VOV4.Jarai - Tơdơi kơ 25 thun pơdo\ng, Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak [u djơ\ kơnong kơ  răm tui anom mă yua ôh mơ\, `u do# hmâo lu tơlơi pơgo# kơ bruă pel e\p hăng pơjrao tơlơi duam ruă.

Lom anun mrô mơnuih ruă lu hloh 3 wot bơhmu hăng hơdră dăp pơdo\ng kơ bruă pơjrao le\ mrô mơnuih mă bruă hai kơ[ah hmâo mơn mơng 500 truh kơ 800 ]ô mơnuih.

{ơi anăp tơlơi rơgao hơnong anun, mơnuih apăn bruă, [ing ơi nai ia jrao hăng mơnuih mă bruă [ơi Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak glăk run drơi pô pioh bơwih brơi tơlơi suaih pral kơ mơnuih duam ruă.

Dong mơng mơguah, [ơi anih pel e\p tơlơi duam ruă, Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak, [uh bơngot nga` biă yua kơ gơniă khop kơ mơnuih nao pel e\p tơlơi duam ruă.

Khă sang ia jrao hmâo pơ pha kual pioh do# tơguan, samơ\ [u  hmâo anih hong ôh; mơnuih ruă khom a`e\t rôk tui glông dring sang, [ơi anăp bah amăng mut tơbiă, ngă bruă rô nao rai trut hyu sưng mơnuih ruă kraih bưp lu tơlơi tơnap tap.

{ơi anih mă bruă mơng ơi ia jrao Khoa anom pơjrao Nguyễn Ngọc Tiên, lu mơnuih ruă ăt glăk dăp glông do# tơguan pel e\p. Ơi ia jrao Nguyễn Ngọc Tiên brơi thâo:

“Ră anai, anom pel e\p tơlơi duam ruă [ing gơmơi hơnong `u sa hrơi mơng 1.200 truh 1.400 ]ô mơnuih ruă. Mơnuih mă bruă le\ kơ[ah anun hrim hrơi [ing gơmơi khom pel e\p hơnong `u mơng 80 truh 100 ]ô mơnuih ruă. Đa le\, hmâo hơdôm hrơi khom pel e\p mơng 130 truh kơ 140 ]ô mơnuih ruă.

Kiăng dưi djru kơ sa dua ]ô mơnuih duam ruă anun le\ [ing ơi ia jrao khom ngă rơgao hơnong bruă mă. {ing gơmơi hmâo sa anom nao mă bruă hlâo kơ mông pơkă pioh pơsir brơi mơnuih duam ruă glăi ta`. Lăi hrom adơi ayong khom run pran jua pô yơh pioh mă bruă”.

Tơlơi dol kho\p [ơi anih pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai

Rôk tui hơdôm dring sang hăng [ơi rơgo#p glông kai rơ`an hmâo dưm dong 5 bôh sưng dăp, tom hăng băn a`uai, go\ mo\, mong jam hăng lu gơnam tam bă kơ sang mơng pô sang mơnuih ruă.

Ayong Trần Văn Thường [ơi tơring glông Dak Mil, tơring ]ar Daknông, bơwih brơi kơ ană bơnai glăk do# pơjrao [ơi Anom pơjrao tơlơi duam ruă kơ ]ơđai muai rơbêh kơ sa blan hăng anai, brơi thâo:

“{ơi anom anun kâo [uh lu mơnuih biă mă. Bôh nik hă gơniă biă, dua tlâo ]ô mơnuih đih sa bôh sưng, dleh glar kơ [ing adơi amai biă. Đa le\ sưng đih [u hmâo ôh mơ\, do# ber amăng anun pi ană.

{ing adơi amai do# na nao amăng anun ha mlăm. Bơ\ [ơi dring sang anai le\ am^ nao rông ană duam ruă, ama nao wai lăng am^ ruă laih anun wai lăng ba abih bang sang ano# hlao. Lu mơnuih biă mă”.

Lu sưng mơnuih ruă leng kơ hmâo mơng 2 truh kơ 3 ]ô ]ơđai đih, hrom hăng pô sang nao wai lăng dong

Abih bang hơdôm anih, anom pơjrao mơng Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak leng kơ rơgao hơnong, samơ\ gơniă biă hăng bơngot bơnga` hloh le\ Anom pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai.

{ơi anai, lu `u sưng mơnuih ruă leng kơ hmâo mơng 2 truh kơ 3 ]ô mơnuih ruă, hmâo tom pô sang nao kiă wai. Sa dua anih anom mă bruă mơng ơi ia jrao khom pioh anih kơ mơnuih ruă. Lu sưng  mơnuih ruă hăng kơ[ang mă bruă mơng nai ia jrao do# gak jing anih đih kơ mơnuih duam ruă.

Khoa anom pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai, Ơi ia jrao Trần Thị Thuý Minh brơi thâo, anom pơjrao tơlơi ruă dưi pơkă 126 bôh sưng, samơ\ juăt hmâo rơbêh kơ 200 ]ô mơnuih ruă do# glăi pơjrao.

