CHÀNG BỤNG LỢN 

TƠDĂM KIAN UN ( BUI)  

                                                            ( Tơlơi akhan djuai Thái)

 

 

            Anai đưm đă ră hlâo adih, hơmâo sa ]ô mơnuih arăng tơkeng rai [u hơmâo tơkai ôh, kơnong hơmâo boh ko\, tơda hăng dua [e\ tơngan. Drơi jăn `u wil ten ton kah hăng hlung un anun arăng iâu kơ `u tơdăm hlung un, kian un tơlơi Thái lăi Ai pum mu.

            Yang brơi kơ `u ia rơgơi tơlơi kơhnâo, dua [e\ tơngan `u kơhnâo kơhnăk biă mă. Hơmâo tơngan anun yơh pơhroa kơ tơkai, mă bruă djop mơta, kah hăng bruă krih mơ`am rơ-i ]ơkoa, mơgăt song nan, să] ia laih anun thâo pe\ gông, thâo ayup đing dek.

            Jua đing dek `u ayup mơ`i hmư\ mơak biă mă. Tơngan `u rơgơi kah hăng anun laih samơ\ hơtai boh `u thâo rơgơi hloh, s^t hmư\ jua đing dek arăng ayup thâo krăn mơtam hơget tơlơi arăng ]i lăi. Jua mơ`i [ơi ano\ mơak, [ơi ano\ hmư\ rơ-oă pran jua. Plơi gơ`u do\ pơ hang ia krông, juăt hơmâo song nan arăng găn gao nao rai kơdok kơdor. Hơmâo sa khul đ^ song nan ngă bruă mơdrô prong apah `u mă bruă. {ing anun pơtô brơi `u tuah ia song, giong anun mơgăt song nan dong. Samơ\ ngă kơ [ing anun mơak hloh le\, `u thâo ayup đing dek, hmư\ mơak pran jua. Đ^ song nan kơtoai ia krông, rơngoă, treh troai [u hơmâo dơnai mơnuih mơnam rô nao rai, amăng mlăm jai kraih rơnguă. Hmư\ dơnai `u ayup đing dek, mơak kah hăng ba bơngat nao amăng plơi mơyang, anun yơh [ing tuah ia song ngă bruă [u thâo gleh, song nao pơ anăp hmar biă mă.

            Anai `u kiăo tui [ing pô song nan truh pơ tơdrun Tà Sai, anun le\ tơdrun song nan pưo ia krông Đà, anih anom [ing djuai ania Thái ngă bruă s^ mơdrô kơdok kơdor mơtam. Pơ tơdrun anun, hơmâo sang pô pơdrong s^ mơdrô hmư\ hing biă mă amăng tring. Sang pơdrong anun, hơmâo rơma ]ô ană dra, rơma ]ô lêng kơ hiam bơnai soh. Djop pô găn gao nao, [uh dra hiam, djop pô mơn kiăng weh nao ]uă, blơi gơnam kiăng ep [uh [o# mơta [ing dra hiam. Samơ\ [ing ană dra pô pơdrong anun ngă ang biă, hor kơ tơlơi  pơkơtưn ia rơgơi thâo pơtưh, thâo adoh pe\ gông, [u hor đơi ôh kơ bruă s^ mơdrô. Yua kơ anun, lu mơnuih yua kơ prăk, nao pơhiăp tôm, gơ`u ye\l [o# mơta glăi tah tơkai hơdai tơngan soh. {ing dra anun triăng mơn bruă rơvơi mơ`am mraih, ngaih mrai, thâo kơteh, thâo hrăk, ngă bruă rơvơi mơ`am ngaih mraih rah adoh soang rah anun tơlơi mơak gơ`u. Amăng sang gơ`u [u tơ\i dơuai tơlơi adoh, jua gông bro# ôh, jua đing dek ôh. Amăng khul song nan s^ mơdrô anun hơmâo tơdăm hlung un mă bruă apah, bi pô song nan anun tôm mlâo yel [o# mơta laih yua kơ [ing dra anun hơngah, djik djak kơ `u, anun `u na] biă. Anai hơmâo sa hrơi anun, lơm khul gơ`u phrâo truh, do\ tơguan [ing tuai rơnguai huă [ong, to# tơ ano\ pô song nan anun pơmin kiăng ep mơne] ]i pơ ala glăi [ing dra anun. `u pơmin nao kơ tơdăm hlung un, kian un. Yua `u thâo laih [ing dra anun hor kơ đing dek, jua đing dek, đing bro# s^t năng ai `u amra hor kơ jua đing dek anai, samơ\ laih [uh drơi jăn tơdăm kian un anun mơnuih [u jing mơnuih, atâo yang [u jing atâo jing lơi, [ing dra anun amra amlaih kơ hơtai mơn kơ`. Pô song nan anun pơmin tui anun, `u djong puăi tôm hăng tơdăm kian un:

            -Ơ kian un ! ta do\ glăi pơ anai hơmâo hơdôm hrơi ho\, kâo ba hyu ih hyu ngui, dlăng sang ]ơ !

            -Lăng hơget nơh, lui kâo do\ glăi wai song anai be\ khua ah, [ing gih nao be\ hơjan [ing gih.

            -Hơmâo ôh lah, pơ tơdrun anai, hơmâo sang pô s^ mơdrô pơdrong biă mă, `u hơmâo [ing ană dra hiam bơnai tloh noh mơtam. {ing ană `u anun hor kơ đing dek đing bro# biă mă gơ\. Tơdah o\ng dưi plư gơ`u rai pơ giăm tơdrun anai ngui ngor tôm, gơmơi amra apah o\ng ha mơkrah gơnam tam amang song nan anai mơtam lah. Tơdah dưi plư gơ`u, jak gơ`u mut amăng sang, apah o\ng lu gơnam tam hloh dong, rơgao hloh kơ anun, tơdah [ing dra anun kiăo tui kâo, kâo apah o\ng abih dram gơnam amăng song nan anai mơtam. Kâo amra ngă hră k^ pơkôl mơtam lah.

            -Bơ tơdah kâo [u dưi ngă, kâo rơngiă ano\ hơget le\ ?

            -O|ng hơmâo hơget mơ rơngiă koh, huăi rơngiă hơget ôh lah, hmư\ yơh.

            -Tơdah kâo dưi ngă djơ\ kah hăng ih lăi anun, kâo dưi hơmâo ano\ hơget le\?

            -Abih bang dram gơnam, hlun dang đang kăt amăng song nan anai jao kơ o\ng abih mơtam yơh.

            -Ơ tơdah hnun, kâo lông ngă lăng yơh.

            Anai gơ`u bơ ngă hră k^ pơkôl [uăn rong yơh. Tơdăm kian un brơi gơ`u ba nao giăm song nan prong hiam, do\ jưh pơ tơdrun giăm sang pô mơnuih pơdrong hơmâo ană dra hiam anun laih anun ayup đing dek `u yơh ho\, anai jua đing dek `u tơ-oa hyu hmư\ mơak biă mă, djop pô hmư\ hling hlang. Jua đing dek `u tơ-oa nao pơ sang pô pơdrong adih, ngă kơ [ing ană dra `u hmư\ [u su\k do\ dong [ong huă dong ta wơi.Lơm adai ]i klăm hơmyum mmot, laih [ong huă, rao ]ơlu\ mong [ing ană dra pô pơdrong tơbiă rơngiao đang kiăng rơ-ơ\ pưh ho\u, hmư\ dơnai đing dek ngă kơ pran jua gơ`u rơngôt đut hlah. {u anăm a` dong tah, anai pơ jak nao pơ hang ia krông, ngă mă nao ngui pơ anun kiăng rơơ\ đô], samơ\ dar nao dar rai [u her đuăi ôh. Gơ`u dir wir pơ anun, lui mơ\ng truh tơdăm kian un [u ayup đing dek, lơ leh jua đing dek kah gơ`u mơglăi pơ sang. Hlâo kơ glăi, [ing gơ`u puăi nao pơhmư\ mơ\ng ataih, kiăng pô do\ pơ song nan anun hmư\ :

            Hmư\ dơnai đing dek hlơi pô anun mơak đơi, hiư\m anun pơdơi h^ le\, h’ơi biă lah !

            Laih [ing dra anun glăi pơ sang, tơdăm kian un yơr tơngan `u dưi laih sa ]răn ho\, `u lăi hăng [ing  tuah ia song nan hrom `u mông anun. Pô khua `u lăi:

            -Ơ dưi laih, tui anun yơh ho\, pơgi ta plư dong gơ`u rai, dlăng lăng `u [ing dra anun ngă ang đơi dơ\ `u.

            Anai glăi pơ sang [ing ană dra pô pơdrong do\ pơ sang pit [u hơđong, do\ dong [u mơak hlak. Truh klăm hrơi tơdơi, laih huă [ong rao ]ơlu\ mong, tơbiă pơ rơngiao dong kiăng ngui pơ ơ\ drơi jăn, angin pưh, djơ\ biă giư\ gơ`u kiăng nao hmư\ jua đing dek arăng pơ anun. Lơm  truh pơ war pơga đang sang gơ`u, hmư\ dong yơh jua đing dek tơ-oa rai. Jua đing dek hmư\ pha ra jai, mơak tui, hmar hơmâo mơn, rơnang hơmâo mơn, ngă kơ hơtai boh [ing dra anun phu\k phu\k dơlưh, kah hăng `u rơvư\ pran jua hơtai boh arăng.

            Adơi hơtal dua [u anăm a` dong tah, puăi tôm amai `u :

            -Ơ amai, amai, ta jak pô ayup đing dek pơ song nan anun đ^ rai ngui pơ sang ta be\, brơi `u ayup kơ [ing ta hmư\. Hiư\m sang ta [u lăp ôh hă jak iâu `u rai ayup đing dek kơ ta hmư\ hă !

{ing adơi `u kiăng hrup anun soh, bi amai `u lăi:

            -Djơ\ yơh, sang ta khom ]ơkă jum [ing rơgơi kah hăng anun kah lăp ! Samơ\ hiư\m ta dưi thâo gơ`u [u gưt rai hiư\m ta ngă? Ta lông jak iâu lăng ho\. Hlơi nao iâu le\, ơ lui adơi tơlu\i nao ho\ ! ~u yơh ]ơđai hloh, hiam dra hloh. Tơdah [u djơ\ le\, arăng lăi `u ]ơđai mơho\, ta anai nao le\, arăng djik lăi dra iâu tơdăm kơ`. Mlâo kơ arăng lah.

            Adơi tơlu\i `u hmư\ tui  anun mơak biă mă, nao mơtam yơh `u, truh nao pơ tơdrun,  truh pơ anih song nan jưh, rơkâo bưp pô ayup đing dek, [u lăi ôh nao iâu, `u lông nao dlăng lăng kiăng thâo krăn pô ayup đing dek anun hiư\m thơ.

            Anai [uh yơh tơdăm kian un tơbiă rai, `u bral hơngal samơ\ gir a`, gir hơđong pran jua, `u lăi :

            -Hơi, gơmơi hmư\ dơnai đing dek ih mơak biă mă, ih ayup dong wo\, brơi gơmơi hmư\. Tơdah ih do\ glăi pơ anai sui hrơi, ih nao ngui pơ sang gơmơi ho\ !

            ~u djă ba sa bai bơnga, boh troh jơman pơmin ]i brơi kơ pô anun, lăng [u găl ôh anun `u kơdun h^.

            }ơ\ ih do\ ho\, kâo glăi, ]an rơmang hmư\ na nao jua đing dek ih ayup mơak tloh noh anai.

