng hmâo laih pran pok phun, ƀing tơhan khin hơtai pơsăn drơi, drah kơtak, hơdôm mơnuih nao hlâo tuh rơyuh pran jua pioh pơjing gru rŭp lŏn ia, bơngat jua djuai ania lĕ, bruă ñu pioh ha rơnuk mơng pô bơwih brơi, tuĭ ñang ƀơi anih pơpŭ, pơdah pran jua tơpă sit hơdor kơ rơnuk nao hlâo lĕ, hơget mơng prong đơi.

Huă pơsat pơtao Hùng thun anai neh wa ăt pơphun tơpă sit mơn. Grŭp ngă yang 6 čô mơnuih yua kơ ơi Thông ngă pô ba akô̆. Kiăng dưi pơphun ngă yang tui djơ̆ phiăn ngă yang đưm, ơi Thông hmâo hrăm laih mơng ƀing ơi tha nao hlâo, mơng băn ao, tơkhŏ jep, truh čih pơkra hră lăi pơthâo, phiăn pơpŭ tuĭ ñang, pŭ tơpai asơi, kơkuh... Rim thun pra pơpŭ pơphun 3 hrơi jơnum ngă yang yôm phăn: Huă pơsat pơtao Hùng (10/3), Ngă yang rơkâo tơlơi rơnuk rơnua (16/7 blan di) hăng ngă yang abih thun (20 blan 12 blan di), neh wa tui hluai pran jua tơpă sit gum hơgôp, djop sang hlơi hlơi leng kơ hur har.

Neh wa ƀơi 3 grŭp mơnuih ƀôn sang rôk tui dua jơlan Nguyễn Thị Nghĩa, Buì Thị Xuân, plơi prong Đà Lạt leng kơ pơdah pran jua tơpă sit hăng pra yang pơpŭ phun akha ơi yă. Hlơi hlơi leng kơ sa pran jua anăp nao, čih djă pioh pran jua ƀing pơtao Hùng, gum pran jua hrom đing nao truh bruă pơpŭ hơdor glăi./.

Siu H’ Prăk: Pô pơblang