VOV4.Jarai - Hăng neh wa djuai ania Bơnông, rơngiao kơ djop gơnam mă yua kah hăng ]ing, ]eh, bôh get dưm ia, dưm asơi [u dah rơ-i ]ơngua pioh poi pơdai, kơtor… rêu gui (iâu tui bôh pia Bơnông le\ sah) ăt jing yôm phăn mơn amăng tơlơi hơd^p mơda hrim hrơi.

Anai le\ gơnam mă yua [u dưi kơ[ah ôh amăng sang ano# ăt kah hăng amăng hơdôm phiăn juăt ngă yang, jơnum ngui prong mơng djuai ania Bơnông.

Ăt kah hăng neh wa  djop djuai ania Êđê, Mạ, Hơdang… [ơi kual }ư\ Siăng, djuai ania Bơnông hlâo dih juăt hmâo phiăn juăt ngă hmua pơdai kơdư, kơtor, rơtă [ơi đang hmua.

Yua kơ lon dlai ]ư\ siăng lu, jơlan nao rai tơnap tap, khom dar hyu lu glông jơlan phun kyâu anun [u dưi yua hơdôm jơlan hơdră du\ pơgiăng tui tơđar kah hăng yong du\, glăm bak…, rêu jing gơnam mă yua lu hloh pioh du\ hơdôm mơta gơnam tam mă mơng đang hmua tơdơi kơ yuă hơpuă giong.

-Tui hăng ơi Điểu M’rưng, [on Dak R’moan, să Dak R’moan, plơi prong Gia Nghĩa le\, rêu djuai ania Bơnông [u thâo hmâo mơng hơbin ôh. Kơnong kơ thâo mă mơng anet ơi `u ta` pơtô glăi laih kơ `u hơdră mơ`am rêu.

Laih anun `u dưi kiăo tui am^, [ing amai gui rêu nao wok rơbung, pe\ a`ăm [ep, wok tơdu\ huai dlai.

Na nao tui anun, prong đ^ `u glăi pơtô brơi kơ ană tơ]ô amăng sang ano# pô mơ`ăm rêu.

Dong mơng anun, gru grua rêu [ong dơlăm amăng tơlơi hơd^p hrim hrơi hăng jing gơyut hăng `u ăt kah hăng m[s amăng [ôn truh kơ ră anai.

Rêu jing gơnam hmâo bôh tu\ yua biă, geh gal amăng bruă ngă đang hmua hrim hrơi mơng djuai ania Bơnông.

-Hrom hăng anun, rêu ăt le\ gơnam mă yua [u dưi kơ[ah amăng hơdôm tal jơnum ngui mơng djuai ania Bơnông.

Hrim ngă tui phiăn ngă yang pơdai, ngă yang hơjan ako# bơyan, jơnum ngui plơi pla, ara\ng juăt dưm hơdôm bôh rêu [ơi anih ngă yang pioh dưm gơnam ngă yang kah hăng a`ăm mơnong om, asơi hrong, djop mơta ra mơnong rah pla dưi pơ pu\ ngă yang sôh.

-{u djơ\ kơnong kơ tui anun ôh, rêu do# jing gơnam pơhro#p, pơdah gru hiam hăng tơngan [a\t bruă, kơhnâo kơhnăk mơng đah rơkơi djuai ania Bơnông hlâo kơ do# bơnai, pơdo\ng sang ano#.

-Rơngiao kơ anun, rêu do# jing gơnam lăi nao tơlơi gir run, thâo a` kơ tơnap mơng đah kơmơi, hmâo [ong dơlăm laih amăng tơlơi pơtưh, tơlơi akhan đưm, tơlơi adoh hri Ot N’drong mơng djuai ania Bơnông.

-Kiăng dưi mơ`am sa bôh rêu, khom rơngiă lu mông hăng ]ra\n bruă pha ra pha ra. Dong mơng hyu dlai koh kram, djrao, hyu e\p huai truh bruă ]ơhmu krô, krih ]iar kram djrao,… truh kơ mơ`am giong sa bôh rêu [ia\ biă mă `u rơngiă mơng 2-3 rơwang hrơi tơjuh.

-Kiăng pơjing bơnga pơhro#p kơ rêu, pô mơ`am hruă mut hơdôm ara\ hre\ dưi poh mă mơng kơtak kyâu dlai, [udah blư\ mơta `u hăng amăng lăm mơng gơnam pơhro#p pioh hmâo ia hiam tui pô kiăng.

Kloi rêu mơ`am mơng lu hre\ huai anet, mơ`am ]ual nao rai kr^p pioh `u kơja\p phik.

{ơi akô# kloi rêu khom mơ`am prong hloh kiăng `u bun [ia\, be\ ruă bra lom gui gơnam kơtra#o.

-Pang rêu juăt dưi pơkra hăng hơdôm djuai kyâu muan (juăt `u kyâu al). Yua 4 [e\ pak kram tha kơja\p hruă kơja\p [ơi 4 bơnah pioh ngă ano# gơgrong kơja\p, rêu huăi rơbuh đih lom hlưh trun.

-Hăng pô mơ`am akă juăt bruă, kiăng mơ`am djuai rêu pha ra pha ra, pô mơ`am yua hơdôm khung ngă gru pơkra hăng phun kram, djrao djru kơ bruă mơ`am gal hloh.

Biă `u, lom mơ`am rêu, pô mơ`am khom hmâo sa [e\ thong hơ`ueng, tơma hăng sa [e\ jơi pioh khoer, krih dơnar hơdôm kra` kram, hre\ huai lom mơ`am.

Mơ`am rêu phrâo.  

-Juăt `u rêu djuai ania Bơnông dlông mơng 50-60 cm, mơbah `u vil, rơguăt, tlôn rêu anet hloh mơbah rêu hăng lu djuai anet prong pha ra.

Hăng hrim djuai rêu tui hluai pô yua hăng bruă kiăng yua `u.

-Bơhmu tu `u kah hăng rêu pioh hyu djuh, pe\ a`am dlai le\ [ơi to\ng krah rêu le\ mơ`am hui.

Bơ\ drơi rêu le\ vil, abih bang mơ`am hăng kra` krih kơpal hloh (amra hmâo klu\p [udah [u hmâo klu\p ôh), djuai ania Bơnông yua pioh pơdai, kơtor rơtă djop mơta, be\ hok trun lom gui hyu.

-Ră anai, tơlơi hơd^p mơda hmâo laih lu tơlơi pơplih, jơlan nao rai geh gal hloh, m[s hmâo laih lu gơnam mă yua du\ pơgiăng gơnam tam mă mơng đang hmua, gơnam s^ mdrô.

Tui anun mơn, tơdah hmâo tal weh hyu lu plơi pla djuai ania Bơnông, [ing ta ăt amu` mơn [uh [ing tha rơma thâo bruă đưm kreh krun pơtô mơ`am rêu kơ ană tơ]ô, [u dah [uh [ing am^, [ing yă gui rêu hyu djuh, wok rơbung…

-Hăng tơlơi to# tui hăng djă pioh anun, djuai ania Bơnông ăt ]ang rơmang hăng đăo gơnang mơn, khă tơlơi hơd^p mơda hmâo pơplih phrâo hai, rêu ăt jing gơnam mă yua juăt laih hăng neh wa djuai ania Bơnông.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr