Tơdơi kơ sa bơyan sầu riêng đĭ nua, lu sang anô̆ hmâo prăk klai prăk klăk, mơnuih ngă đang hmua să Ea Toh, tơring glông Krông Năng, tơring čar Dak Lak bă kơ tơlơi mơ-ak pơphun bơyan pĕ kơphê 2023-2024. Sui laih mơnuih ngă đang hmua să tơnap tơring glông Krông Năng mơ̆ng ƀuh lăp djơ̆ mơ̆ng gơnam hmâo nua yôm hloh mơ̆ng tơring glông. Yă Trần Thị Thao ƀơi plơi Tây Bắc, să Ea Toh brơi thâo, bơyan kơphê thun hlâo, hlơi hlơi leng kơ ƀuh ƀlok glăi yua kơ pioh trun nua truh rơnoh 69 klăk prăk sa tơn, hăng pơmin rơnoh nua tơnap đĭ glăi. Samơ̆ bơyan kơphê anai, tơlơi mơ-ak pơwot glăi, lơm kơphê glăk amăng bơyan pĕ pơhrui, nua ăt hmâo yŭ ngŏ kơ 67 klăk prăk sa tơn. Hăng sang anô̆ yă Thao, tơlơi mơ-ak prong đĭ dong yua kơ kơphê ñu pla tui hơdră hơdjă hmâo anih pioh sĭ, hmâo lu hloh hơnong ñu 10 klăk prăk sa tơn.

 “Kâo mơ-ak biă. Thun anai, sa ektar lĕ khom hmâo 5 tơn, lu hloh thun hlâo sa tơn. Laih anun sang kâo ngă kơphê hơdjă anun, kâo pơđĭ hmâo 11 nua dong. Bơhmutu ñu kơphê hmâo nua 50 lĕ kâo sĭ 61”.

Ăt mơ-ak mơn amăng sa bơyan kơphê hmâo nua hloh mơ̆ng hlâo truh kơ ră anai, ơi Điểu Xem ƀơi ƀôn Dak Blao, tơring kual Kiến Đức, tơring glông Dak Rlấp, tơring čar Dak Nông brơi thâo, neh wa ră anai hmâo mă laih tơlơi mơ-ak hăng phun kơphê. Kah hăng thun hlâo, nua rơbêh kơ 40 klăk prăk sa tơn lĕ, hăng kơphê djuai phrâo hmâo lu bôh, neh wa ăt hmâo kơmlai mơn rơbêh kơ ha rơtuh klăk prăk sa ektar. Bơ̆ thun anai, rơnoh kơmlai amra đĭ lu hloh dua wot. Tui hăng ơi Điểu Xem, ƀơi ƀôn Dak Blao ră anai, kah hăng ƀu dô̆ koh lui kơphê pioh pơplih hơdôm phun pla hmâo nua pơkon dong tah. Neh wa pơmin, pơplih djuai kơphê hơđăp hăng hơdôm djuai kơphê phrâo hmâo lu bôh, klă hiam amra djru neh wa pơđĭ kyar bơwih ƀong hơđong:

 “Ƀuh thun anai anih anom pioh sĭ, nua kơphê dưi dăi lĕ neh wa mơ-ak biă. Amăng ƀôn lu sang anô̆, neh wa đing nao biă bruă ĕp djuai kơphê phrâo kiăng pơsir, pioh pok pơhai pơđĭ kyar bơwih ƀong huă”.

Amăng lu tơlơi tơnap hrŏm mơ̆ng bruă bơwih ƀong, bruă đang hmua Dap Kơdư rŭ đĭ lĕ sa mơta rơđah hloh. Tui hăng mrô yap, thun 2023, mơnuih ngă đang hmua hơdôm bôh tơring čar kual Dap Kơdư hmâo pơhrui 440 rơbâo tơn sầu riêng, hmâo nua năng ai ñu 30 rơbâo klai prăk, 90 rơbâo tơn tiu, hmâo nua giăm truh 6.500 klai prăk. Bơ̆ bơyan kơphê anai, hăng mrô ñu him lăng hmâo 1 klăk 700 rơbâo tơn, pơkă hlâo ba glăi brơi kơ mơnuih ngă đang hmua Dap Kơdư yŭ ngŏ kơ 100 rơbâo klai prăk. Lăp mơ-ak lĕ hrŏm hăng truh kih gơnang kơ hơdôm phun pla sui thun mơ̆ng hlâo, prăk pơhrui glăi mơ̆ng hơdôm phun pla ƀiă hrơi ƀơi Dap Kơdư thun 2023 ăt lăp yap ba mơn, amăng anun hmâo hơbơi čin sĭ kơ dêh čar tač rơngiao. Yă Dương Thị Lợi, ƀơi să Ia Sol, tơring glông Phú Thiện, tơring čar Gia Lai brơi thâo, mơ̆ng hrơi bruă pơjing mrô kual pla kơ hơbơi čin sĭ kơ dêh čar arăng pok pơhai, anih anom pioh sĭ pơhư prong, bruă bơwih ƀong mơ̆ng mơnuih ƀôn sang kual tơnap tap ră anai pơplih hloh laih. Hơbơi čin djop tơhnal pioh sĭ kơ dêh čar arăng hmâo nua 25 rơbâo prăk sa kg. Gơnam ƀơi anih sĭ mơdrô amăng lŏn ia, ăt hơđong ƀơi rơnoh 15 rơbâo prăk mơn sa kg. Rơnoh nua anai ba glăi prăk pơhrui glăi kơ mơnuih pla hơbơi čin mơ̆ng 200 truh kơ 300 klăk prăk sa ektar. Pla hơbơi čin dưi ngă pơdrŏng, anun mơnuih pla hur har pran jua biă:

 “Bruă bơwih ƀong neh wa ră anai pơđĭ kyar hloh laih gơnang kơ phun hơbơi čin. Đưm hlâo hơbơi čin kơnong kơ phun pla ngui đôč, phun ñu lĕ pơdai yơh lu. Samơ̆ pla hơbơi čin ră anai bơwih ƀong pơđĭ kyar hloh. Thun anai neh wa hmâo lu mơnuih hyu apah mă lŏn dong pioh pok prong pla phun hơbơi čin”.

Kơnang kơ gru rơđah bruă đang hmua, pơhrui glăi hơnong ñu mơ̆ng mơnuih ƀôn sang Dap Kơdư đĭ lu lăp yap ba biă. Amăng anun, tơring čar Dak Lak, hơnong ñu sa akô̆ mơnuih đĭ giăm truh 12%, mơ̆ng 56 klăk prăk thun 2022 đĭ rơbêh kơ 62 klăk prăk thun 2023. Ơi Vũ Đức Côn, Kơ-iăng Khua Gơnong bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring čar Dak Lak lăi:

 “ Rơgao hăng anai năng ai ñu 2 thun lĕ tơring čar hmâo lăng ƀuh tơlơi bruă pla sầu riêng jing bruă yôm phăn hăng Ping gah tơring čar, Jơnum min mơnuih ƀôn sang hmâo črâo ba laih Gơnong bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan sa tơlơi pơđĭ kyar ƀuh rơđah mơ̆ng jơlan hơdră anai lĕ tal sa lĕ khom pel ĕp wot jơlan glông pla pơkra amăng anun hmâo mơ̆ng djuai pla truh bruă pơlir hơbit hăng 3 lĕ pơtrut kơtang bruă pơkra gơnam sĭ kơ dêh čar tač rơngiao hăng 4 lĕ ngă tui klă bruă mă mơ̆ng khul sĭ mơdrô hăng ƀirô juăt bruă anai pơphun pơtă pơsur tơdơi kơ anun lĕ rơkâo hơdôm ƀirô pơjing tơhnal pơkă kơ bôh troh pioh wai lăng kơjăp hloh”.

Tui hăng ƀing juăt bruă phun pha, hmâo lu bôh than ba truh pioh gơnam hmâo anô̆ gal prong mơ̆ng Dap Kơdư đĭ nua lu amăng thun 2023, amăng anun hmâo hơdôm bôh than ba truh mơ̆ng gah rơngiao, amra ƀu dô̆ amăng thun pơ̆ anăp. Samơ̆ bruă ƀu pơdơi pơđĭ tui anô̆ klă hiam gơnam tam, wai lăng kơjăp, pơdah rơđah phun akha pla pơkra... lĕ, hơdôm tơlơi leng kơ djru prong laih pioh pơjing anô̆ yôm ñu jai hrơi prong kơ hơdôm gơnam hmâo anô̆ gal prong ƀơi kual. Anai jing tơlơi mơ̆ mơnuih ngă đang hmua, anom bơwih ƀong, gong gai hơdôm bôh tơring čar kual Dap Kơdư glăk hrưn đĭ, pioh jai hrơi jai na nao hmâo dong hơdôm bơyan pơhrui glăi yôm djơ̆ bơyan hmâo nua./.