Hrơi rơnuč rơwang hrơi tơjuh, amai Rmah H’ Dịu – Khua git gai Khul hlăk ai să Ia Kriêng, tơring glông Đức Cơ, tơring čar Gia Lai tum pơƀut hlăk ai čơđai muai ƀơi sang jơnum plơi pla pioh ƀing thâo bruă đưm, tha plơi pơtô hơdră mơñam bung bai hăng atông čing hơgor. Rim grŭp hlăk ai dŏng jum dar ƀing thâo tơlơi đưm, đing nao lăng rim bruă mă čar kram, krih huai… Grŭp pơkon lĕ hur har hăng rim jua čing. Đah kơmơi khua git gai khul hlăk ai să Rmah H’ Dịu brơi thâo, anai lĕ hơdră “Plơi mơñam bung bai đưm hlăk ai”.

  “Rơwang bruă anai, pơphun mơ̆ng tơlơi pơmin mơ̆ drơi pô kâo ƀuh ƀing hlăk ai, tơdăm dra ƀơi plơi pla ƀing gơmơi ƀu thâo mơñam rêu, rơ-i bơnga; kơnong kơ dô̆ glăi sa sua čô mơnuih tha rơma đôč, mơnuih prong mơ̆ng 60-70 thun đôč thâo mơñam rêu, rơ-i đưm. Yua anun, kâo gum hrŏm Rơwang bruă hăng čang rơmang ƀing hlăk ai, tơdăm dra ră anai ƀuh hăng hơkrŭ glăi bruă mơñam bung bai đưm mơ̆ng ơi yă ƀing ta pioh glăi”.

Rơwang bruă “Plơi mơñam bung bai đưm hlăk ai” hmâo mă laih pri mrô sa bruă pơplông tơlơi pơmin pơčeh phrâo pơjing bruă mă tal 6 thun 2022 hăng dưi ruah mut top 40 pơplông hrŏm rơwang bruă pơphun bruă mă hlăk ai plơi pla thun 2023 yua kơ Khul hlăk ai dêh čar ta pơphun. Rơwang bruă hmâo ngă pơhưč tơlơi anăp nao, gum hrŏm mơ̆ng lu hlăk ai ƀơi hơdôm bôh plơi pla; rơbêh kơ 700 čô čơđai sang hră ƀơi hơdôm bôh sang hră gưl sa, gưl dua ƀơi să. Hăng hơdôm pran jua tuh rơyuh mơ̆ng pô, amai Rmah H’ Dịu ư-ang lĕ sa amăng 100 čô mơnuih apăn bruă khul hlăk ai đơ đam dêh čar hmâo čơkă mă Pri Lý Tự Trọng thun 2025. Hăng bruă lĕ Khua git gai khul hlăk ai să Ia Kriêng, amai Rmah H’Dịu dô̆ pơphun brơi hlăk ai ngă tui ba glăi bôh tơhnal hơdră plơi hlăk ai “2 ƀu hmâo, 2 hmâo” ƀơi kual guai dêh čar.

 “Hrăm tui tơlơi pơmin Wa Hồ anăp nao djă pioh gru grua bôh thâo đưm djuai ania ƀơi plơi pla. Amăng anun, ƀơi plơi Hrang, Grŭp ƀing gơmơi hmâo pơjing laih Khul atông trưng hăng bôh than pioh rŭ tơgŭ tơlơi kiăng khăp plơi pla, djă pioh gru grua bôh thâo đưm Jarai brơi hlăk ai, pơsur pran jua gơñu hơduah ĕp lăng hăng djă pioh gông brô̆ djuai ania lĕ trưng phara ha jăn mơ̆ng djuai ania Jarai. Pơphun jơnum ngui ngor, pĕ gông atông brô̆ adôh suang, pơbưp bơkơtuai grŭp hlăk ai đah rơkơi hăng bơnai. Ƀing gơmơi jak iâo tha plơi, mơnuih thâo bruă đưm pơbưp ră ruai, adôh akhan, akhan tơlơi akhan đưm hăng pĕ gông atông brô̆ kơ hlăk ai hmư̆ pioh pơsur pran jua hlăk ai hră tui hăng djă pioh gông brô̆ ăt kah hăng bôh thâo đưm mơ̆ng djuai ania”.  

Ƀơi kual guai dêh čar Ia Kriêng, Đức Cơ, đah kơmơi apăn bruă khul hlăk ai Rmah H’Dịu hor kơ bruă djă pioh, ngă tui bôh thâo đưm Jarai lĕ, ƀơi să Ia Ka, tơring glông Čư̆ Pah, nai Siu Sắt lĕ ngă tui bôh thâo djru neh wa ngă đang kơphê kơjăp sui thun.

Jơlan gah pơgang kơƀah ia kơ phun kơphê amăng bơyan phang hăng glông jơlan ngă đang hmua hơdjă dưi hmâo mơnuih ƀôn sang Dap Kơdư đing nao. Bôh thâo anai dưi hmâo nai Siu Sắt ƀơi plơi Mrông Yô̆ 1, să Ia Ka, tơring glông Čư̆ Pah, tơring čar Gia Lai lăi pơthâo amăng plăng facebook, ngă pơhưč ha rơbâo čô mơnuih lăng tui.

 “Hlâo adih, kâo hrăm Sư phạm địa lý Sang hră gưl dlông Sư phạm Quy Nhơn. Khă hnun hai, lơ̆m hrăm yua kơ kơsem min kơ địa lý anun lu ƀiă ăt bơdjơ̆ nao mơn lŏn drŏn, lŏn mơnai hăng ayuh hyiăng. Thun 2015 kâo dô̆ bơnai, sang bơnai kâo ƀơi Ia Ly anun kâo ƀuh anô̆ gal mơ̆ng lŏn, ayuh hyiăng, lŏn drŏn ƀơi anai gêh gal pioh pơlar phun kơphê. Neh wa djuai ania Jarai ƀơi anai pla pơpkra kơphê akă hmâo jơlan gah nao kơjăp hăng nua ƀu hơđong, tơnap tap na nao. Mơ̆ng anun, kâo pơmin pô lĕ mơnuih hlăk ai mơ̆ng khul khom kơsem min, hơduah ĕp lăng, ngă hiưm hơpă djru neh wa hmâo jơlan gah nao phrâo, pơđĭ kyar kơjăp phik hloh. Dua rơkơi bơnai kâo leng kơ ngă nai pơtô čơđai samơ̆ pơmin pơjing bruă mă mơ̆ng đang kơphê hrŏm hăng neh wa".

Tơdơi kơ 10 thun, nai Siu Sắt hrŏm hăng bơnai ñu Rčom Awưh pơjing kual pla kơphê hơdjă hăng pơdŏng Sang bruă bơwih ƀong mơnuih ƀôn sang pơkra gơnam mă mơ̆ng đang hmua Jarai Ialy. Lơ̆m ngă đang, pla kơphê tui tơhnal pơkă Organic hăng VietGAP. “Jrai Ialy Coffee” hmâo hăng 3 mơta gơnam phun: Tơpung kơphê Robusta along, Robusta asar krô along kơphê hăng Robusta phara ha jăn dưi tŭ yap OCOP 3 asar bôh pơtŭ gưl tơring glông.

Rơkơi bơnai nai Siu Sắt hmâo djru neh wa Jarai pơplih tơlơi pơmin pla kơphê, anăp nao hơdră ngă đang hơdjă, pioh pơđĭ anô̆ kơjăp ñu hăng nua ñu. Truh ră anai, hmâo laih 50 bôh sang anô̆ mơnuih ƀôn sang pơlir hăng sang bruă pioh pok prong lŏn pla kơphê truh 40 ektar. Anăn “Jrai Ialy Coffee” ba bôh tŭ yua bôh thâo dơlăm, pơdah tơlơi ư-ang mơ̆ng djuai ania Jarai hrŏm hăng anăn Ialy hmư̆ hing hmâo anih anom sĭ mơdrô čơkă mă. Lăi pơthâo tơlơi ư-ang anun, nai Siu Sắt ƀu wor bit tơlơi pơtô mơ̆ng Wa Hồ.

 “Hơdor kơ Wa Hồ pơtô, ơi yă ta hmâo pran pơdŏng lŏn ia, hrưn đĭ kơdŏng ayăt sua lŏn ia lĕ pô rơnuk ană tơčô khom pơdŏng lŏn ia hăng hơdôm bruă mă, ba bôh thâo hmâo hrăm glăi mă yua amăng tơlơi hơdip mơda. Ƀing ta gir run tum pơƀut glăi mơnuih ƀôn sang amăng plơi, gum hrŏm bơwih ƀong huă, khom gum hrŏm hơbit djru nao rai tơdruă kah hăng tơlơi Wa Hồ pơtă pơtăn “Gum hrŏm hơbit, gum hrŏm hơbit, Gum hrŏm hơbit prong – Truh kih, truh kih, truh kih prong”. Djă pioh tơlơi pơtô anun mơ̆ng Wa, kâo hmâo gir run ngă hăng pơđĭ kyar plơi pla, anăp nao pơsir, pơjing bruă mă kơ mơnuih ƀôn sang plơi pla pô”.

Mơ̆ng hơdôm bruă mă sit nik, hơdôm hơdră rơđah hăng pơčeh phrâo, hlăk ai djuai ania ƀiă ƀơi Gia Lai hrơi anai glăk tô̆ tui dong bruă hrăm hăng ngă tui tơlơi Wa Hồ pơtô. Hơdôm hơdră kah hăng “Plơi mơñam bung bai đưm hlăk ai” mơ̆ng amai Rmah H’Dịu ƀudah anăn păn “Jrai Ialy Coffee” mơ̆ng nai Siu Sắt ƀu kơnong kơ ba glăi prăk ôh mơ̆ ñu dô̆ ngă bang hyu dong pran jua tuh rơyuh, gum hrŏm hơbit hăng čang rơmang hrưn đĭ amăng mơnuih mơnam hlăk ai Jrai. Anun jing anô̆ pơdah lu mơta kơ bruă hrăm tui Wa ƀu kiăng ataih pơ̆ hơpă ôh, anun lĕ pơphun mơ̆ng hơdôm bruă mă rơđah rơđông, yua kơ mơnuih mơnam, yua kơ plơi pla, djuai ania pô./.