VOV4.Jarai - Hăng neh wa djuai ania Bơnông, rơngiao hơdôm djuai gơnam tam mă yua kah hăng ]ing, ]eh, bôh get dưm ia, dưm asơi [udah rơ-i pioh rơpoi pơdai, kơtor… le\ rêu gui ăt jing yôm phăn mơn amăng tơlơi hơd^p mơda rim hrơi.

Anai le\ gơnam yua [u dưi kơ[ah amăng tơlơi hơd^p mơda sang ano# ăt kah hăng amăng hơdôm phiăn ngă yang gah djuai ania Bơnông mơn.

Ăt kah hăng sa dua dua ania [ia\ pơkon [ơi kual }ư\ Siăng, mơng đưm hlâo, djuai ania Bơnông hmâo phiăn juăt ngă hmua pơdai, đang kơtor, hơbơi plum.

Kual lo\n dưi ruah ngă đang hmua hmâo hơdôm anih đa [ơi kơdư dlông, anun lom yuă hơpuă giong, [u dưi pơgiăng hăng rơdêh, đa glăm [udah băk ăt tơnap mơn.

Lom anun rêu le\ gui [ơi bra jing gơnam klă hloh pioh ba gơnam tam trun [ơi jơlan [udah glăi pơ\ sang.

Khă hnun hai kiăng hmâo hơdôm rêu gui klă, hiam kơja\p le\, bruă blung a khom prăp lui gơnam pioh mơ`am kơđiang.

Tui hăng tơlơi găn rơgao mơng tha plơi Che Khuyên, hơd^p [ơi [ôn Nà Xược, să Ea Huar, tơring glông {ôn Đôn, tơring ]ar Daklak le\, kiăng dưi mơ`am sa bôh rêu khom rơngiă lu hrơi mông hăng ]ra\n bruă pha ra, amăng anun bruă ruah kram [rô djop thun blan pioh mơ`am rêu jing kiăng biă.

“Lom mơ`am rêu gơ`u amra ruah mă hơdôm phun kram hmâo oan dlông hăng tha găp [rô.

Bơhmutu `u phun vil 1 thun le\ ruah mơ`am rêu yơh klă hloh, tơdah kah hăng tha đơi thơ amra ]a\m hăng joh, anun amra [u ruah mă ôh.

Tơdơi kơ koh kram, huai ba glăi kâo koh jing 2 ]ra\n, tơdơi kơ anun ba nao ]ơhmu [ơi pơ-iă, ]ơhmu krô anun kah mơng ba tơbiă pioh ]ăr anet h^ laih anun krih pioh mơ`am rêu.”

Tha plơi Che Khuyên brơi thâo, rêu djuai ania Bơnông [u thâo ôh hơbin hmâo `u, kơnong kơ thâo mơng anet năng ai `u 8-9 thun le\ `u hmâo hrăm tui laih wa `u pơtô glăi hơdră mơ`am rêu. Na nao tui anun, prong đ^ `u glăi pơtô brơi kơ ană tơ]ô dong.

Mơng anun, rêu [u dưi kơ[ah amăng tơlơi hơd^p mơda rim hrơi hăng jing gơyut juăt biă hăng `u ăt kah hăng mơnuih [ôn sang amăng [ôn lơi kơ truh ră anai.

Bruă mơ`am bung bai lăi hrom hăng bruă mơ`am rêu lăi ha jăn, juăt `u dưi hmâo djuai ania Bơnông ruah mă hrơi mông djơ\ hloh amăng ha thun.

{u dưi bơyan hơpă amăng thun ăt kơ dưi mơ`am sôh ôh mơ\, gơ`u amra mơ`am rêu amăng hơdôm bơyan lom prăp lui kơ bruă yuă hơpuă.

“Truh bơyan prăp lui hơpuă pơdai hmua kơdư le\ amra mơ`am rêu. Mơ`am rêu pioh gui ia, gui pơdai hăng mơ`am rêu pioh yua hơpuă pơdai. Năng ai `u rơbêh kơ 10 hrơi le\ amra mơ`am giong sa bôh rêu.

Đưm hlâo mơ`am rêu kơnong kơ yua amăng sang ano# đo#], [u hmâo s^ hyu ôh. Yua kơ hlơi hlơi leng kơ dưi mơ`am mă pô sôh kơ sang ano# pô mă yua.

Kâo thâo mơ`am rêu gui gơnang kơ hrăm tui wa kâo, truh bơyan yuă hơpuă le\ kâo tui hrăm, rêu tơdah kiăng thâo mơ`am le\, khom hrăm tui mơng [ing tha, [u djơ\ tu\ kơ thâo mơ`am ôh.”

Rêu [u djơ\ kơnong kơ gơnam mă yua lu amăng bruă mă ngă đang hmua ôh mơ\, `u ăt jing gơnam [u dưi kơ[ah amăng hơdôm tal jơnum ngui  mơng djuai ania Bơnông dong.

Rim wot ngă yang pơdai, ngă yang hơduah ia hơjan ako# bơyan gơ`u juăt yua rêu pioh dưm gơnam tam ngă yang kah hăng a`am mơnong, asơi hrong, djop mơta djuai pơjeh dưi tơju\ pla pioh ngă yang bơni kơ yang rơbang.

Juăt `u rêu djuai ania Bơnông dlông mơng 50 – 60 cm, bah rêu vil, rơguăt, tlôn rêu anet hloh bah rêu.

Tui hăng tha plơi Che Khuyên, djuai ania Bơnông hmâo 3 djuai rêu phun, anun le\: ro, rêu kă; rim djuai rêu leng kơ mă yua `u pha ra.

“Djuai ania Bơnông amra hmâo rêu gui pha ra mơng djuai ania Bơnông, khă hnun hai hmâo 3 djuai rêu.

Djuai rêu ro prong mơ`am hui pioh gui djuh hăng gui ia, bơ\ djuai rêu găp [rô hăng mơ`am kơpal le\ amra yua pioh djă gơnam yua lom nao pơ\ đang hmua, hyu wok rơbung, pe\ a`ăm dlai, lom nao săi ia mă akan, hyu kiă kơbao [udah nao sư\ rơman amăng dlai ara\ng ăt djă ba rêu anet mơn `u anet laih anun yua `u gêh gal dong.

Bơ\ rêu anet (hơkă) ano# anai dưi guang hlo\p [ơi kơ-iăng hăng dưi gui `u dong, pioh yua hơpuă pơdai yơh biă `u. Kơnong kơ rêu hơkă yơh yua lu hloh.

Phrâo tom adih anai kâo ăt nao mơ`am mơn rêu gui [ơi sang jơnum plơi pla kiăng [ing hlăk ai hrăm tui dong.”

Ră anai, khă tơlơi hơd^p mơda pơplih phrâo tui rơnuk anai hmâo lu tơlơi pơplih phrâo hai, hmâo lu gơnam dưi mă yua lu gêh gal kah hăng kơdung ni long kơ su, [udah hăng pơsơi klă hloh, samơ\ rêu gui ăt do# mă yua mơn amăng tơlơi hơd^p mơda mơng djuai ania Bơnông.

Tơdah djơ\ hrơi hmâo weh nao pơ\ plơi djuai ania Bơnông [udah nao pơ\ đang hmua, [ing ta ăt [uh mơn [ing adơi amai gui nao wok rơbung, hyu wah akan [udah kiă kơbao.

Anun le\ gru hiam bôh thâo phiăn juăt mơng djuai ania Bơnông lăi ha jăn hăng sa dua djuai ania pơkon [ơi kual }ư\ Siăng ăt do# djă pioh mơn./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih pơblang