VOV4.Jarai-Kiăng gal hăng ayuh hyiăng glai klô jum dar [ơi kual ]ư\ siăng ataih, ayuh hyiăng tơnap tap đơi, dong mơng đưm đă laih mơnuih [on sang djuai ania Hà Nhì do\ [ơi Thu Lũm, tơring glông Mường Tè, tơring ]ar Lai Châu hơmâo pơdong rai sang gru đưm kơ djuai ania gơ`u lăng pha ra biă mă, do\ pơđao amăng bơyan puih adai rơ-ot, rơ-ơ\ amăng bơyan phang adai pơđiă.

Sang gru đưm pioh do\ hăng pơtum kơnung djuai, pơ]rông lô bruă sang ano\, anun yơh arăng pơdong hăng ming pơkra `u pha ra hiam klă biă mă, dong mơng mông koh kyâo, yuă hlang truh kơ pơdong đ^.

Sang anăp nao gah ngo\, ro\ng kơnang glăi pơ kơdư ]ư\, yua dah tui hăng tơlơi pơmin mơng mơnuih [on sang Hà Nhì le\, sang anăp djơh hăng anun, amra djru kơ pô sang kjăp, hơđong, bơnga] rơđah, trơi pơđao yâo mơak.

Laih pơdong sang, arăng hơduah e\p hrơi gal, mông gêh, blan hiam mơak, pô sang ple\ trun 3 asar pơjeh pơdai [ơi atur ]i ngă sang kiăng pơ[uh brơi kơ tơlơi bơwih [ong huă trơi pơđao yâo mơak, pơđ^ kyar, djơ\ bơyan.

Bruă pơdong sang, dong mơng pla tơmeh, truh kơ man pơnăng sang, tơmeh atur sang klơi luh dơlăm 1 met pơgu\, dưm nao boh pơtâo kiăng huăi răm, ia djrưh ngă sat tơmeh, kjăp hơđong, arăng ruah lo\n kơdư [iă pơdong sang laih anun [ơi lo\n phoă kjăp mơn, pla tơmeh tuh lo\n [lit, pơtir khop, ano\ kơpal truh 40 cm. Giong pla trun tơmeh arăng juă hăng tul trun hăng gai hlâo [udah kyâo kiăng ten, anun kah man đ^ pơnăng, dưm đ^ bơbung sang.

Ơi Chu Pó Chừ, 70 thun, do\ pơ plơi Thu Lũm, să Thu Lũm, tơring glông Mường Tè, Lai Châu lăi:

“Pơdong sang gru đưm sui biă mă, ngă lu hơdră, rơbêh ha blan mơtam kah mơng giong. Djop bruă mă, [ing adơi ayong sang ano\ phung wang khom pơtum mă bruă djru nao rai.

Sang ano\ kơnong tơnă brơi asơi a`ăm, ia mơ`um kơ [ing mă bruă, arăng [u ju\ yap hrơi bruă apah prăk ôh yua dah tơlơi phiăn mơng đưm tui anun laih”.

Dlăng lăng kơ sang gru đưm `u hiam ro#, sang djuai ania Hà Nhì pơdong đ^ yua ano\ hiam thâo pơ]eh ia rơgơi gru đưm hơbo# pưk sang `u pha ra biă mă. Sang pơdong tui rup lă, bơbung hơ`ueng, hơmâo klâo wang, [u hơmâo amăng phă ôh, kơnong bah amăng phun đô], amăng mut nao rai ăt [iă mơn, juăt `u kơnong sa bah amăng đô], gah anăp `u pleh [iă sa bơnah pơnang.

Amăng sang hơmâo anih pit, dăp mơng gah iao nao gah hnuă, wang tong krah le\ anih jum tuai, do\ ber mơ`um ia bơ ră ruai sang ano\. Gah rơngiao [ơi anăp sang, jing gah adring tơdah sang dlông, sang pơ lo\n le\, ngă prong dưi djop dưm sa boh sưng pit, pioh kơ tuai đih [udah ană đah rơkơi aka [u hơmâo bơnai juăt đih [ơi anun.