Biă `u, hơdôm hrơi mông klin ngă kơ]ung tơkai, tơngan hăng mơbah, duam pơđung drah, drăp gluh đ^, [ơi anai hmâo năng ai `u mơng 300 truh kơ 400 ]ô mơnuih ruă:

“Kiăng pơhlôm bruă mă, Anom pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai hmâo rơkâo laih Gru\p apăn bruă sang ia jrao brơi dăp dong hơdôm bôh sưng [ơi kual dring sang kiăng dưi tu\ jum hăng pơjrao brơi kơ mơnuih ruă.

Dua le\ khom kơtưn đ^ rơnoh bruă mă mơng adơi ayong pioh pơhlôm tơlơi pơjrao kơ mơnuih duam ruă. Amăng mông hmâo lu rơgao mơnuih, prăk pơhrui glăi ăt [u pơplih mơn mơ\, rơnoh mă bruă hăng mông mă bruă le\ đ^ lu.

Tui hăng tơlơi pơkă kơ bruă mă le\ [ing ơi ia jrao do# gak mlăm hlâo le\ dưi pơdơi hrơi tơdơi, samơ\ kiăng pơhlôm bruă mă le\ [ing ơi ia jrao do# gak hrơi hlâo khom mă bruă truh kơ 10 mông hrơi tơdơi anun kah mơng pơdơi”.

Lu sưng hăng kơ[ang mă bruă nai ia jrao do# gak dăp gah rơngiao kơtuai glông rôk nao rai

Tui hăng tơlơi lăi pơthâo glăi mơng Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak, tơdơi kơ 25 thun pơdo\ng hăng pơkă 500 bôh sưng  kơ mơnuih ruă, truh ră anai anom mă yua răm tui laih, lu gơnam tam mă yua sô hơđăp.

Hơdôm thun rơgao, sang ia jrao [u hlưh mơnuih ôh rai pel e\p, pơjrao tơlơi duam ruă, hăng mrô mơnuih ruă juăt `u hmâo 1.300 ]ô mơnuih amăng sa hrơi.

Hơdôm tal hmâo klin ruă ngă drăp, duam pơđung drah, kơ]ung mơbah, tơkai hăng tơngan lu, mrô mơnuih ruă đ^ lu hloh 3 wot bơhmu hăng rơnoh pơkă.

Lom anun, mơnuih apăn bruă, [ing ơi nai ia jrao hăng mơnuih mă bruă gah ia jrao mơng Sang ia jrao le\ kơ[ah lu biă.

Thun anai, sang ia jrao jao kơ]a\o bruă 1.100 bôh sưng kơ mơnuih ruă, samơ\ mrô mơnuih apăn bruă, ơi nai ia jrao kơnong kơ hmâo 1.046 ]ô mơnuih, kơ[ah rơbêh kơ 580 ]ô mơnuih bơhmu hăng rơnoh pơkă. Tơdah yap tui bôh nik mrô mơnuih ruă le\, sang ia jrao  do# kơ[ah rơbêh kơ 800 ]ô mơnuih mă bruă.

Tui hăng tơlơi pơkă mơng {irô ding jum wai lăng bruă ia jrao, lom sa hrơi, sa ]ô ơi ia jrao kơnong kơ pel e\p 45 wot ]ô mơnuih ruă, samơ\ Sang ia jrao prong  tơring ]ar Daklak, hmâo hơdôm hrơi ơi ia jrao khom pel e\p brơi 140 ]ô mơnuih.

{ơi anăp tơlơi anun, ơi ia jrao Bùi Trường Phong – Khoa Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak brơi thâo, anom ăt akă hmâo jơlan gah hơpă mơn rơngiao kơ run pran pô pioh bơwih brơi kơ m[s:

“Kơ[ah mơnuih mă bruă tui anun le\ [ing gơmơi hmâo dua hơdră. Sa le\ hră pơkôl tui kơnuk kơna pơkă mơ\ akă dưi ruah mă.

Dua le\ hră pơkôl tui bơyan, rơnoh lu hloh `u, bôh nik `u le\ run pran pô kiăng kơ pơsir bruă mă. Lăi hrom le\ khom gir run pơhlôm djru pơjrao ta` hăng pel e\p pơjrao  tơlơi duam ruă kơ m[s.

Samơ\ amăng tơlơi rơgao hơnong mơnuih ruă, lu `u mơnuih mă bruă khom kơtưn đ^, dleh glar, anun hmâo bơdjơ\ nao ano# kơja\p mă bruă pel e\p hăng pơjrao tơlơi duam ruă”.

{ơi rơgo#p tơkai rơ`an jing anih jưh mơng pô sang nao kiă wai mơnuih ruă

Tơlơi răm tui anom mă bruă, lu rơgao hơnong mơnuih ruă hăng kơ[ah ha rơtuh ]ô mơnuih mă bruă [ơi Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak hmâo pơhrư\i sui măng lu thun rơgao.

{ơi anăp tơlơi rơgao hơnong anai hăng rơnoh mă bruă, mơnuih apăn bruă, ơi nai ia jrao hăng mơnuih mă bruă ia jrao khom run pran pô kiăng ngă giong bruă mă, samơ\ ano# kơja\p pel e\p, pơjrao tơlơi duam ruă [ơi anai bơdjơ\ nao hiưm hơpă hă kơnong kơ mơnuih duam ruă đo#] gơgrong ba.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr