Tơlơi akhan đưm: Eo, asâo hăng tơdăm rin [un

                                             ( Tơlơi akhan đưm Việt Nam)

Anai đưm đă ră hlâo adih, amăng sang anun, hơmâo dua am^ ană  tơdăm [un rin hin tơnap. Pô tơdăm anai đuăi hyu ep [ong huă, mă bruă arăng apah pơ djop plơi pla, ala [ôn samơ\ djop pô djik djak khak kơ]uh soh kơ `u, [u hơmâo pô jum `u mă bruă  ôh. Truh hơmâo sa ]ô mơnuih pơdrong ngă bruă s^ mơdrô, pô song nan jua#t pơgiăng  gơnam s^ mơdrô, [uh `u sa ]ô tơdăm prong pơtih pha bra hơpăl anun apah `u mă bruă, yua `u mơnuih thâo luai ia dong sa.  Pô pơdrong [uăn apah kơ `u, amăng hrơi blan mă bruă, asơi huă a`ăm [ong djop, prăk blan le\, pă pluh prăk brơi hlâo mơtam. Pô tơdăm rin mơak yơh ho\, `u pơmin [u hơmâo  bruă pơpă dong tah mơak hloh kơ bruă anai. Anai mă prăk anun, brơi kơ am^ `u 30 prăk, 10 prăk djă ba kơ `u pô pioh yua.

          Anai mă bruă yơh, pơdu\ djop gơnam amăng song nan, gơ`u nao amăng jơlan ia rơs^, abih 5 hrơi mlăm, truh pơ ha boh plơi prong, mơnuih lu, jơngum biă mă. Pơ anun, lăng arăng s^ mơdrô, nao rai kơdok kơdor, đ^ trun đ^ trun pơ tơdrun kom păn. {ing khua mơgăt [at tô, song nan bơ lăi nao rai gop `u :

          -Pơ anai, djop mơta gơnam tam lêng kơ dưi s^ mơdrô soh ih. Blơi đơ set gơnam pơ anai, ba glăi pơ plơi s^ mơdrô hơmâo kơmlai mơtam gơ\.

          Pô tơdăm [un rin anun, mơ\ng đưm hlâo aka [u hmư\ hing djơ\ ôh kơ bruă s^ mơdrô hiư\m `u, djă ba pluh prăk [u thâo hơge\t mơnong ]i blơi anai! Tu\ `u [uh arăng mă asâo, ]ăo lui tơkai anăp tơkai tlôn, mă juai amăng ia rơs^, Ia krông adih anun. `u [uh tui anun pap biă, anun, nao tơ`a yua hơge\t arăng ngă tui anun. Pô anun lăi, asâo anun, asâo pô `u rông. Hrơi anai, pô `u nao sang ]ơ, blơi mơnong pioh tơnă asơi bơvih kơ tơlơi [ong mơ`um, samơ\ asâo [ong h^ mơnong `u abih [hiao. Pô asâo taih ]om djai hơdip mơtam yơh laih anun brơi [ing hlun `u ba nao juai amăng ia krông. Hmư\ tui anun, `u rơkâo blơi asâo anun. Pô adih tlao hăng lăi :

          -Asâo anai  ră đơi lah, ih blơi hơge\t  ngă ? ~u lăi glăi:

          -Mơai kâo ayong ah, ih s^ be\ kâo blơi.

          ~u mă klâo prăk pioh blơi asâo anun, kleh h^ hre\ arăng ]ăo asâo, mă klơi ]ơwăk akă glăi asâo pơ anih `u mă bruă. Tơdơi kơ anun, `u [uh dong sa ]ô đah kơmơi djă eo ăt ]i juai trun pơ ia krông mơn. ~u nao khă h^ laih anun tơ`a yua hơge\t. Laih thâo tơlơi soh eo ăt jua#t [o\ng mơnong pô sang, `u rơkâo blơi h^ eo anun. Pô eo lăi, blơi  hơge\t ngă eo ră, sat tut anun. ~u [u gưt ôh, ăt mă blơi đô], `u lăi:

          -Huăi ôh, lui kâo blơi. 

Anai eo anun ăt dưi pơklaih brơi, huăi djai lơi. Pô `u phrâo blơi tu\ hăng rơnoh 3 prăk, mă ba glăi akă giăm asâo `u mơ\ng do\ng klơi. Anai do\ hơjăn amăng song nan đ^ nao pơ anăp, rơngôt đơi, `u trun mơ\ng song, đ^ nao pơ hang, rơbat pơ hang ia krông. ~u [uh klâo ]ô ]ơđai kiă kơbao, hơmâo mă sa drơi ană ala ia, [ing ]ơđai taih ngui ala ia. ~u đuăi nao khă h^:

          -Hơi, gih anăm taih ôh wo\ ala anun, ala ia [u thâo ngă sat kơ arăng ôh lah?

          {ing ]ơđai lăi glăi : Mơai gơmơi mơho\. Gơmơi hơmâo mă `u, taih ngui kiăng lăng, ih khă hơge\t ngă  ? 

{uh [ing ]ơđai, ]i pơdjai h^ ala ia, `u suăk mă prăk `u blơi h^ ala anun. {ing ]ơđai kiăng 5 prăk, `u rơkâo khom khom kah [ing ]ơđai s^ hăng rơnoh pă prăk. Anai, hơdôm prăk `u djă ba abih h^ blơi mơnong tui anun yơh. Blơi  ala ia, `u phai lui amăng ia krông. {ing mă bruă amăng song nan, hmư\ `u ră ruai tơlơi `u ngă anun, djop pô tlao djik djak kơ `u lăi `u mơluk, tơmlư; `u ayet kret [u pơhiăp ôh. Anai truh hrơi song nan gơ`u glăi yơh, lơm krah mlăm, `u glăk tuah ia song, [uh yơh ala luai mơ\ng ia prong đơ got [ơ\i, ala brơi kơ `u sa asar boh priă yôm hăng lăi :

          Ama kâo ơi pơtao ia, bơni kơ ih yua hơmâo pơklaih brơi huăi djai arăng taih ngui, anai kâo ba rai kơ ih boh priă yôm anai pioh hơdor tơngia, ih djă boh priă anai, mut `u\ amăng ia huăi [lung ia ôh, ama kâo jak ih nao ngui pơ sang gơmơi. Djă boh priă anai, dưi rơbat [ơi jơlah ia, luai amăng ia kah hăng khul akan hơdang huăi thâo [lung ia. Hmư\ tui anun, `u trun nao hăng ala ia, truh pơ plơi ơi pơtao ia adih, ơi pơtao ia ]ơkă jum `u pu\ asơi a`ăm laih anun [ong mơ`um mơak klă prong biă mă  hăng brơi dram gơnam prăk mah tơket tơkeng kơ `u. Giong anun, ơi pơtao ia brơi arăng ba `u glăi truh pơ sang. Pô sông nan `u mă bruă apah, lăng [u [uh ôh `u, pơmin dah `u le# trun amăng ia djai laih, anun nao lăi hmư\ khua [ôn. Samơ\ lơm arăng glăi truh pơ plơi pla laih, arăng do\ kơtoă biă [uh `u glăi pơ sang klâo hrơi hlâo kơ anun baih.

                  

