VOV4.Jarai - Dong mơng hrơi e\p [uh bôh than ba truh tơlơi pơtuk hơngot hăng hmâo jơlan gah pơjrao sit, tơlơi ruă pơtuk hơngot [u do# jing tơlơi ngă bơngot mơng abih bang mơnuih mơnam.

Khă hnun hai, mơng anun truh ră anai, bruă pơgang pơgăn tơlơi ruă pơtuk hơngot [u djơ\ abih tơnap tap mơn.

Ră anai Việt Nam ăt glăk do\ng tal 16 amăng mrô 30 bôh dêh ]ar [ơi ro\ng lo\n tơnah gơgrong ba prong hloh mơng tơlơi ruă pơtuk hơngot.

Amăng mông jơnum mơng Khul apăn bruă Sang gum hơbit djop dêh ]ar kơ pơđut tơlơi ruă pơtuk hơngot amăng thun 2035 lơ 26/9/2018, Việt Nam hmâo pơkôl amra pơđut tơlơi ruă pơtuk hơngot amăng thun 2030.

Anai dưi pơsit le\ sa tơlơi lông prong samơ\ hrom hăng anun ăt le\ pran pơtrut pioh hơdôm gưl go\ng gai, gơnong bruă ia jrao hơdôm gưl gir run amăng bruă pơgang pơgăn tơlơi ruă pơtuk hơngot, anăp nao ngă giong tơhnal pơkă hmâo pơkôl.

{ơi Daklak, hơdôm thun rơgao, bruă pơgang pơgăn tơlơi ruă pơtuk hơngot jing dưi hmâo gơnong bruă ia jrao đing nao, rơđah biă `u bruă pơdo\ng sang ia jrao pơjrao pơtuk hơngot, kơso# amăng thun 2007.

Gơnang kơ dưi tuh pơ plai pơdo\ng anom mă bruă, măi mok hăng mơnuih mă bruă, bruă pel e\p, pơjrao tơlơi ruă kơ mơnuih ruă pơtuk hơngot đơ đam tơring ]ar đ^ tui hơdôm thun, hăng mrô pơjrao truh kih kơ mơnuih ruă pơtuk hơngot djop mơta hmâo rơbêh kơ 90%.

Thun 2015, Sang ia jrao pơjrao tơlơi ruă pơtuk hơngot hăng tơlơi ruă kơso# Daklak jing anih anom pơjrao blung a djop tơhnal pơkă pơ phun tu\ mă pơjrao kơ [ing ruă pơtuk hơngot kơdo\ng glăi jrao [ơi kual }ư\ Siăng.

Hrom hrom hăng bruă pơjrao, glông bruă pơgang pơgăn tơlơi ruă anai dưi hơkru\ đ^ mơng tơring ]ar truh kơ plơi pla. Rim Anom ia jrao leng kơ hmâo Gru\p kơdo\ng pơtuk hơngot. Rim Anom ia jrao leng kơ hmâo bruă gơgrong kơ tơlơi ruă pơtuk hơngot.

Khă hnun hai, tui tơlơi pơsit mơng gơnong bruă ia jrao, bruă pơgang pơgăn pơtuk hơngot [ơi Daklak ăt do# lu tơnap tap, tơlơi lông mơn.

Tui hăng tơlơi lăi pơthâo glăi mơng Sang ia jrao pơjrao tơlơi ruă pơtuk hơngot hăng ruă kơso# tơring ]ar Daklak, mơng thun 2016 truh ră anai, mrô mơnuih hmâo tơlơi ruă anai nao pơjrao hro\ trun lăp yap ba biă, amăng anun tơlơi ruă pơtuk hơngot kơdo\ng glăi ia jrao glăk hmâo jơlan gah đ^ tui.

Rơđah biă `u, thun 2016, sang ia jrao hmâo pơjrao brơi laih kơ 1.046 ]ô mơnuih djop mơta ano# ruă pơtuk hơngot, amăng anun hmâo 25 ]ô mơnuih hmâo tơlơi ruă pơtuk hơngot kơdo\ng glăi jrao.

Thun 2018 hmâo pơjrao brơi laih kơ 22 ]ô mơnuih ruă kơdo\ng glăi jrao amăng abih bang mrô 931 ]ô mơnuih ruă pơtuk hơngot djop mơta.

Tui hăng ơi ia jrao Nguyễn Kim Mỹ, Khoa Anom git gai glông bruă pơjrao, Sang ia jrao pơjrao tơlơi ruă pơtuk hơngot hăng ruă kơso# tơring ]ar Daklak, mrô mơnuih ruă dưi e\p [uh hăng pơjrao hmâo năng ai `u 35% mrô mơnuih ruă pơtuk hơngot amăng khul mơnuih:

“Tui hăng bruă pel e\p mơng Khul wai lăng bruă ia jrao ro\ng lo\n tơnah gum hrom hăng Jơlan hơdră pơgang, pơgăn pơtuk hơngot lo\n ia ta, thun 2008, mrô mơnuih ruă pơtuk hơngot kơso# mơng đơ đam dêh ]ar le\ 197 ]ô mơnuih amăng 100.000 ]ô mơnuih hăng [ơi kual To\ng krah }ư\ Siăng, mrô anai ăt dưm kơnar mơn.

Ră anai, mrô mơnuih tơring ]ar Daklak le\ 1 klăk 800 rơbâo ]ô mơnuih, tui anun rim thun tơring ]ar hmâo 3.700 ]ô mơnuih ruă pơtuk hơngot djop mơta hăng rim thun hmâo năng ai `u 2.700 ]ô mơnuih ruă pơtuk hơngot kơso# phrâo djơ\ kơman.

Samơ\ ră anai, [ing ta phrâo e\p [uh hăng pơjrao hmâo năng ai `u 1/3 mrô mơnuih ruă pơtuk hơngot tui tơlơi yap him lăng”.

Tui hăng [ing ơi ia jrao, sa, dua ]ô mơnuih ăt hmâo tơlơi pơmin dơneh đuăi mơn, be\ mơnuih ruă pơtuk hơngot yua kơ anai le\ tơlơi ruă tưp tui jơlan suă jua.

Ăt yua kơ anun mơ\ mơnuih ruă tơn^t glăi drơi pô, hu^ tơlơi be\ đuăi mơng mơnuih jum dar anun do\p tơlơi ruă, [u nao pel e\p mơ\ ro\ng blơi mă ia jrao pơjrao.

Tơlơi anai [u djơ\ kơnong kơ ngă tơlơi ruă [u dưi pơjrao ôh mơ\, `u do# ngă ruă lok nao lok rai, pơtuk hơngot kơdo\ng glăi ia jrao kơtang biă, jing phun than lar hyu prong amăng khul mơnuih. Sa ]ô mơnuih ruă pơtuk hơngot ngă lok glăi tơlơi ruă lăi pơthâo:

“Kâo ăt alah mơn. {ing gơyut gơyâu ăt thâo mơn pô hmâo tơlơi ruă. Kâo alah biă bưp djop mơnuih anun kơnong kơ dir wir [ơi sang đo#], [u bưp, bơkơtuai nao rai hăng hlơi ôh”.

Hluai tui bôh nik, bruă thâo hăng pơjrao tơlơi ruă pơtuk hơngot lu `u hluai tui kơ khul mơnuih hăng bruă ia jrao [ơi să.

Samơ\ sui hăng anai, bruă pơgang, pơgăn tơlơi ruă pơtuk hơngot biă `u yua kơ gơnong bruă ia jrao gơgrong, [ia\ hmâo tơlơi lăi pơthâo, djru gum mơng hơdôm khul pơkon amăng mơnuih mơnam.

Ơi ia jrao Nguyễn Thị Thu Loan, Khoa Sang ia jrao phường Tân Lập, plơi prong {uôn Ama Thuo#t, brơi thâo, rơngiao kơ bruă khom nao pơ\ sang ano# lăi pơthâo, pơsur pơtrut, mơnuih apăn bruă ia jrao do# iâu telephone pơtă mơnuih ruă nao pel e\p hăng mă jrao rim tal.

Mơnuih mă bruă [ơi Sang ia jrao [u lu, sa mơnuih apăn bruă khom gơgrong ba lu bruă pơkon.

