Hok mơ-ak yak nao thun phrâo 2025, tơring čar Kon Tum ba tơbiă hơnong pơkă gir run amăng thun 2025 pla phrâo ƀiă biă mă ñu 300 ektar phun makka; giăm 1.100 ektar phun boh troh, giăm 1.600 ektar phun sâm Ngọc Linh; pơplih pơkra dong 2.000 ektar đang hmua; pơđĭ kyar rông kơbao rơmô đĭ rơbêh 130.000 drơi…hăng tơlơi đăo gơnang nao hơdôm tơlơi hiam klă glăk dŏ tơguăn pơ anăp, ayong A Uyên, Khua git gai Ping gah ngă rah Khua plơi Đăk Đe, să Rơ Kơi, tơring glông Sa Thầy brơi thâo:

 “Yak nao thun phrâo 2025, neh met wa gơmơi amra pok prong đang hmua pla phun kơsu, makka, sầu riêng…Ră anai glăk pok pơhai brơi neh met wa ngă kiăng hơmâo dong prăk pơhrui amăng sang anŏ. Dua dong lĕ pơplih “tơlơi pơmĭn, bruă mă” mơng neh met wa amăng bruă bơwih ƀong ngă hmua kiăng pơhrui glăi hơmâo ƀiă dong. Yua mơng hơbô̆ bruă pla phun kyâo boh troh lu sang anŏ dưi man pơdong sang prong rơhaih, blơi gơnam yua amăng sang anŏ, blơi rơdêh, măi mok hăng čem rông ană bă hrăm hră truh anih”.

 “Mơ-ak, ư-ang”, anun lĕ pran jua mơ̆ng ayong Rô Hôk (djuai ania Jarai), dô̆ ƀơi jơlan Hoàng Văn Thụ, plơi prong Plei Ku, Gia Lai lơm yak mut thun phrâo Ất Tỵ. Thun 2024 phrâo rơgao, plơi prong Plei Ku hmâo yak nao tañ amăng pơdŏng plơi pla phrâo hăng pơđĭ kyar bruă đang hmua. Biă ñu lĕ nua kơphê – phun pla ba jơlan hlâo mơ̆ng kual lŏn Dap Kơdư, đĭ dlông, hmâo djru pơhrui glăi prăk mơnuih ƀôn sang đĭ gŏ amŏ hloh kơ hơdôm hlâo adih. Ñu pơmin, thun phrâo 2025, amăng glông jơlan hơkrŭ glăi bruă bơwih ƀong, tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang Gia Lai lăi ha jăn, Dap Kơdư lăi hrŏm amra jai pơđĭ kyar:  

“Thun 2024 lĕ thun hmâo lu tơlơi mơ-ak hăng sang anô̆ ƀing gơmơi, ăt kah hăng neh wa amăng plơi, kơphê hmâo nua, djơ̆ bơyan. Bruă bơwih ƀong, pơđĭ kyar bơwih ƀong sang anô̆ amăng ƀrư̆ hơđong, ană bă hrăm hră ăt hmâo tơlơi pơplih lu mơn, hmâo hmăi prăk dưi blơi prăp gơnam yua hrăm hră kơ ană djop djel. Thun 2025 anai, ƀing gơmơi hrưn đĭ dong, djru nao rai tơdruă amăng bơwih ƀong huă, pơđĭ kyar bơwih ƀong hăng čang rơmang mơ̆ng drơi pô kâo, abih bang neh wa amăng plơi gum hrŏm hơbit tơdruă, djru gum lu hloh dong pioh čơkă mă lu tơlơi mơ-ak hloh, amăng thun phrâo khom mơ-ak hăng hur har mă bruă ngă đang hmua, mă bruă pơđĭ kyar hloh, čang rơmang hrŏ trun rin rơpa kơjăp phik...".   

