VOV4.Jarai - Hmâo laih sa rơnuk ara\ng pơmin, djơ\ HIV le\ djơ\ hrom hăng tơlơi pơđut tơlơi hơd^p. Yua kơ anun, lu mơnuih yua kơ hu^ mơ\ glưh ai hơtai. Samơ\ ăt hmâo mơn mơnuih đa hăng pran jua pô hrưn đ^ laih, gah lui tơlơi duam ruă, hrưn đ^ amăng tơlơi hơd^p mơda. Amai Cao Thị Nghi [ơi thôn Knung, să }ư\ Pui, tơring glông Krông Bông, tơring ]ar Daklak jing sa mơnuih tui anun.

            Thun 2006, lom phrâo hmâo 20 thun, amai Cao Thị Nghi glăi pơ\ sang rơkơi `u ngă han tâo. Pơmin le\ tơlơi hơd^p tui anun găn rơgao amăng tơlơi hơđong, yâu mơ-ak, biă `u lom ană đah rơkơi phun `u tơkeng rai. Hlơi mơng pơmin, kơnong kơ 5 thun tơdơi kơ pơdo# rơkơi bơnai, tơlơi sat răm ple\ trun hăng sang ano# `u. Ako# thun 2011, lom phrâo thâo rơkơi `u đoh rơwang, tơdu tui pran jua, juăt pơtuh hăng duam amăng mlăm mơmot, `u lu wot laih pơtă rơkơi `u nao pel e\p tơlơi suaih pal samơ\ rơkơi `u [u hmư\ ôh. Laih anun tơlơi ruă jai hrơi jai kơtang tui, `u pơsit pran jua ba rơkơi `u hăng sang ano# `u nao pơ\ tơring ]ar pioh pel e\p. {u bưng dong tah, hrơi amai Nghi hmâo mă tơlơi lăi pơthâo glăi bôh tơhnal djơ\ kơman HIV le\ ăt mông abih bang sang ano# `u glăk bơwih brơi kơ rơkơi `u hlâo kơ djai. Dua mơta tơlơi tlă trun sa wot, `u glưh abih pran jua, [u pơmin do# hơd^p dong tah, laih anun [uh tơn^t glăi drơi pô, biă `u lom [uh ara\ng dơneh đuăi hăng sat hloh le\ pran jua `u [rư\ hrơi [rư\ tơdu tui. Samơ\ gơnang kơ tơlơi jum ba, kiăng khăp, juh alum mơng mơnuih amăng sang ano# hăng neh wa iao gah, `u gir run hrưn đ^. Lom dưi hmâo mơnuih apăn bruă ia jrao mơng Sang ia jrao să lăi pơthâo nao pơjrao ARV hăng hrom ha wot djă amăng tơngan bôh tơhnal pel e\p brơi [uh ană đah rơkơi `u huăi djơ\ HIV ôh, amăng pran jua amai Nghi [uh phôn [ia\. Amai Cao Thị Nghi ol kơdol pran jua ruai glăi: Lom anun, kâo kơnong kơ pơmin truh kơ ană kâo do# ane\t. Rơkơi rơngiă laih le\ pô khom gơgrong pran yak rơgao pioh rông ană, ngă anih gơnang kơ ană, rông ană hrăm hră. Bơhmu hăng hơdôm mơnuih [u klă drơi jăn, [u thâo nao rai le\ kâo [uh pô do# bưng bôt hloh gơ`u, kâo do# hmâo djop tơkai tơngan, hmâo pran jua pioh e\p [ong e\p huă…

            Ră anai, lom 2 blan sa wot, amai Nghi nao pơ\ Anom pơgang, pơgăn HIV/AIDS tơring ]ar Daklak pioh mă ba glăi jrao ARV anun tơlơi suaih pral `u [uh ph^ng hloh. ~u ngă djop bruă pioh rông ană. Djơ\ bơyan bôh `ông tơsă le\ `u hyu pe\ bôh `ông. Bơyan hơjan truh le\ pla hơbơi plum, hơdôm hrơi wa\n le\ `u hyu mă bruă ara\ng. Laih anun hơne\] hyu dlai wok rơbung pioh s^… Khă mrô prak [u lu samơ\ anun le\ hơdră mơ\ tui hăng `u pioh pơjing pơdo\ng kơ ană đah rơkơi pô pran đăo gơnang amăng tơlơi hơd^p mơng pran jua mă bruă.

            Pơsit kơ pran hrưn đ^ tơlơi hơd^p mơda mơng amai Nghi, amai Châu Thị Kim Phụng, mơnuih apăn bruă [ơi Sang ia jrao să }ư\ Pui lăi tui anai: Amai Nghi le\ sa ]ô mơnuih hmâo pran jua gơgrong kơja\p. ~u gơgrong ba khin hơtai biă. ~u ăt ta` gum hrom hăng djop mơnuih, ta` hơđong glăi pran jua ăt kah hăng tơlơi suaih pral mơn…

            Lăi kơ amai Cao Thị Nghi, ayong Hà Văn Toàn, pô do# sa bôh plơi hăng `u lăi pơthâo: Mơnuih amăng [ôn lan [u hmâo hlơi pơdah pran jua be\ đuăi mơng `u, kah pha `u ôh, kơđai glăi, hlơi hlơi leng kơ je# giăm, hmâo bruă hơge\t leng kơ gum djru, [u gơnam tam le\ pran jua…

            Je# hăng anai, amai Nghi do# gum hrom klă hơdôm bruă mă mơng gru\p mơnuih djơ\ HIV pioh djru gum hơdôm mơnuih djơ\ HIV hrưn đ^ amăng tơlơi hơd^p mơda. Amăng mrô 7 ]ô mơnuih djơ\ HIV [ơi plơi Knung le\ 6 ]ô mơnuih leng kơ djai laih, kơnong kơ amai Cao Thị Nghi bưng băi ta` pơjrao hăng ARV hăng hloh kơ anun, hmâo tơlơi gir run mơng drơi pô, `u hrưn đ^ pioh hơd^p hăng ]ang rơmang. Dong mơng gru ba jơlan hlâo mơng amai Nghi, mơnuih apăn bruă Sang ia jrao să }ư\ Pui pơsur truh kih laih hơdôm mơnuih djơ\ HIV [ơi să nao pơjrao ARV, djru gum bruă pơgang pơgăn tơlơi lar hyu HIV amăng plơi pla, djru hơdôm mơnuih djơ\ HIV hmâo dơng pran đăo gơnang, hăng hrưn đ^ amăng tơlơi hơd^p mơda hmâo bôh tu\ yua.

                                                                        Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr