Djop jơlan plư ƀơi plăng internet

Pô thâo kơđi Ngô Huỳnh Phương Thảo – Grŭp mơnuih thâo kơđi ƀôn prong Hồ Chí Minh ruai glăi, phrâo anai sa čô gơyut ñu hmâo mrô djă prăk amăng sang prăk arăng plư mă tui plăng internet. Ƀing plư gơyut ñu lăi pơthâo nao rai amăng Facebook, rim wot like sa gơnam dưi čơkă mă 10.000 prăk apah. Tơdơi kơ anun rơkâo pô gơñu plư mơ-ĭt prăk nao rai, rơngia abih bang rơbêh kơ 25 klai prăk. Khă pô anai hmâo ƀom kơ ƀirô kông ang laih, samơ̆ yua kơ măi pô mrô djă prăk anun plư pơ̆ dêh čar Kur anun tơnap mă yua prăk. Pô thâo kơđi Thảo lăi lĕ lom pô hmâo arăng plư, sang prăk khom gum hrŏm kơjăp hăng hơdôm bôh ƀirô kông ang hăng hơdôm sang prăk pơkon pơsir tañ, tơdah ƀu tañ thơ prăk amra ba hyu lu mrô djă prăk hăng suă mă prăk. Pô thâo kơđi Ngô Huỳnh Phương Thảo rơkâo:

 “Gơñu khom gum hrŏm hăng hơdôm ƀirô kông ang guang dar mơtăm mrô djă prăk anun kiăng pơgăn rơngiă prăk hăng pơsir tui tơlơi phiăn pơkă. Ƀudah gum hrŏm hăng hơdôm sang prăk bơdjơ̆ nao pơkon ƀơi Việt Nam, guang dar mơtăm mrô djă prăk hmâo mrô prăk mơ̆ng pô arăng plư mă mơ-ĭt nao”.

Tui hăng ƀing thâo bruă măi mok yua pôr pơhing, ră anai, hơdôm bruă ngă mơng ƀing hyu plư pleč tơnap thâo krăn biă, mă yua hơdră mă yua măi mok yôm. Yua anun yơh, ƀu djơ̆ kơnong kơ hơdôm mơnuih pơprong (ƀing tha), ƀu thâo mă yua măi mok lu mơ̆ng hmâo arăng plư ôh mơ̆, wot ƀing hlăk ai, thâo hluh kơ bruă mă anai ăt jing pô gơñu plư mă mơn. Rơđah biă ñu lĕ tal jê̆ hăng anai hmâo sa hơdră plư pleč phrâo, ƀing mă tŭ anăn djru mă yua măi (Accessibility) amăng sa dua anăn mă yua amăng telephone, mơ̆ng anun mă tŭ tơlơi pơhing pơmut, mă mrô pok măi, mrô PIN, OTP, laih anun mă tŭ anăn dưi yua tit mă mơ̆ng ataih, suă mă abih prăk mơng pô yua mrô djă prăk kơnong hơdôm mơnit. Abih bang mrô prăk hmâo arăng plư rơngiă truh ha rơtuh klai prăk.

Ding jum kông ang pơkă lăng hlâo pơ̆ anăp anai, bruă mă mơ̆ng ƀing ngă soh mă yua hơdră phrâo măi mok amra jai lu tui. Hơdôm sang prăk hăng mơnuih yua mrô djă prăk amăng sang prăk jing pô gơñu pơđam nao. Thượng tá Cao Việt Hùng, Kơ-iăng Khua Anom bruă mrô 4, Anom bruă pơgang plăng internet hăng pơgang ƀing ngă soh mă yua hơdră phrâo măi mok (A05) gah Ding jum kông ang brơi thâo, jê̆ hăng anai lu mơnuih mă yua hơdră phrâo măi mok AI pioh plư mă, iâo facetime pioh čan prăk, ngă mă wot đok pơhiăp hăng ƀô̆ mơta. Ƀơi anăp tơlơi anai, pơ̆ anăp anai, ƀirô kông ang amra kơtưn gum hrŏm hăng hơdôm bôh anom bơdjơ̆ nao pơsir sim ƀu djơ̆ anăn pô mă yua hăng mrô djă prăk ƀu djơ̆ anăn pô yua, bĕ blơi sĭ mrô djă prăk pioh plư mă.

 “Khom kơtưn gum hrŏm kơplah wah Sang prăk Kơnuk kơna, Ding jum kông ang hăng hơdôm khul grŭp dŏng tŏng krah pơsir prăk mă yua kiăng pơjing hơdôm tơlơi gum hrŏm pioh ngă pơgăn măi yua mrô djă prăk điện tử ƀu djơ̆ anăn pô mă yua. Kiăng mă bruă anai lĕ hmâo 2 črăn kiăng ngă, yua kơ sim ƀu djơ̆ anăn pô mă yua thơ abih bang tô nao rai hăng mrô djă pioh mơ̆ng lŏn ia hăng anih mơnuih ƀôn sang dô̆, bơ̆ mrô djă prăk ƀu djơ̆ anăn pô yua thơ ƀing ta ngă dong sa yak lĕ bruă pel ĕp tuč rơnuč".