Ơi Y Ngak Niê (djuai ania Êđê)-Tha plơi ƀuôn Tring 2, phường An Lạc, plơi prong Ƀuôn Hồ, tơring čar Dak Lak hok mơ-ak lơm ƀuh anŏ pơplih amang plơi pla:

 “Bruă pơđĭ kyar plơi pla, pơđĭ kyar tơlơi bơwih ƀong huă amăng rĭm boh sang anŏ lêng klă soh yua hơmâo rơdêh, măi mok phrâo, laih dong rơnuk tơdơi anai lêng kơ thâo hră, tŭ mă djop boh thâo phrâo yua anun tơlơi hơdip hơmâo lu tơlơi pơplih phrâo tui jơlan gah pơdrong asah. Anun ƀing gơmơi lĕ mơnuih arăng đăo gơnang, dong ƀơi anăp neh met wa ăt kiăng hơmâo tơlơi pơtă pơtăn, pơtô pơblang yua anun neh met wa hur har pran jua, khin hơtai hrưn đĭ, ngă pơdrong asah kar hăng hơdôm djuai ania pơkŏn”.

Čơkă tết amăng sang phrâo dưi hmâo tơlơi gum djru mơ̆ng gong gai plơi pla hăng djuai ania, amai Lut (djuai ania Bahnar) ƀơi plơi Bok Ayơl, să Hra, tơring glông Mang Yang, tơring čar Gia Lai ƀu tơtlaih ôh hơk mơ-ak:

“Tết thun anai lĕ Tết mơ-ak hloh. Hlâo adih rơkơi bơnai kâo trun sang pha, pơkra mă sang dô̆ jăng jai, tơ̆i rơ̆i pioh hơdip rơgao hrơi. Ră anai kơnuk kơna pơdŏng brơi sang anai sang anô̆ bơni biă. Tết truh, sang anô̆ dưi ƀong tết amăng sang phrâo, dưi cơkă mă tơlơi ƀong tết mơ-ak hrŏm hăng neh wa. Ră anai hmâo sang dô̆ kơjăp laih anun ƀing gơmơi amra bơlăi nao rai, gir run mă bruă pioh brơi glăi mrô prăk dưi čan pioh pơkra sang anai”.  

Tui tơlơi git gai djop mơta mơng Ping gah, ƀơi tơring glông kual ataih Đam Rông, tơring čar Lâm Đồng, anih hơmâo truh rơbêh 65% mrô mơnuih lĕ djuai ania ƀiă, amăng thun 2024 rơgao ăt hơmâo lu boh than ba glăi prong prin. Rơnoh bơwih ƀong đơ đam tơring glông giăm 4.500 klai prăk, pơhrui ngăn drăp dưm dưm 112 klai prăk hăng mrô sang anŏ ƀun rin djop mơta hơmâo pơhrŏ trun dŏ 7%...Ơi Liêng Hót Ha Hai, Kơ-iăng khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Đam Rông, tơring čar Lâm Đồng brơi thâo: Kơnong amăng thun 2024, pơhrui mơng kơphê, phun kơbuă hlăt mrai hăng lu phun kyâo boh truh đĭ kơtang, tơlơi hơdip amăng plơi pla trơi pơđao hăng ƀu pơdơi pơđĭ kyar pơhmu hăng hlâo anun. Anai lĕ hơdôm tơlơi gal yôm phăn kiăng Đam Rông tŏ tui pơplih phrâo, pơđĭ kyar bơwih ƀong huă-mơnuih mơnam kơtang ƀiă dong amăng thun 2025 hăng hơdôm thun tŏ tui dong.