Wang sang apui yơh yom biă mă, anih pơdang apui pơđao, hơtu\k riă tơnă hơbai, laih dong anih huă [ong, ngui ngor jum tuai kơ sang ano\, anun sang apui le\ amăng krah sang mơtam, kiăng to\ apui asăp ngă kjăp tui sang huăi môt [ong.

Amăng sang mơnuih djuai ania Hà Nhì [u hơmâo dưm tơrưng ngă yang ôh, samơ\ anih pioh dưm tơrưng ngă yang le\ yom pơphăn biă mă hlơi ngă soh glăi hă, đu\ mơtam, tui tơlơi phiăn đưm.

Ơi Chu Xé Lù, Khoa git gai ping gah să Thu Lũm, tơring glông Mường Tè, brơi thâo:

“Hăng mơnuih djuai ania Hà Nhì ăt amu` mơn, ơi yă am^ ama do\ amăng wang gah ngo\, hăn, ană dra hăng ană tơ]ô do\ [ơi wang gah yu\. Bơ anih pioh ngă yang, arăng ruah mă djuai kyâo kjăp môt [u thâo [ong, hlăt pơ ]răm ôh, giong anun arăng mơ`am bai yol lui [ơi wang pô sang, anăp nao pơ ngo\ gah yang hrơi [le\.

Gơnam ngă yang le\ dưm nao mong, ]ơlu\, asơi hăng ia tơpai, mơnuih djuai ania Hà Nhì [u hơmâo ]uh `ang ôh”.

Hrơi đ^ do\ sang phrâo mơng mơnuih [on sang djuai ania Hà Nhì ăt amu` đô], [u ngă yang ]uh `ang kah djuai ania pơko\n ôh. Laih ngă sang giong, pô sang tơnă asơi hơbai a`ăm, ]uh un mơnu\, jak iâu adơi ayong phung wang a`ang kor nao huă, [ong mơ`um ngui mơak.

Arăng nao ngui hrom djă ba gêt tơpai, sa kg braih, đơ đa djă ba ană mơnu\ tui hluai ta thâo hơmâo nao pơpu\ kơ pô sang. Gơ`u ngui ngor [ong mơ`um hrom hơbit mơak, pơpu\ kơ pô sang ngă pưk brơi rơnang, ngă sang brơi mơak.

Bruă pơdong sang gru đưm gah djuai ania Hà Nhì yua tơlơi gum djru amăng plơi pla soh, sang ano\ hlơi ngă sang tui anun soh pơdjru nao rai đô], [u hơmâo apah prăk ôh. Dong mơng bruă anet truh kơ bruă prong, pơdjru nao rai kah hăng pơbl^u. Yă Xừ Xá Nu, plơi Thu Lũm, să Thu Lũm, thun anai 60 thun laih, `u lăi:

“Kâo do\ amăng sang gru đưm, yua `u djơ\ hăng tơlơi phiăn đưm djuai ania ta pô [ơi kual }ư\ siăng. Kâo amra djă pioh kơ ană tơ]ô truh rơnuk tơdơi”.

Ră anai, tơlơi hơdip mơda mơnuih [on sang djuai ania Hà Nhì dưi pơđ^ tui laih, gơnam pơkra ming pơdong sang hơmâo laih hlâo, gêh gal mơn, lu sang ano\ pơdong sang ngă bơbung hăng tôl, [udah hăng [rik, ga]; tăp năng hơmâo mơn bơbung sang hăng hlang, djă pioh gru grua, hơbo# đưm tơlơi phiăn gah djuai ania Hà Nhì.

Hơdôm hơbo# sang pơdong đ^ gru sang anai [uh rơđah `u pha ra hơjăn, anun yơh lăng `u hiam biă mă, pơhư] pran jua kơ lu mơnuih hor hơduah e\p lăng laih anun pioh glăi kơ djop gưl rơnuk mơnuih ană tơ]ô djuai ania Hà Nhì pơpu\ na nao kơ gru đưm djuai ania pô.

Nay Jek: Pô ]ih hăng pôr