“3 ƀu hmâo” pioh pơgang drơi pô

Ƀơi Sang prăk Á Châu (ACB), ƀơi anăp tơlơi plư mă mrô djă prăk tui jơlan internet jai hrơi jai tơnap thâo krăn, ơi Từ Tiến Phát, Khua ACB brơi thâo, anom bruă anai đing nao hơdôm jơlan gah kah hăng: Pơgang, pơgăn hăng pơsir tañ hơdôm mơnuih hmâo arăng plư mă. Sang prăk hmâo gum hrŏm laih hăng Ding jum kông ang hăng Anom wai lăng hơdră phrâo măi mok hmâo hơdôm jơlan gah pioh pơgăn hơdôm bruă plư pleč leč pơdar phrâo hăng hơdôm anăn păn hmâo lăi pơtă hlâo kơ mơnuih yua mrô djă prăk lom mă yua mă bruă amra hmâo tơlơi ƀu bưng truh.

 “Ƀing gơmơi hmâo jơlan gah pioh thâo tañ hơdôm jơlan link ngă mă ča pioh ƀing gơmơi pơgang hlôm hlâo. Lom hmâo jơlan link ngă mă ča anăn mơ̆ng sang prăk thơ, lom anun mơtăm gơñu lăi pơhing tui jơlan SMS kơ mơnuih yua mrô djă prăk. Ƀing gơmơi mơ-ĭt hăng bôh yôm lĕ pô mrô djă prăk anun glăk pơmut ƀơi sa bôh măi pơkon, tơdah pô anun tô̆ tui bruă pơtô amăng măi thơ asar khoă tuč rơnuč pok ƀơi anih dưm prăk anun lĕ mrô OTP, ƀing gơmơi dưm nao dong sa tơlơi glông tơña yôm phăn lăi pơtă pô yua: Kơđiăng anai lĕ bruă mơ-ĭt prăk".

Ƀơi anăp tơlơi plư pleč tui jơlan măi mok yôm tơnap thâo krăn kah hăng ră anai, lu mơnuih juăt thâo yua măi mok hăng sang prăk pơtă mơnuih yua mrô djă prăk pơgang drơi pô hăng hơdră “3 ƀu hmâo”: ƀu mut jơlan link ta akă thâo hlâo dơi, ƀu mă mut aap ta ƀu thâo, ƀu hmư̆ tui hơdôm tơlơi rơkâo hling hlang. Tui hăng ơi Ngô Tấn Vũ Khanh – Khua Anom Kaspersky ƀơi Việt Nam, ră anai hơdôm sang prăk leng kơ prăp lui tum djop jơlan gah pơhlôm mơ̆ng glông mă yua hăng pơhlôm klă bruă mă mut mă tơbiă hăng pô mă yua mrô djă prăk. Khă hnun hai, mơnuih yua ƀơi rơwang rơnuč khom prăp kơ pô tơlơi thâo thăi, bôh thâo pioh pơgang hlôm hlâo, pơgăn hơdôm jơlan plư plĕ phrâo ră anai.

 “Jơlan rơnuč lĕ pô yua mrô djă prăk, samơ̆ bruă pơgang hlôm hlâo hơdôm tơlơi plư pleč anai ƀu thâo kơjăp kơ hơdră mă yua, hơdră măi mok lĕ khă sang prăk hmâo jơlan yua klă dơ̆ hơpă mơ̆ mơnuih yua mrô djă prăk mơ̆ng pô bưp ƀing plư pleč thâo hloh ăt tơnap mơn. Yua anun, hơdôm sang prăk tâ̆o hloh hrăm hơdră mơ̆ng sang prăk prong rŏng lŏn tơnah hơdră prăp kơ gơnam mă yua, bôh thâo kơ mơnuih mă yua mơ̆ng pô kiăng gơñu pơgang mă drơi pô”.

Kiăng bŏng glăi hăng ƀing ngă soh mă yua măi mok yôm, drơi pô mă yua mrô djă prăk amăng sang prăk ƀơi glông internet khom hmâo tơlơi pơhing, lăi pơhing lu hloh dong, na nao lăi pơthâo bôh thâo phrâo, thâo tañ hơdôm jơlan mơ̆ng ƀing ngă soh pioh dưi pơgang mă drơi pô ƀơi anăp hơdôm tơlơi plư plĕc lač pơdar tơnap thâo krăn anun./.