Tơlơi anai amra bơdjơ\ nao truh tơhnal pơkă mơng jơlan hơdră pơgang pơgăn pơtuk hơngot:

“Kơnong kơ gơnong bruă ia jrao đo#] đing nao mơnuih ruă pơtuk hơngot, bơ\ [ing gru\p, gơnong bruă, abih bang khul le\ kơnong kơ hmâo sa hrơi amăng thun kah hăng lơ 24/3 hăng sa, dua tal hyu lăi pơhing le\ gơ`u hmâo tơlơi gum djru dong samơ\ lăi hrom le\ [ia\ biă”.

Mơnuih ruă pơtuk hơngot abih bang amăng hnưr thun mă bruă hăng hmâo tơlơi hơd^p mơda tơnap tap.

Bruă dleh tơnap yua kơ tơlơi hơd^p mơda ngă gơ`u [u hmâo mông [udah alah [u gưt nao pơ\ sang ia jrao lom đing đăo pô hmâo tơlơi ruă.

Yua anun, sang ano#, gơyut gơyâu hăng hơdôm mơnuih jum dar jing bruă mă yôm phăn amăng bruă djru mơnuih ruă hrưn đ^ kơdo\ng glăi tơlơi ruă.

Pơjrao pơđut tơlơi ruă pơtuk hơngot djru pơgăn jơlan tưp hyu, amăng [rư\ pơsir h^ tơlơi ruă pơtuk hơngot amăng mơnuih mơnam.

Tui hăng mrô mơng Gơnong bruă ia jrao Daklak, thun 2017, mrô mơnuih ruă pơtuk hơngot [ơi tơring ]ar le\ 75 ]ô mơnuih amăng mrô 100.000 ]ô mơnuih.

Lom anun rơkâo kiăng hro\ trun mrô mơnuih ruă trun do# 20 ]ô mơnuih amăng mrô 100.000 ]ô mơnuih. Rơwang kơplah wah 2 mrô ră anai hăng tơhnal pơkă prong prin.

Kiăng anăp nao ngă giong tơhnal pơkă, bruă pơgang pơgăn tơlơi ruă pơtuk hơngot [ơi tơring ]ar Daklak khom dưi đing nao dong, tuh pơ plai, hơkru\ đ^ hăng yôm phăn, kiăng gum hrom tơngan amăng bruă mă mơng khul mơnuih.

Lơ 13/9/2018, Jơnum min m[s tơring ]ar Daklak hmâo mă yua laih kơ]a\o bruă pok pơhai bruă pơgang pơgăn tơlơi ruă pơtuk hơngot truh thun 2020 hăng tơhnal lăng nao truh thun 2030.

Kiăo tui anun, Jơnum min m[s tơring ]ar hmâo pơ pha laih bruă mă rơđah đông hăng jao bruă gơgrong kơ rim gơnong bruă, gru\p, jơnum min amăng bruă pơgang, pơgăn tơlơi ruă.

Amăng anun, Gơnong bruă ia jrao pô phun, gơgrong bruă pơ phô brơi kơ Jơnum min m[s tơring ]ar bruă ia jrao;

Hơdôm gơnong bruă hluai tui bruă mă, bruă gơgrong mơng gơnong bruă pô mă, gum hrom klă hăng Gơnong bruă ia jrao ngă tui hơdôm jơlan pơsir kiăng ngă tui tơhnal pơkă bruă mă le\ “Hro\ trun mơnuih ruă pơtuk hơngot, djai yua kơ tơlơi ruă pơtuk hơngot hăng hro\ trun lar hyu, pơgăn tơlơi ruă pơtuk hơngot kơdo\ng glăi jrao, anăp nao pơsir tơlơi ruă pơtuk hơngot amăng khul mơnuih hăng mrô hmâo tơlơi ruă 20/100.000 ]ô mơnuh amăng thun 2030”.

Anai le\ gru than, tơlơi gal pioh gơnong bruă ia jrao hơkru\ đ^ mơnuih mă bruă, prăk mă yua pơgang pơgăn tơlơi ruă pơtuh hơngot [ơi tơring ]ar Daklak./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih pơblang hăng pôr