Ƀơi sang jơnum plơi pla ƀon Jarah, să Nâm Nung, tơring čar Lâm Đồng, mông pơhrăm atông čing hơgor Bơnông ngă pơhưč lu mơnuih ƀôn sang hăng lu hnưr thun gum hrŏm. Amăng gru hiam băn ao mơñam, hơdôm tơlơi yun suang, djop mơnuih hur har pran jua hăng tơlơi yun suang mơ̆ng tơlơi atông čing kơđai nao rai juăt hmư̆ “Tet tơ ndơ”. Tha plơi, pô thâo tơlơi đưm mơbruă Y Xuyên, ƀơi anăp pơtô.

“Kâo djă pioh phiăn juăt mơ̆n đưm kah hăng čing hơgor, đah kơmơi rơngaih băn ao. Ƀơi anai ăt djă pioh mơn hơdôm gơnam ƀong mơ̆ng djuai ania Bơnông kah hăng añăm glai, hơbai añăm akan hăng trong phĭ, añăm hla ƀep, tơdŭ huai hăng pơhăng... ăt dô̆ yua na nao mơn. Kâo hmâo pok laih 2 anih, anih atông čing hăng anih pơkra gong drai đưm. Ană tơcô gum hrŏm lu biă, hur har biă hăng tañ djă pioh dong. Bơnai kâo ăt pok mơn anih pơtô rơngaih mơñam băn ao. Ƀing adơi amai gum hrŏm lu hăng hur har biă”.

Tha plơi Y Xuyên pơdah pran jua ư-ang kơ ƀon Jarah, să Nâm Nùng lĕ kual ngă hơkrŭ đưm amăng rơnuk blah ngă, jing anih dô̆ djă pioh gru grua bôh thâo mơ̆ng djuai ania Bơnông. Hơdôm bôh sang anô̆ dô̆ djă pioh rơbêh kơ 20 ring čing, juăt gum hrŏm hơdôm bruă jơnum ngui. Neh wa ăt djă pioh mơn bruă rơngaih mơñam băn ao, mơñam bung bai. Sang hơpă leng kơ hmâo čeh hăng thâo hơdră kŏng tơpai mơ̆ng djuai ania Bơnông. Bơ̆ gah drơi pô, tha plơi Y Xuyên lăi rơbô̆t: tơdơi kơ hrơi tlaih rơngai lŏn ia; ñu ngă nai pơtô čơđai sang hră, laih anun ngă Khua kông ang să, Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang să, Kơ-iăng Khua git gai Ping gah să, laih anun Khua Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam dêh čar să truh thun 2008 lĕ pơdơi lơtret. Tơlơi ñu hơdor hloh lĕ hrơi čơkă mă tơlơi ư-ang dŏng amăng grŭp Ping gah, rơgao hăng anai 40 thun.

“Kâo mut Ping gah thun 1982. Kâo hrưn đĭ pơhrăm pô, hrăm tui ƀu pơdơi. Tơdơi kơ hrăm bruă kông ang giong kâo ngă Khua Kông ang să. Yua kơ hmâo arăng đăo kơnang, kơnuk kơna mơ̆ng brơi kâo ngă lu bruă. Kâo ngă tui klă anun kah mơ̆ng jing mơnuih ping gah klă, kơjăp kơtang. Bruă kơnuk kơna jao, mă bruă klă lĕ, kơnuk kơna mơ̆ng bơni".

Rơbêh kơ 30 thun mă bruă, laih anun 20 thun pơdơi lơtret, tha plơi Y Xuyên ăt dô̆ djă pioh hơnong mơn tơlơi pơtô mơ̆ng Wa Hồ.

"Kâo hơdor na nao tơlơi Wa Hồ pơtô lĕ ƀu dưi hưp ƀong kông ngăn ôh. Kâo lĕ sa čô mơnuih ping gah khom klă hiam. Mơ̆ng hlâo truh kơ ră anai, kâo ăt gir run lăi pơhing mơn kơ neh wa tui anun. Ană tơčô hơdip gum hrŏm hơbit, bơwih ƀong huă. Ană tơčô ƀu dưi pơdô̆ rơkơi bơnai mơ̆ng muai ôh, čơđai sang hră ƀu dưi lui sang hră ƀah wư ôh, khom ngă tui tơlơi phiăn, ƀu dưi ngă rung răng. Neh wa ƀơi anai hmư̆ tui Kơnuk kơna, hmư̆ tui tơlơi Wa Hồ pơtô anun kah mơ̆ng pơđĭ kyar kơjăp phik”.

Yă H’ Thương – Khua Grŭp bôh thâo mơnuih mơnam gah Khul Khua pơ ala mơnuih ƀôn sang să Nâm Nùng, tơring čar Lâm Đồng brơi thâo Tha plơi Y Xuyên lĕ sa amăng hơdôm mơnuih hmâo arăng đăo kơnang mơbruă ƀơi plơi pla.

“Tha plơi Y Xuyên hmâo găn rơgao laih bruă mă lu mơta phara. Tha plơi thâo hluh lu biă, anun ba gru hlâo na nao hăng pơtô brơi neh wa djop mơta. Ƀơi ƀuôn lan, ñu pơtô brơi kơ neh wa pla kơ su, kơphê, tiu hăng pơtô atông čing hơgor, pơtô adôh tơlơi adôh đưm, añam bung bai, pơkra gong drai,... pioh hlăk ai djă pioh bruă mă đưm. Gơnong bruă bôh thâo pok anih pơtô rơngaih mơnam băn ao, bơnai tha plơi ăt ƀơi anăp pô pơtô brơi kơ ƀing adơi amai. Wot rơkơi hăng bơnai ba gru hlâo djă pioh gru grua bôh thâo đưm. Ñu dô̆ pơsur hlăk ai amăng ƀon ƀu đuăi rơdêh vưh nao vưh rai, ƀu mơñum tơpai măt hyu phă, ƀu pơdô̆ rơkơi bơnai mơ̆ng muai dong”.

Hăng rơbêh kơ 40 thun Ping gah, giăm hmâo 80 bơyan pơdai kơdư, tha plơi Y Xuyên ba gru hlâo na nao hăng abih pran jua pơtô glăi bôh thâo đưm yôm phăn mơ̆ng djuai ania Bơnông brơi kơ hơdôm rơnuk ană tơčô./.