            Anai adơi tơlu\i `u  glăi ră ruai brơi kơ [ing amai `u hmư\ tơdam kian un. Abih bang [ing gơ`u hling hlang biă mă kơ drơi jăn tơdăm kian un, samơ\ hmư\ dơnai đing dek `u lah [u thâo wor ôh, [u her [ơ\i.

            Anai truh klăm hrơi tơdơi, hmư\ dong yơh jua đing dek mơak mơai tơ-oa hyu. Amai `u, brơi [ing adơi `u prăp lui boh troh, bơnga hiam jrep amăng blo\ dưm tong krah sang, akă tơpai jơman, [âo phu, jak iâu tuai nao ngui yơh ho\. Amai kơ]oa `u mơtam nao hro\m adơi tơlu\i `u, brơi arăng tơkung ba jao kiăng nao tu\ mă tơdăm kian un nao ngui pơ sang gơ`u.

            Lăng nao kơ gơnam ngui ngor mơ\ng sang ano\ pô pơdrong prăp lui anun tloh noh mơtam, hmư\ hing tar [ar amăng kuăl, ngui ngor [ong mơ`um hăng ayup đing dek, adoh soang mơak kơdok kơdor  [u thâo pơdơi.  Gơ`u ngui ngor mơ\ng klăm phung kơ mơguah, hnun kah gơ`u brơi tơdăm kian un glăi.

            Anai glăi truh pơ song nan, abih bang adơi ayong mă bruă pơ song nan hok kơdok ]ơkă `u. ~u yơr tơngan pơ pô khua song nan lăi: Kâo dưi laih ha mơkrah ho\.

            Pô anun lăi, kâo rơngiă dram gơnam hlun dang đang hơkăt, yua kơ ih hơmâo ngă bơmơak kơ [ing dra ngă ang adih, ih dưi lăi gơ`u hmư\, kâo ăt [u h’ơi lơi dram gơnam anai.

            Hơdôm hrơi tơdơi kơ anun dong, pơ sang pô pơdrong, hơmâo na nao yơh tơlơi ngui ngor [ong mơ`um mơak hlak rim klăm truh mlăm, phung mơguah. Arăng nao ngui hmư\ jua đing dek tơdăm kian un, [ing dra gơyut gơyâo pu\ [ăn mơ\ng [ing dra ană pô pơdrong anun jai hrơi nao ngui lu tui. Lu dra hor tơl amuaih  s^t nik, hor [u her đuăi yua hmư\ jua đing dek `u. Tơl hơmâo mơnuih gar nao rai gop `u. Yua dah pô hlơi lêng kơ kiăng tơdăm kian un khăp kơ gơ`u soh. Tơdăm kian un jing mơnuih hmư\ hing, jing sa ]ô tuai lăp pơpu\ mơai [ơ\i. Laih jua#t yơh, je\ giăm baih, [ing adơi amai ană pơdrong puăi tôm, tơ`a bla yơh kơ sang ano\, plơi pla tơdăm kian un.

            Tơdăm kian un lăi glăi :

            Kâo hrăm mơ\ng anet ayup đing dek.

            ~u pơ ]râo nao pơ hơtai boh `u pô lăi, ano\ anai pơtô brơi kâo. Bi anăn kâo, anăn gông bro# đing dek kâo ayup sat biă, kâo lăi gih tlao djik kơ`. Kâo mơnuih sat tut anun am^ ama kâo iâu anăn tui anun.

            {ing dra anun [el lăng, [el lăng…..

            Huăi ôh dah ! Ih do\ pơ anai hơdôm hrơi hăng anai laih, ta do\ mlâo hơget dong. Ih lăi wo\ gơmơi mơthâo anăn ih, đah thâo mơ\ng iâu !

            Yua [ing dra anun [el đơi khom khom, anun `u lăi brơi klơi bro# `u:

            Klơi anai arăng iâu klơi adơi khăp, anai le\, đing dek….

