VOV4.Jarai - {ơi anih anom hmâo rơbêh kơ ha mơkrah mrô m[s le\ djuai ania [ia\, tơlơi hơd^p mơda do# hmâo lu tơlơi tơnap, lu thun rơgao, Sang ia jrao să Dur Kmăn, tơring glông Krông Ana, tơring ]ar Daklak, gir run na nao amăng bruă bơwih brơi kơ tơlơi suaih pral m[s, djru pơplih ano# klă tơlơi hơd^p mơda kơ neh wa.

            Ataih mơng kual krah tơring glông Krông Ana năng ai `u 10km, Sang ia jrao să Dur Kmăn mơng sui jing laih anih anom pel e\p, pơjrao tơlơi ruă juăt nao mơng neh wa djop djuai ania [ia\. Să Dur Kmăn hmâo 7 bôh plơi pla, amăng anun hmâo 4 bôh plơi neh wa djuai ania [ia\ hơđăp [ơi anai. Neh wa hơd^p mơda biă `u hluai tui bruă ngă đang hmua, mrô sang ano# [un rin hmâo rơbêh kơ 20%. Tơlơi hơd^p mơda tơnap tap, tơlơi pơmin kơ bruă bơwih brơi tơlơi suaih pral [u lăng yôm ôh. Hlâo dih, sit hmâo tơlơi duam ruă, neh wa ngă yang pơ]rang jâu tui phiăn juăt. Đah kơmơi juăt tơkeng ană amăng sang mơ\ [u hmâo mơnuih mă buai mơng sang ia jrao. {ơi anăp tơlơi anai, [ing apăn bruă ia jrao mơng Sang ia jrao să Dur Kmăn hăng mơnuih gum bruă ia jrao amăng plơi pla na nao hyu tơ`a bla, ]ua\ jơmư hơdôm bôh sang ano#, lăi pơthâo, gum lăi pơthâo kơ neh wa hơdră bơwih brơi, pơgang tơlơi suaih pral. Hrom hăng tơlơi đ^ kyar bơwih [ong huă mơnuih mơnam, tơlơi pơmin mơng m[s amăng [rư\ dưi pơđ^ tui. Hơdôm phiăn juăt, tơlơi ngă yang pơ]rang jâu [ơ [rư\ lui h^. neh wa nao pơ\ sang ia jrao lom duam ruă. Bruă tơkeng ană [ơi sang do# hro\ trun mơn. Thun 2015 hăng 6 blan ako# thun 2016, mrô mơnuih tơkeng ană [ơi sang ia jrao hmâo 97%, mrô đah kơmơi pikian dưi pel e\p djop amăng 9 blan hmâo 80%.

            Mo# H’ Luyn H’ Hmok, pơ\ [ôn Krang, dưi hmâo rơkơi `u ba nao pơ\ Sang ia jrao Dur Kmăn pioh pel e\p kian, lăi pơthâo: “Kâo rai pơ\ anai pel e\p kian dua blan sa wot. {ing apăn bruă ia jrao pơ\ anai hur har pran jua bia\.”

            Hrom hăng anun bruă pel e\p pơjrao tơlơi duam ruă kơ neh wa [ơi Sang ia jrao, bruă pel e\p, pơjrao tơlơi duam ruă [ơi anai ăt dưi hmâo [ing apăn bruă ia jrao pơ\ Dur Kmăn gleng nao mơn. Kah hăng ơi Y L’hut E`uôl (86 thun) pơ\ [ôn Dur 1, drơi jăn [u klă, hmâo tom tơlơi ruă bơbrah ôr tơkai rơman anun bruă nao rai tơnap tap biă. Sang ia jrao să pơkiăo nao laih mơnuih apăn bruă tơ`a bla na nao, pel e\p tơlơi duam ruă kơ `u. Amai H’ Lui Niê, ană đah kơmơi ơi Y L’hut E`uôl, brơi thâo: “Dua tlâo blan hăng anai `u sôk ngôk, duam ruă lu, laih anun ta` wor bit. Pơ\ Sang ia jrao gơ`u gleng nao lu biă. Sui sui le\ gơ`u rai pơ\ sang tơ`a bla `u.”

            Lăi nao kơ bruă bơwih brơi tơlơi suaih pral kơ m[s [ơi anai, y sĩ Võ Hương, Khoa Sang ia jrao să Dur Kmăn brơi thâo: “Bruă pel e\p pơjrao tơlơi duam ruă [ơi anai hmâo dua hơdră. Sa le\ pel e\p [ơi sang ia jrao să. Dua le\ pel e\p [ơi sang do# kơ hơdôm ]ô mơnuih le\ djuai ania [ia\ hmâo tơlơi hơd^p tơnap tap kah hăng sang ano# [u hmâo anih gơnang, mơnuih [u klă drơi jăn, mơnuih hmâo tơlơi rua\ lok nao lok rai [u thâo nao rai le\ Sang ia jrao să ]ih anăn, po\k pơhai hrim tal [u dah nao pel e\p lom mơnuih ruă kiăng.”

            Hơdôm tơlơi gir run mơng hơdôm mơnuih mă bruă ia jrao [ơi anai djru laih să Dur Kmăn lu thun hăng anai [u hmâo tơlơi klin ruă prong ôh.

            {ơi anih anom prong, m[s do# lu, glông jơlan nao rai tơnap tap, laih anun hmâo lu m[s djuai ania [ia\, anun [ing apăn bruă ia jrao pơ\ Dur Kmăn kiăng gir run hloh dong pioh ngă klă bruă bơwih brơi kơ tơlơi suaih pral m[s. Tui hăng y sĩ Võ Hương, Sang ia jrao să Dur Kmăn amra kơtưn hyu lăi pơthâo, pơđ^ tui tơlơi pơmin mơng neh wa amăng hơdôm bruă: [a\ ană thâo hơdră; pơgang pơgăn tơlơi [u ai buai [ơi ]ơđai muai; agaih rơmet anih anom do#, agaih rơnăk drơi jăn… Hrom hăng anun, pơsur m[s gum hrom klă Hră pơgang gah ia jrao; pơđ^ tui bôh tơhnal amăng bruă pel e\p pơjrao tơlơi ruă hăng bruă jrao akha kyâu tui phiăn juăt đưm…, djơ\ hăng tơlơi kiăng bơwih brơi kơ tơlơi suaih pral jai hrơi jai hmâo lu mơta mơng m[s.

                                                                        Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr