Pô dăp hơdră pơhing Y Jek Niê Kđăm (Nay Jet) - Khua grup pơtui jơlan hơdră tơlơi Jarai, jing sa amăng hơdôm čô mơnuih dăp hơdră pơhing sui thun apăn bruă mơ̆ng Jơlan hơdră hơdor na nao hăng pơ-ư pơ-ang biă mă lơ̆m mut ngă bruă glăk hrăm anih 12 Sang hră čem rông ană bă djuai ania ƀiă N’Trang Lơng tơring čar Dak Lăk.

Tơlơi anun hơmâo mơ̆ng bruă “ruah mơnuih mă bruă glêh tơnap biă” yua ƀing čih tơlơi pơhing rơgơi mơbruă mơ̆ng Gong phun pơtui jua pơhiăp Việt Nam pơphun ngă, ruah hơdôm pluh čô čơđai sang hră djuai ania Jarai. Tơdơi kơ dưi ruah blung a ƀơi sang hră, ƀing čơđai hơmâo rơbêh 12 boh grê mơ̆ng Gơnong bruă gru grua pôr pơhing tơring čar Dak Lăk tŭ jum glăi pơ anom bruă či pơplông: Čih tơlơi pơhing kơ mơnuih klă mă bruă hiam hăng tơlơi Yuan, tơdơi kơ anun pơblang hăng pơđok glăi hăng tơlơi Jarai ƀơi Gong phun pôr pơhing pơdah rup Dak Lăk. Truh lơ 1/7/1994, pô čơđai sang hră Nay Jet hơmâo mă hră iâu mă bruă pơ Gong phun pơtui jua pơhiăp Việt Nam, jing pô aset thun hloh mơ̆ng anom bruă. Tơdơi kơ anun, ñu hơmâo khua anom bruă mơ-it nao pơ tơring čar Gia Lai (ataih giăm 200km) kơnang kơ nai Siu Pơi - Khua hơđăp Gơnong bruă pơtô hăng pơjuăt tơring čar Gia Lai pơtô pơplang tơlơi Jarai hăng pơđok tơlơi pơhing.

“Sit pô kâo kơdrưh hăng pơ-ư pơ-ang biă mă lơ̆m hơmâo Gong phun pơtui jua pơhiăp Việt Nam tŭ glăi mă bruă pơ anai. Pô kâo lăp hơdor biă mă ñu lĕ, amăng mông hơduah tơña tơlơi djuai ania pô, nai pơtô rơgŏm ơi Siu Pơi pơtă pơtăn: “Hơdôm tơlơi ơi yă, anong met wa ta nao hlâo hơmâo ngă, hơmâo lu tơlơi dŏ soh, aka ƀu djơ̆ mơn hăng boh hră tơlơi čih Jarai ta, ƀing gih gir pơkra ming, ngă pơgiong boh hră pơblang, pơđok tơlơi Jarai hiư̆m kiăng lăp djơ̆ hăng hiam hloh”. Truh ră anai, tơdơi kơ giăm 30 thun mă bruă pơ Gong phun jua pơhiăp Việt Nam, pô kâo hơmâo hrăm hăng hơdor lui lu tơlơi thâo thăi hơdip mơda, hơmâo djă pioh lăp hơdor lui. Biă ñu, amăng bruă pôr jua pơhiăp tơlơi Jarai ƀơi plang pôr pơhing Gong phun pơtui jua pơhiăp Việt Nam jing tơlơi ruah mơnuih tơnap biă, kiăng djơ̆ hăng hơnong pơkă dêh čar, đah mơ̆ng djă pioh hăng pơƀuh boh pơhiăp, boh hră tơlơi Jarai kơ rơnuk tơdơi anai”.

Giăm 30 thun mă bruă, hơmâo lu tơlơi lăp hơdor, samơ̆ pô pơtui jua pơhiăp tơlơi Jarai Nay Jek lăng sa bruă mă yôm biă mă anun lĕ djru ba kơhnăk Rcŏm Yơn hơmâo mă tơlơi adoh hăng 200 tơlơi adoh Jarai. Bruă ngă yôm anai hơmâo ngă amăng hrơi mông tơnap tap, kơƀah lu mơta. Anom bruă aka ƀu hơmâo anih mă jua pơhiăp, kơnang kơ Gong phun pôr pơhing pơdah rup Dak Lăk. Ñu jing “gru yôm” kơ tơlơi adoh đưm mơ̆ng Anom bruă pơtui jua pơhiăp kual Dap Kơdư lăi hơjăn hăng Gong phun pơtui jua pơhiăp Việt Nam lăi hơjăn.

Amăng 6 Jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp tơlơi djuai ania ƀiă yua Anom bruă pơtui jua pơhiăp kual Dap Kơdư pơtui, jing Jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp tơlơi M’nông yơh aset thun hloh. Lăi “aset thun” samơ̆ 17 thun laih. Hrơi jơlan hơdră anai hơmâo pôr, abih bang 4 čô lêng kơ tơdăm dra djuai ania M’nông glăk pluh čơpăn dua pluh đôč, phrâo hơmâo ruah mơ̆ng plơi pla ƀơi Dak Nông hăng Dak Lăk. Ƀing gơñu hơmâo ba nao pơ plơi prong jưh jom Hà Nội hăng hơmâo ƀing pôr jua pơhiăp rơgơi hloh mơ̆ng Gong phun pơtui jua pơhiăp Việt Nam pơtô ba. Anom bruă pơdong ƀơi kual Dap Kơdư hơmâo ngă hră hăng mơnuih kơhnăk Điểu Kâu (pô hơmâo lăng kar hăng “Pô rơgơi mơbruă tơlơi M’nông”, či pơtô pơblang tơlơi M’nông hăng sem lăng kĭ brơi jơlan hơdră. Pô dăp hơdră Thị Đoắt (Khua grup pơtui jơlan hơdră tơlơi M’nông) ră glăi:

“Pă adơi ayong pơtui jua pơhiăp tơlơi M’nông lơ̆m anun phrâo hrăm giong anih 12 đôč, yua anun djŏp mơta bruă mă hling hlang biă. Mơ̆ng plơi pla đuăi ataih mơ̆ng sang anŏ nao pơ plơi prong mă bruă, yua hnun djŏp tơlơi lăng phara biă, kiăng thâo pơblang mơ̆ng tơlơi Yuan jing tơlơi M’nông ƀu amuñ ôh; boh pơhiăp ta ƀiă, aka ƀu thâo pôr hiư̆m mơ̆ng mơ-ak. Lơ̆m anun, hơmâo ơi Điểu Kâu pơtô ba gơmơi abih pran jua yơh, pơtô pơblang hiư̆m, pơđok tơlơi M’nông hiư̆m. Ƀu kơnong pơtô bruă mă đôč ôh mơ̆ ñu ăt pơtô brơi ƀing gơmơi amăng tơlơi hơdip mơda, pơhiăp tom ƀing gŏp hiư̆m, rơbat hiư̆m hăng tơlơi hơdip rim hrơi. Hơmâo grup pôr jua pơhiăp tơlơi M’nông tui anai jing kơnang kơ ơi Điểu Kâu lu biă mă”.

Lơ̆m anun, mah ñu tha biă mă yơh, samơ̆ ñu hơmâo tơlơi rơgơi, dŏ hơdor lu bruă, mơnuih kơhnăk Điểu Kâu ƀu kơnong pơtô ba rim boh hră đôč ôh mơ̆ ăt pơtô brơi gru grua djuai ania M’nông kơ ƀing pôr pơhing. Rup sa čô tha rơbêh 70 thun laih hrŏm hăng 4 čô hlăk ai glăk 17 thun hrơi mlăm “hrăm boh hră” năng ai hơmâo ƀơi VOV Dap Kơdư đôč. Hăng ƀing dăp hră pơhing djuai ania M’nông, kơhnâo Điểu Kâu ƀu kơnong jing nai pơtô boh hră tơlơi M’nông đôč ôh mơ̆ ñu kar hăng ơi, ama abih pran jua ƀu-eng kơ ană tơčô. Yua hnun, mơnuih kơhnăk Điểu Kâu jing pô gum djru prong biă mơ̆ng jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp tơlơi M’nông. Tha plơi Y Yăm dŏ ƀơi plơi Bu Dak, să Thuận An, tơring glông Dak Mil, tơring čar Dak Nông lăi:

“Kâo hmư̆ jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp tơlơi M’nông pơtui amăng glông pôr pơhing Gong phun jua pơhiăp Việt Nam mơ̆ng thun 2006 truh ră anai, kâo juăt hmư̆ jơlan hơdră ngă hmua kiăng thâo pla hơbơi plum, ngă pơdai, pla añăm pơtăm boh troh. Kâo ăt hmư̆ mơn jơlan hơdră pơtui tơlơi adoh đưm, tơlơi adoh mơ̆ng djuai ania gơmơi, pơtă ană tơčô hrăm hră, hơdip klă. Adơi amai pơtui jua pơhiăp tơlơi M’nông mah pha pơ anih samơ̆ ruah djuai M’nông Preh pioh čih pơhiăp, pơdah amăng brô̆, kâo lăng djơ̆ lăp yơh, M’nông pơpă tŭ mơn lêng kơ thâo hluh soh, hơdôm jơlan hơdră anai mơ-ak hăng tŭ yua biă”.