            {ing anun pah hiăp: Tui anun pơpă sat koh ! Hmư\ anăn hiam dong wo\. Bơ anăn ih, năng ai `u hiam hrup anun mơn ih !

            Tui hluai mơnuih anăn kâo arăng iâu : Kâo rơkơi ih adơi ah !

            Anăn sat tut kơle\, am^ ama kâo pơ anăn tui anun lah, hn^ mơngă. Kâo pơpu\ biă kah mơlăi brơi anăn lah.

            {ing anun, tlao hok kơdok kơdor mơak hăng lăi.

            Ih rơgơi biă lah, samơ\ tui anun tu\ mơn ăt mơak mơn lah, [ing gơmơi hơmâo rơkơi sang rơgơi kơhnâo hrup ih, hlơi khin hơngah koh.

            Samơ\ tơdăm kian un ăt thâo mơn `u jing tơlơi pơngal kơ [ing dra anun đô], wot tơdah gơ`u kơnong sư`, pơngal đô], pơ]ưt nao rai kiăng mơak, gơ`u iâu na nao ih ung kâo, ih rơkơi kâo ayong ah !

            Laih tlao yơh ok or mơak.

            Samơ\ sui jai gơ`u [u her đuăi ôh, jai kraih kiăng pơkong pioh tơdăm kian un do\ glăi. Gơ`u pơ jak mơtam: Hơi ih do\ glăi pơ anai be\ ayong ah, do\ glăi hăng gơmơi be\. Ih glăi, ih ăt ngă bruă apah tuah ia song nan arăng đô]. Abih tolơi hơdip [long [lut pơ ia krông, ih khom hơmâo sang do\ pro# [ong hơđong mơn mơklă. Tơdah [u djơ\ jing ung rơkơi biă mă, le\ ih ăt jing mơnuih kơ [ing gơmơi baih, ih jing ung gơmơi mơ\ng sui laih !

            Kian un joh hơtai, klă [iă ngă pô tuah ia song nan arăng apah mơn klă hloh, ngă mơnuih [ing đah kơmơi dra pơ]ưt  sư` ngui đô]. ~u pơmin đuăi hyu amăng ia krông tung tut pơ jơlah ia mơak mơn, mmot mlăm rơnguă hai, adai mơak, lăng yang blan rơđah rơđong, do\ amăng rơnưh song nan mơak mơai mơn lah.

            Jak [u anăm, djă [u dong kong [u do\, [ing dra anun hơduah mơne] wai pioh `u. ~u hơduah mơne] mơn dưi klaih. Thâo tơdăm kian un tơbiă đuăi laih, [ing dra anun kiăo tui, iâu tui :

            -Tơguan adơi đa, ơ tơlơi khăp adơi hơi !

            Pô pơko\n dong iâu tui: tơguan adơi đa, ơ tơlơi hơtai boh adơi ah.

            -Đơ đa iâu tui :tơguan adơi đa, ayong pô adơi khăp hơi !

            Djop pô do\ amăng song  nan anun lêng kơ hmư\ soh. Laih gơ`u ]ơkă tơdăm kian un đ^ pơ song, pô khua song lăi:

            Dui o\ng yơh tơdăm kian un ah. Mơ\ng anai pơ anăp, pô song nan anai jing o\ng yơh ngă khua.

            Anai khul mă bruă amăng song nan anun đuăi nao pơ tơkai adih, tui hăng hiăp pơtrun mơ\ng kian un. Tơlơi iâu tui, jak glăi mơng [ing dra anun do\ tơ-oa na nao amăng hang ia krông Đà: Ơ tơlơi adơi khăp,  tơlơi hơtai boh adơi, ơi rơkơi kâo hơi !....

            ~u ăt pơhiăp glăi tơ-oa pơklôn. ]ơ\ do\ hiam kơ [ing gih ho\, tơguan rơnuk tơdơi be\ ho\, tơguan bơngăt ta bưp glăi pơ plơi adih be\ ho\...../.