Dar hyu lăng kơtoai jơlan amăng [ôn prong {uôn Ma Thuột, tơring ]ar Daklak, [uh mtam dôm sang s^ ano# [ong ktoai jơlan tơmlang, dôm [ut [at sang si\ gơnam [ong. Gơnam [ong dưm amăng rơ-i amu` ]eng hyu, pơdă [ơi ktoai jơlan, đơ đa giam [ơi hlung ia djah, [ui hlu\ kơnong gôm mă tui anun đu]. Hơdôm gơman [ong anai lêng pơkra rai ta`, rơgoăt, amu`. Anun le\ hơdôm gơnam [ong: [a` hơna, [a` om, a`am luk djop mta, [a` trang luk …pơdă yơh [ơi akeng jơlan, mguah s^ [ơi anai, ]i tlam ba s^ [ơi pơkon dơ\ng, blơi [ong dôm gơnam anai rơgeh mơn mơng 2.000 truh 5.000 prak lơm sa jam, sa the\.

    Khă hnun hơmâo laih [u [iă mơnuih măt ruă mơng ano# [ong mơng hơdôm ano# [ong anai. Amai Cao Thị Tuyền, mă bruă amăng [irô brơi thâo, amăng ha tlam anu\n glăi mơng mă bruă yoa rơmon đơi [u hơmâo tơnă asơi tah, anun `u blơi [anh om, [anh luk arăng s^ [ơi jơlan Nguyễn An Ninh ba glăi [ong. Tơdơi kơ [ong `u ruă hlung, pơtah hăng ]rôh kian lăih anun nao pơ sang ia jrao mtam yua măt ano# [ong. Mơng anun yơh `u [u khin blơi tah ano# [ong pơ rơngiao, mơ\ blơi lui mi tôm [ơ\i amăng sang, rơmon le\ [ong mi tôm đu].

     Gơnam [ong [u hơdjă hlơi lăi [u thâo, [u pơđing nao, samơ\ yoa kiang tanh, djơ\ hăng prak pô hơmâo blơi [ong mtam anun mơ\ lu mơnuih đa ăt ruah ano# [ong tui anai mơn blơi [ong. Amai Nguyễn Thị Xuân, sa ]ô toai juăt blơi `am luk kl^ un arăng s^ [ơi jơlan Lê Duẩn brơi thâo: ăt thâo mơn ano# [ong arăng s^ ktoai jơlan [u agaih ôh, samơ\ kl^ un luk [ơi anai jơman laih anun rơgeh, sang ano# gơmơi oaih biă [ong a`am anai anun kâo blơi na nao lah.

     Hăng tơlơi juăt tui anai mơng mơnuih [ôn sang ta, jai lu tui mơnuih s^ yua [uh lu mơnuih blơi [ong hăng arăng gơ\ hai ăt kiang hơmâo mơn amăng tơlơi hdip. Do# lăng su\ tui kơ arăng s^ gơnam [ong [ơi jơlan Lê Hồng Phong brơi [uh, kơnong amăng 3 mơ-nit đu], ăt hăng tơngan sôh along mơng mơnuih s^ anai, hơmâo ngă djop mta bruă pioh brơi gơnam kơ toai, đa le\ hue\t ia hăo, đa kuăih tơkai, đa pơ glăi prak đa dơng a`ruih ia dung… [ơ hơh tum ta] yơh gơ\ anun. Lơm tơ`a lăng, yua hơget [u dưm ano# [ong amăng kơtu mơnil, [u yua gai ke\p, `u tlao hăng lăi prak [iă [u hơmâo ngăn rơnôh lu ôh, mă hăng tơngan tui anai le\ ta` [iă’’. Tơlơi juăt yua hăng tơngan mơng mơnuih s^ hrom hăng tơlơi [u bơngo\t mơng mơnuih blơi hơmâo pơ sar brơi kơ kơman ma] amăng rơhuông adai đôm amăng ano# [ong hlong mut amăng kian proăi mơnuih [ong. Lơm anun le\, hăng mơnuih s^ kơnong kiang 50 rơbao prak đu] mơn blơi mă kơtu mơnil, gai kơđip ano# [ong le\ dưi mơn pơgang ma] kơman mơ\ akon ngă lơi.

