Sang amai Y Chon, djuai ania Jeh – Triêng, Khua Khul pơlir hơbit đah kơmơi să Đăk Dục, tơring glông Ngọc Hồi ƀơi plơi Đăk Răng ră anai jing laih anih pơdă prưng, sĭ hơdôm mơta gơnam mă mơ̆ng đang hmua – gơnam ƀong huă ƀuh rơđah mơ̆ng plơi pla, kah hăng: añăm mơnong un jŭ phang ƀơi pra apui, tơpai čeh, hra tiu glai... Anai ăt lĕ pran jua 4 thun pơdŏng Anom mă bruă hrŏm Dục Nông mơ̆ng amai Y Chon. 4 thun pơdŏng Anom mă bruă lĕ hmâo 2 thun gun yua kơ hmâo klin Covid-19, samơ̆ amai Y Chon hrŏm hăng giăm truh 40 čô mơnuih ăt pơsit rơđah mơn 10 mơta gơnam ha jăn, lu mơnuih blơi ƀơi anih pơdă sĭ. Pơhrui glăi thun anai hmâo laih 1 klai prăk. Amai Y Chon brơi thâo:

 “Ping gah khom jing pô ba jơlan hlâo abih bang hơdôm bruă mă, hơdôm bruă jao. Ƀing gơmơi kơnong sĭ hơdôm drơi un, añăm mơnong un phrâo čuh tă ƀudah un pioh rông dong mơ̆ ƀing gơmơi pơplih añăm mơnong un anun jing añăm un phang hăng pra apui hăng ƀing gơmơi hmâo ruah laih gơnam anai pioh pơplông gơnam OCOP gưl tơring čar hăng hmâo pơsit 3 asar bôh pơtŭ. Truh ră anai gơnam mơ̆ng ƀing gơmơi dưi hmâo arăng ruah blơi klă, biă mă ñu hơdôm tal Tết lĕ gơnam mơ̆ng ƀing gơmơi ƀu djop pioh sĭ ôh”.

Tơlơi amai Y Chon ngă rah Khua Khul đah kơmơi să, hăng jing pô ba jơlan hlâo rah pơtô ba neh wa ƀơi kual tơnap tap ĕp ƀuh jơlan nao phrâo amăng bruă ngă đang hmua sĭ mdrô, jing sa amăng hơdôm rơtuh, rơbâo bơhmutu ñu kơ mơnuih apăn bruă, mơnuih ping gah ƀơi Kon Tum ngă gru hlâo, gum hrŏm hăng mơnuih ƀôn sang amăng ngă tui hơdôm bruă jao mơ̆ khul Ping gah hmâo jao. Tui hăng ơi A Blum, sa čô mơnuih pơdrŏng tơbiă rai mơ̆ng sâm Ngọc Ling ƀơi plơi Ngọc La, să Măng Ri, tơring glông Tŭ Mrông, rơgao hăng anai rơbêh kơ 10 thun lĕ ñu hăng neh wa amăng plơi, amăng să ăt ƀun rin mơn. Kơnang kơ mơnuih apăn bruă mơ̆ng să truh tơring glông khom djă tơngan črâo bruă, pơtô brơi bôr đĭ bôk pla, pơtô brơi rah pơjeh sâm, pơdjuai anăh kơphê, răh than phun pla... mơ̆ ră anai tơlơi hơdip mơda pơplih rơđah biă. Hơdôm hơdră ngă pơdrŏng hăng kơphê ƀơi anih rơ-ơ̆, kual lŏn sâm Ngọc Linh hmâo lar hyu laih djop tơring glông Tŭ Mrông. Ơi A Blum ol kơdol pran jua lăi:

 “Neh wa tui Ping gah, Kơnuk kơna, hmư̆ mơnuih mă bruă čar pơtô brơi hơdră ngă đang hmua, pla sâm, pơtem pơdai kiăng hmâo anô̆ ƀong, anô̆ huă, tơlơi hơdip mơda trơi pơđao, yâo mơ-ak”.