 “Amăng hơdôm thun rơgao, tơring glông Đam Rông lêng kơ đing nao bruă bơwih brơi, pơđĭ kyar tơlơi bơwih ƀong huă kơ mơnuih ƀôn sang. Hăng tơlơi gal mơng lŏn mơnai hăng mơnuih mă bruă lu, Ping gah, gong gai tơring glông Đam Rông hơmâo ngă tui hơdôm tơlơi pơtrun pơđĭ kyar bơwih ƀong huă-mơnuih mơnam tơl hơdôm boh plơi pla, pơtrut pơsur pơplih phun pla, mă yua boh thâo phrâo amăng bơwih ƀong huă, yua anun tơlơi hơdip mơda kơ mơnuih ƀôn sang ƀu pơdơi hrưn đĭ. Mơnuih ƀôn sang hluh rơđah dong kơ bruă hrưn đĭ pơklaih mơng ƀun rin, gơgrong amăng bơwih ƀong huă hăng tơlơi hơdip mơda, anun bruă pơhrŏ trun ƀun rin ba glăi boh tŭ yua, bruă pơgang rơnuk rơnua amăng ƀon lan jai hơđong tui”.

Thun 2024 lĕ sa thun pơhrui pơdai jor kơtor lu mơ̆ng mơnuih ngă đang hmua tơring čar Dak Nông lơm nua djop mơta gơnam ba jơlan hlâo kah hăng kơphê, tiu, sầu riêng leng kơ đĭ lu. Nghệ nhân ưi tú H’Jiêng, ƀơi ƀon N’Jriêng, să Dak Nia, plơi prong Gia Nghĩa brơi thâo, mơnuih ƀôn sang tơring čar Dak Nông mơ-ak čơkă thun phrâo, kơjăp pơmin nao sa thun truh kih. Neh wa ƀơi hơdôm bôh plơi pla ăt glăk pơsit pran jua mơn gum hrŏm hơbit, ha pran jua pơdŏng plơi pla rơnuk rơnua, hơđong, pơdrŏng asah klă hiam, yua kơ lŏn ia Việt Nam kơdrưh kơdrom, pơđĭ kyar, kơjăp yak mut rơnuk phrâo – rơnuk phrâo hrưn đĭ pô mơ̆ng djuai ania.

“Hơdôm gưl ping gah, gong gai plơi pla hmâo đing nao truh neh wa hăng ăt čang rơmang ngă tui dong mơn. Neh wa ăt glăk gir run gum hrŏm hơbit pơdŏng plơi pla pơdrŏng asah klă hiam, djă pioh gru grua bôh thâo đưm. Ƀrô djơ̆ tal thun phrâo hơ-ưč hmưi lŏn ia jai hrơi jai pơđĭ kyar, hơ-ưč hmưi neh wa plơi pla trơi pơđao, yâo mơ-ak”.

Hăng pran jua mơ-ak hrŏm lơm thun anai gơnam đang hmua pơhrui lu, ayong Đinh Vít (djuai ania Bahnar) dŏ amăng plơi Vơng Chép, să Ayun, tơring glông Chư Sê, tơring čar Gia Lai brơi thâo, thun rơgao ƀu djơ̆ kơnong phun pla sui thun, phun boh truh hơmâo kơphê, sầu riêng mơboh, đĭ nua đôč ôh mơ̆ mơnuih ngă hmua pơdai ia ăt pơhrui hơmâo hmăi mơn. Ayong Đinh Vít brơi thâo:

"Lăi biă ñu thun anai pơdai ăt pơhrui glăi hơmâo mơn, pơjeh pơdai jơman lĕ 7 rơbâo prăk sa kĭ, bơ pơjeh pơdai djuai 2 lĕ 5 rơbâo. Tơdơi kơ yuă hơpuă giong, rơngiao kơ pơdai pioh ƀong, dŏ glăi sĭ mơdrô mă prăk blơi kmơk, ngă tui kah mơng dưi pơhrui hơmâo, tơlơi hơdip mơda kah đĭ đăi. Čang rơmang thun anai angĭn rơnang hơjan mơ-ak, kiăng neh met wa ngă pơdai pơhrui glăi lu ƀiă dong, tơlơi hơdip jai hrơi trơi pơđao”./.