     Tui tơlơi duah tơ`a mơng Gơnong bruă wai lăng agaih ano# [ong, gah Ding jum ia jrao dêh ]ar ta, 90% mrô tơngan mơnuih s^ ano# [ong kơtoai jơlan hơmâo kơman E. Coli, djoai kơman do# amăng kian proăi arăng e\p [uh amăng eh mơnuih. Biă `u, djop kơ prak dua rơbao pơyu\ lêng hơmâo kơman E. Coli sôh. Hăng tui Thông tư 30/2012 mơng Ding jum ia jrao pơkă, ano# [ong ktoai jơlan khom dưm amăng kơtu mơnil pơgang [ui hlu\, hjan pơiă, rơwai gam hăng hơmâo pơgan dưm ano# [ong tơsă hăng do# mtah, hơmâo ano# kơđip pha ra mơn hăng pơdong ataih mơng lon 60cm. Laih dơng, gơwưh kơ mơnuih s^ ano# [ong [ơi jơlan khom hrăm tơlơi rơnăk agaih hăng hơmâo hră pơsit hrăm laih tơlơi rơnăk agaih tui kơnuk kơna pơkă, kham na nao tơlơi ruă, [u hơmâo tơlơi ruă tưp anai dih ôh, pơkra ano# [ong le\ tui tơlơi pơkă mơng Ding jum ia jrao.

    Biă `u ngă sôh glăi hăng tơlơi pơkă rơnăk agaih ano# [ong mơng hơdôm [ing s^ gơnam [ong [ơi jơlan le\ lu biă mă. Khă hnun, bruă phak tơhmal dôm tơlơi ngă sôh anai thơ tơnăp biă mă, yua djop anom s^ mdrô ktoai jơlan lu đơi hăng tơlơi wai lăng mơng să, phương [u kho\p. Yua anun, mơnuih blơi [ong khom răng mă tơlơi suaih pral kơ pô, ruah mă hơdôm ano# [ong hơdjă agaih blơi [ong kơ sang ano#.

     Hơdră ngă djơ\ ano\ pơhlôm pơgang tơlơi hơdjă agaih, pơhlôm gơnam [ong huă arăng ngă lu ]răn, lu mơta bruă. Ơi ia jrao Nguyễn Tấn Thành, Khoa anom bruă  Pơgang tơlơi pơhlôm hơdjă agaih gơnam [ong huă tơring ]ar Daknông, brơi thâo, amăng hơdră ngă anai hơmâo dơng mơng  khul pơkra pơjing gơnam [ong huă, mơng [ing pla pơtem, ]em rông, truh pơ khul ming pơkra gơnam [ong huă pioh s^ mơdrô, tu] rơnu] truh pơ  mơnuih [on sang blơi yua. Bruă  pơkra pơjing ba s^ mơdrô kho\m ngă tui djơ\ hơdôm ]răn pơkă kơ ano\ hơdjă agaih gơnam [ong, dơng mơng boh troh, braih pơdai, mơnong mơnoă ba pơkra, hơdră pơkra pơjing, truh kơ ]ih anăn, hruh rup anăn gơnam s^ mơdrô, kho\m ngă djơ\ ano\ pơkă  kơ tơlơi hơdjă  pơgang ba tơlơi suaih pral  kơ mơnuih blơi yua. Djo\p anih anom ba hyu s^ mơdrô kho\m dưi hrăm thâo kơ bruă pơgang ano\ hơdjă agaih gơnam [ong huă, ngă tui bruă nao pơkă tơlơi suaih pral hrim bơyan pơkă, kiăng ngă djơ\  gêh gal kơ anih anom do\, ayuh hyiăng mă bruă….Tu] rơnu] truh pơ mơnuih blơi yua ăt kho\m hơmâo tơlơi thâo kơ bruă  pơgang hơdjă gơnam [ong huă, pơkra pơjing gơnam [ong huă djơ\ hơnong hơdjă.

            Bruă mă pơgang ano\ hơdjă gơnam [ong huă [u djơ\ kơnong ưh gơnang nao kơ djo\p anom bruă wai lăng mơng kơnuk kơna đu] ôh, do\  hơmâo tơlơi glăm ba prong biă mă  mơng djo\p mơnuih mơnam, boh nik `u mơnuih mơnam blơi yua. Ơi ia jrao Nguyễn Tấn Thành lăi: “Tơlơi hơdjă agaih, rơnuk rơnua  gơnam [ong huă le\, bruă mă glăm ba, ngă hro\m hơb^t mơng abih bang mơnuih mơnam [u lăi kơnong hơjăn ano\m bruă kơnuk kơna pơpă ôh dưi ngă bruă anai. Mơnuih mơ\ je\ giăm hloh hăng tơlơi pơhing lu hloh kơ tơlơi hu\i rơhyưt ngă rơngiă tơlơi hơdjă rơnăk gơnam [ong huă laih anun măt gơnam [ong ăt kah hăng djo\p anom bruă s^ mơdrô [u ngă tui djơ\ ano\ pơgang hơdjă agaih le\ ăt yua mơng mơnuih blơi yua, yua kơ anun Tơlơi phiăn Pơgang ano\ hơdjă agaih gơnam [ong huă hơmâo pơkă rơđah kơ tơlơi glăm ba, bruă kho\m ngă mơng mơnuih [on sang blơi yua; khom  lăi pơthâo hmar tơlơi pơhing  kơ hơdôm boh anom pơkra pơjing, s^ mơdrô gơnam [ong huă, ia mơ`um  mơ\ [u hơdjă, [u agaih rơnăk, brơi anom bruă kơnuk kơna [ơi kual plơi pla ta do\ thâo, laih anun ăt kho\m lăi pơthâo hmao kru hơdôm ]ô mơnuih tom măt gơnam [ong mơng anom pơkra pơjing [ơi plơi pla….laih anun pơtă pơtăn kơ mơnuih [on sang anăm ngă hro\m pơgang ba ôh hơdôm anom pơkra pơjing gơnam [ong [u hơdjă anun”.