Tui hăng ơi Dương Văn Trang, Ding kơna Ping gah, Khua git gai Ping gah tơring čar, Khua Khul pơ ala mơnuih ƀôn sang tơring čar Kon Tum, hơdôm thun rơgao anăp nao plơi pla hăng kual djuai ania ƀiă tơnap tap, hmâo laih hơdôm pluh rơbâo wot čô mơnuih apăn bruă, mơnuih ping gah ba nao mă bruă ƀơi plơi pla ngă adơi ayong, lăng tui plơi pla “Gum dô̆ hrŏm, ƀong huă hrŏm, mă bruă hrŏm”, hmư̆ tơlơi pơmin, pơsir hơdôm tơplơi gum pơhiăp hăng čang rơmang mơ̆ng neh wa. Anăp nao plơi pla, gum hrŏm hăng hơdôm bôh plơi pla, să bơwih brơi pơđĭ kyar bơwih ƀong – mơnuih mơnam, pơđĭ tui tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang lĕ hơdră pơtrun ha sa, dưi ngă tui na nao hơdôm rơnuk git gai tơring čar Kon Tum. Hăng amăng rơwang bruă 2020 – 2025 bruă jao anai dưi pơđĭ tui tơhnal hăng rơnoh pơkă pơjing tơlơi pơđĭ kyar kơjăp phik kơ hơdôm bôh plơi pla:

 “Sit lăi mơnuih apăn bruă ping gah djru sang anô̆ bun rin laih, sang anô̆ ƀun rin ƀơƀiă neh wa djuai ania ƀiă lĕ nao tơl đang hmua hăng ngă tui jơlan gah “hơjan sui amra hram”, “djă tơngan črâo bruă” ngă rŭ đĭ pran gơgrong hrưn đĭ tơtlaih mơ̆ng ƀun rin neh wa djuai ania ƀiă. Anai lĕ sa amăng hơdôm bruă mă kơđi čar yôm phăn mơ̆ng rim mơnuih apăn bruă, mơnuih ping gah ƀơi plơi pla hăng anih anom mơnuih ƀôn sang dô̆ hmâo lu neh wa djuai ania ƀiă dô̆ hơdip mơda”.

Mơ̆ng tơlơi gum pran hrom, ha pran jua mơ̆ng Ping gah hăng Mơnuih ƀôn sang, tơring čar Kon Tum hmâo ngă giong tañ laih tơhnal ba tơbiă abih bang hơdôm bôh să hmâo jơlan rơdêh nao truh pơ̆ krah să; anô̆ kơjăp bruă pơtô pơhrăm dưi pơđĭ tui dlông; sang ia jrao hơdôm bôh să leng kơ hmâo ơi ia jrao. Mrô sang anô̆ ƀun rin mơ̆ng rơbêh kơ 65% lơm pơdŏng glăi tơring čar thun 1991, hrŏ trun dô̆ yŭ kơ 11% amăng rơnuč thun 2022. Hrŏm hăng anun pơdŏng glông bruă kơđi čar kơjăp phik hăng 14 khul grŭp Ping gah, 668 grŭp ƀơi plơi pla hăng rơbêh kơ 31.300 čô mơnuih ping gah. Tŭ ư hrŏm kơplah wah hơdră pơtrun hăng bruă mă sit nik, Ping gah tơring čar Kon Tum hơkrŭ đĭ dong pran đăo gơnang hăng mơnuih ƀôn sang djop djuai ania amăng tơring čar. Hrŏm hăng anun, pran đăo gơnang dơlăm ăt glăk pơjing mơn pran pơtrut hăng tơlơi khin hơtai kơ abih bang ping gah, ngă tui hơdôm jơlan pơsir prong, ngă tui hơdôm pran kơtang mơ̆ng tơring čar pioh pơđi kyar kơjăp phik./.