          Anai dơ\ng mơ\ng anun yơh, `u jing mơnuih pơdrong asah. Samơ\ `u ăt hơdip mơda luă gu\ kah hăng arăng đô]. Asâo eo `u blơi hlâo ăt wer wer do\ hrom hăng `u na nao mơn. Tơdơi kơ anun, `u do\ bơnai, sa ]ô dra hiam bơnai biă mă. Bơnai `u hor biă buh hre\ mah, klơi a`u\ yôm. {uh boh priă `u pơdop lui amăng sang hiam đơi, anun `u mă buh mơtam, ba nao pơ [ing pơkra hre\ mah pơkra glăi brơi hiam hloh laih anun pơkra rơbưn. {u thâo tah, pô thâo ming pơkra priă mah, thâo krăn anun jing boh priă yôm hloh [u hơmâo ôh mơ\ng anai pơ klôn, anun mă boh priă pơkon pơplih h^. Laih thâo boh priă `u rơngiă, pô tơdăm anun hơning rơngôt [u thâo ano\ pia. Rim hrơi nao pơ hang ia krông, ]ang rơmang [uh glăi ala ia samơ\ [u thâo bưp dong tah. Asâo hăng eo [uh pô `u rơngôt hơning tui anun, gơ`u lăi hăng pô `u, brơi gơ`u hyu hơduah ep boh priă yôm rơngiă anun. Jơlan nao pơ sang mơnuih ming pơkra rơbưn priă ataih biă mă, khom găn ia krông. {u hơmâo hơget ]i đ^ găn ia krông, dua drơi asâo hăng eo wer wer pơ hang ia đô]. Tơdơi kơ anun, gơ`u ep [uh yơh sang ano\ bơn phai jua#t [ong akan. Gơ`u brơi phai hyu hue lăng hăng pơgiăng ba gơ`u nao pơ anun. Anai phai pơgiăng asâo hăng eo găn nao truh pơ hang gah adih ia krông. Truh pơ sang pô pơkra rơbưn priă, eo lăi kơ asâo :

          -Lui kâo đ^ nao pơ bơbung sang adih ur ameo ameo, kiăng khul asâo pô sang pơtum nao pơ anun  groh kâo. O\ng le\ mut nao mơtam yơh ho\.

Hnun biă mơn, [uh eo mơtam, khul asâo pô pơkra rơbưn priă, luh nao groh or or, kiăo eo. Eo ba phung asâo anun nao pơ ataih, giong anun, eo mut amăng luh anet, eo hăng asâo bưp nao rai, gơ`u ep mơne] mut nao pơ sang pô pơkra rơbưn. Abih bang dram gơnam yôm prăk mah boh priă pô pơkra rơbưn anun `u dưm amăng hip hơmâo pông soh, kăl h^ khop, [u dưi hơmâo mă ôh. Anai eo mă sa drơi tơkuih ko#. Tơkuih rơkâo pap mơ`ai anăm [ong ôh `u, `u amra djru eo hơget bruă eo kiăng yua. Eo lăi yơh bruă `u glăk hơduah boh priă pô `u, brơi khul tơkuih ba nao pơ anih arăng pơdop lui boh priă, eo [uăn amra [u ngă sat kơ sang ano\ phung tơkuih ko# ôh.

          Anai tơkuih ania lăi kơ khul ană bă `u, brơi nao kuai amăng, ke\ hip. Samơ\ mut nao truh amăng lăm hip laih, tơkuih ep [u [uh ôh boh priă. Tơkuih glăi lăi hăng eo: Amăng hip anun [u [uh ôh boh priă samơ\ [uh sa boh hip anet. Bi hip anun ngă hăng pơsơi ia prăk, tơkuih [u anăm ke\ ôh. Tơkuih lăi, kơnong iâu abih bang phung wang `u ke\ kiăng hơmâo amăng mơ\ng hip anun prong hloh laih anun mă ba hip ane\t amăng anun ba pơ rơngiao. Anai mlăm anun gơ`u ngă hrup anun mơtam. Ke\ giong hơmâo laih amăng pơ hluh prong hơ hur, mă pơtơbiă pơ rơngiao hip ane\t. Eo hăng asâo ep mơne] phă pơrai h^ hip anun laih anun lăng [uh biă mơn boh priă amăng hip ane\t anun. Anai hơmâo mă yơh boh priă gơ`u găn ia krông ba glăi pơ sang. Lơm do\ ke\, blôm, gông rah boh priă amăng măng bah `u đuăi rah. Tu\ tơ ano# asâo [uh asâo pơkon nao găn anăp, ngă ang, anai `u puăi djrăi kơ arăng anun le# h^ asar priă mơ\ng bah `u le# amăng ia krông. Akan ania [uh priă, luai nao [lu\p ]oh [o\ng. {uh tui anun, eo puăi kơ asâo mơai mơtam yơh. Asâo thâo laih `u soh, anun do\ kret đô]:

          Pơhiăp rah ]i hia rah, ol kơdol pran jua ? Hiư\m ta ngă anai ? Sui [iă kơ anun, eo lăi :

          -Anai ta nao do\ hrom sang ano\ arăng mă akan kuăl anai, rơkâo gơ`u brơi ta do\ hrom ngă hlun gơ`u. Tơguan tơl hrơi gơ`u hơmâo mă akan ]oh [o\ng boh priă anun, ta mă glăi boh priă hăng glăi pơ sang pô ta. Asâo hmư\ tui anun, bơni mơne] anun djơ\ yơh. Anai dua `u eo nao pơ sang [ing mă bruă hyu trah akan pơ ia krông anun, arăng do\ hrăk hơ`ôl, asâo hăng eo ngă gơ`u  jing thâo hăng [lum biă, anun yơh djop pô khăp laih anun rông ba gơ`u.

          Hơdôm hrơi tơdơi kơ anun, pô sang nao trah akan, djơ\ sa drơi akan prong biă, breh pruăi akan [uh hơmâo  boh priă. Eo hăng asâo mơak biă amăng pran jua. Lơm anun, mơnuih amăng sang glăk do\ hue boh priă, pô anai lăng giong pô adih dong mă lăng. Eo  nao giăm pô `u, ua nao ua rai ngă mă hơ’ôn kơ pô `u. Lơm arăng [u hmao kđiăng ôh, eo kơ plong ke\ boh priă hlong bruang đuăi kơ `u, asâo kiăo tui hlong đuăi hlao [u thâo dong tah, pô sang hel hol, lăng tui đô] yơh. Mông anai, eo dong yơh, sua mă djă boh priă. Eo ngă `u yơh thâo, pơtô kơ asâo ‘’hlâo adih ong kơbu\m, gông  amăng măng bah, ră anai, kâo đua [ơi ako\ đô], giăm sang laih hu\i ngă hơge\t koh’’. Eo lăi hnun, hlong ngă tui anun yơh `u. Hlơi  mơthâo, gơ`u rơbat hơmâo sa rơvang mơ\, hơmâo sa drơi Ă po\r rai mơ\ng ataih adih, a`reng trun, hlong ]oh [o\ng boh priă laih anun po\r đuăi kơ `u, đ^ găm pơ  than phun kyâo krô dlông dlin mơtam. {uh rơngiă boh priă dong, asâo dong yơh pơhiăp jơloh kơ eo:

          -Boh priă le# amăng ia ta thâo ep [uh, anai ]im po\r pơ adai adih hiư\m thâo [uh.

          Eo rơngôt biă mă, do\ pơmin sa tơnit [iă kơ anun `u lăi:

          -Ơ djơ\ laih. Kâo hơmâo sa mơne]. Asâo tơ`a:

          Hiư\m mơne] ong ? `u lăi glăi:     

          -Ta ngă mă djai, ta  pik ia bru\ amăng drơi jăn, đ^ pơhang  drơi ta tong krah adai pơiă.

          Lăi giong eo kơdâo amăng ia mơ`um ia bo\ kian `u laih anun pik ia [âo bru\ buă drơi jăn ngă mă djai, đih đang tơtung bo\ kian pơ giăm hang ia krông. }im ă glăk gông boh priă, [uh tui anun pơmin hơmâo mơnong bru\ djai kmăp anun, a`reng trun ]i ]oh [o\ng. Kiah găm [ơi kian eo, eo hlong iop mă ]im ă. Anai ]im ă rơkâo pap mơ`ai, anăm pơdjai ôh `u, `u brơi glăi boh priă. Eo ]uak mă boh priă hlong đuăi nao pơ anăp.

          Anai asâo hăng eo mă boh priă ba glăi truh pơ sang pô `u yơh. Pô tơdăm [un hlâo adih mă glăi boh priă `u, pran jua mơak biă mă. Mơ\ng anun yơh, `u jai kraih khăp [u eng [ơ\i kơ asâo hăng eo `u, yua dua drơi hlô mơnong anun thâo hơdor tơngia biă mă.

                                            Pơblang hăng akhan glăi tơlơi Jarai : Nay Jet