            Ơi ia jrao Nguyễn Tấn Thành  pơtă pơtăn kơ ană plơi pla, bruă pơgang hơdjă, rơnăk gơnam  [ong huă do\ pơdjơ\ nao kơ lu  bruă mă, tơlơi do\ dong amăng anih anom iao gah, ayuh  hyiăng hơdip mơda. Yua kơ anun, neh met wa kho\m  thâo hluh rơđah bruă mă mơng hrim hrơi, tơlơi do\ dong [ong huă. Kho\m rơnăk sang do\ ano\ pit re se, rơgoh na nao, anăm rông prưh lui rơmâo kơbao, un mơnu\ ]a ]ot ôh, mă yua ia hơdjă agaih…, ngă tui hơdră [ong huă gơnam tam laih hơtu\k riă tơnă hơbai giong. Ơi ia jrao Nguyễn Tấn Thành lăi dong: “Ayuh hyiăng anih do\ hơdjă  le\  pơdjơ\ truh kơ  ia yua laih anun [ă nao pơ gơnam [ong huă. Yua kơ anun, ia djah, ia phông, kho\m hơmâo amăng pơhluh ia rô đuăi, truh pơ ha anih [u rô hyu tă tăn ôh. Bruă rông mơnu\ bip, prưh phai lui le\ ăt [u klă lơi, klă [iă ta krư\ h^. Laih dong, tăp năng tơnă asơi hơbai a`ăm djă ba nao pơ hmua ia djuh truh yang  hrơi dong, yang hrơi leo gai kah mơhuă, tơdah tui anun, hlâo kơ huă, kho\m hơtu\k tơsă hlor laih anun hlong huă [ong yơh tơdơi kơ hơtu\k glăi, gơnam [ong huă rơ-ơ\ laih kho\m pơhlor glăi, tơdah [ong huă [u abih, pioh lui klă, tơdah [u hơmâo hip măi ngă rơ-o\t, ăt kho\m hơmâo hip răk pioh gơnam [ong huă đu] đa] tu\ mơn, tu\ kơ sir huăi hơmâo amăng hluh ruai mut găm, arong aroa] rô nao rai, sit hơmâo arong aroa] găm laih, [ong huă amu` mơtam ruă kian laih anun truh măt gơnam [ong”.

            Ruah mă gơnam [ong huă hơdjă rơnuk rơnua, bơhmutu, pơkra pơjing răk pioh djơ\ rơgoh le\, hơdră pơhlôm hlâo klă kơ tơlơi măt gơnam [ong mơng djo\p anom bruă arăng pơkra pơjing tong ten, hmư\ hing. Ơi ia jrao  pơtă pơtăn brơi ruah mă gơnam [ong arăng pơkra pơjing djơ\, gơnam yua pơkra pơjing rơgoh, ia mă yua ăt hơdjă mơn, laih anun mă [ong huă yơh tơdơi kơ hơtu\k riă. Ơi ia jrao Nguyễn Tấn Thành brơi thâo dong: “Phun `u ba truh kơ tơlơi măt gơnam [ong, [ơi ano\ `u gơnam ta [ong  mơtam pô `u răm h^, [âo  mơ-ih hăng jing h^ ano\ ngă măt, tơdah mă [ong amra măt mơtam yơh, bơhmutu, bơmao măt, aj^ aro\, akan bung, hla ngón, boh krăl, laih anun hơbơi prang phrâo ]ăt tơdah hơtu\k  [ong amra măt mơtam laih dong hlô mơnong ta [u thâo krăn anăm ]uh [ong ôh hu\i hơmâo kman tơlơi ruă. Yua kơ anun sit ta blơi gơnam [ong huă hơtu\k riă le\ blơi gơnam mơtah, asăt, pơkă hơnong  hơdôm ta dưi [ong, blơi hơdôm anun yơh, hrơi tơdơi blơi  phrâo dong a`ăm pơtam boh troh asăt na nao, anăm blơi pơđôm lui lu, sui hrơi ôh, boh troh a`ăm pơtam bru\ hiă laih anun [u hơdjă dong”.

                                       R]om H’Ly - Nay Jek: Pô ]ih hăng Pôr.