Rơbêh kơ hơdôm pluh thun hăng anai, prăk tuh pơ alin mơ̆ng hơdôm jơlan hơdră, kơčăo bruă, hơdră djru mơ̆ng Ping gah, Kơnuk kơna pioh kơ să Lộc Nam, tơring glông Bảo Lâm, tơring čar Lâm Đồng truh kơ hơdôm rơtuh klai prăk. Yua hơmâo tơlơi lăng ba tuh pơ alin tui anai, apui lơtrik, jơlan, sang hră, sang ia jrao, anih anom bơwih ƀong hăng ƀô̆ adung mơta plơi pla hơmâo pơplih rơđah. Hơdôm boh sang hlang mơ̆ng hlâo ră anai hơmâo pơplih hăng sang man kjăp, tơlơi hơdip mơda, pran jua mơ̆ng mơnuih ƀôn sang jai hrơi đĭ tui mơn. Lăp đing nao, Lộc Nam ăt hơmâo hơbô̆ bruă pơtruh pơkra gơnam hăng ba sĭ gơnam hơđong laih anun pơđĭ tui prăk pơhrui kơ mơnuih ƀôn sang, hăng prăk pơhrui ră anai hơmâo rơbêh 45 klăk/sa čô/thun. Ƀơi anăp tơlơi pơplih phrâo, ƀu pơdơi đĭ kyar mơ̆ng plơi pla, yă Ka Yến, Khua khul đah kơmơi să Lộc Nam, hok mơ-ak brơi thâo.

“Hơdôm thun rơgao, yua hơmâo Ping gah, Kơnuk kơna lăng ba, tơlơi hơdip neh met wa djuai ƀiă pơplih rơđah rơđông. Hlâo adih, jơlan nao rai tơnap, sang anŏ rin hăng giăm rin lu, ră anai jơlan hiam baih, lu sang anŏ rin, giăm rin thâo bơwih ƀong, gum djru tơdruă, tơbiă anăn ƀun rin kjăp laih. Biă ñu, amăng thun 2023 anai, ƀơi Lộc Nam hơmâo lu mơnuih man pơkra sang dŏ prong, lu sang anŏ dưi blơi rơdêh ô tô dong. Dưi ngă tui anai lĕ yua hơmâo Ping gah, Kơnuk kơna lăng ba djŏp mơta, pơđĭ kyar apui lơtrik, jơlan, sang hră, giong anun djru ba ană plơi pơđĭ kyar bơwih ƀong sang anŏ”.

Ayong Rahlan Thu dŏ pơ plơi Tôt Biơč, tơring kual Čư̆ Sê, tơring glông Čư̆ Sê, Gia Lai brơi thâo, thun 2023, tơlơi bơwih ƀong huă sang anŏ ñu hăng lu sang anŏ amăng plơi pla pơblih đĭ đăi ƀiă. Yua kơ rơgao laih tal klin Covid 19, bruă ngă hmua sĭ mơdrô gơnam đang hmua hăng bruă bơwih ƀong huă dưi rŭ glăi. Lu mơta gơnam đang hmua sĭ mơdrô mơ̆ng plơi pla kah hăng kơphê, hơbơi čên đĭ nua hăng hơđong soh. Ñu čang rơmang hơmâo lu tơlơi klă hiam hloh ba glăi kơ sang anŏ hăng tơlơi tơphă tơphai kơ plơi pla thun phrâo 2024:

“Kơnuk kơna djru, pơkra bơnư̆ pơkong, ră anai ngă hmua pơdai hơmâo djop ia bruih, anun bruă ngă hmua hơđong mơ̆n, tơlơi hơdip mơda ană plơi pla hơmâo asơi huă añă ƀong eng ao buh, lu sang anŏ pơdong sang prong, hiam, anai lĕ boh tơhnal ngă tui ia rơgơi phrâo, ruah pơjeh phun pla, djuai hlô mơnong rông, truh kơ bruă kai čuar ngă hmua hăng măi mok soh, huăi gleh pra jua lu kah hăng hlâo thâo pơkrem hrơi mông mă bruă, pơkrem prăk kăk hloh. Kâo čang rơmang kơnuk kơna ăt djru ba dơ̆ng kơ ană plơi pla tơnap tap, kiăng hrưn đĭ bơwih ƀong huă pơđĭ kyar”.

Thun 2023 bruă ngă hmua mơ̆ng tơring čar Kon Tum hơmâo lu boh than klă hiam. Đơ đam lŏn pla rim thun mơ̆ng tơring čar hơmâo rơbêh 68.200 ha, rơgao kơ hơnong pơkă. Tơring čar hơmâo 7 blah hmua prong pơtruh nao rai pơkra gơnam. Hơdôm djuai phun pla juăt pla hloh hơmâo gơñăm đĭ kyar lêng kơ dưi ngă laih anun rơgao kơ hơnong pơkă. Amăng thun nua lu djuai gơnam, phun jrao, kah hăng kơphê, hơbơi plum, sâm hrĕ...ăt blơi pơmă mơn, anun ană plơi pla wơ̆t hăng neh met wa djuai ƀiă ƀơi tơring čar Kon Tum hok mơ-ak biă mă. Yua hnun mơn truh pơ thun 2023 prăk pơhrui yap tui akŏ mơnuih mơ̆ng tơring čar Kon Tum hơmâo năng ai 58,8 klăk prăk, đĭ 10,5% pơhmu hăng thun hlâo. Ayong A Ka Riắc, plơi Kon Vơng Kia, tơring kual Măng Đen, tơring glông Kon Plong hok mơ-ak brơi thâo:

“Thun phrâo, ƀing gơmơi hơmâo lu tơlơi hok mơ-ak biă, yua dah amăng sa thun rơgao ană plơi pĕ pơhrui pơdai, kơtor, kơphê hăng pơhrui mơ̆ng rơmô kơbao lu biă...Dưi ngă tui anun jing gơmơi hơmâo pran biă mă yơh. Thun phrâo, neh met wa amra gir bơwih ƀong hloh, amra hơmâo hơbô̆ bruă ngă hmua tŭ yua, lu mơnuih rơgơi bơwih ƀong, tơlơi hơdip amra dơnap hloh, hơdôm boh sang anŏ pơtô ană bă hrăm hră rơgơi, tui kơ amĭ ama. Kâo čang rơmang Ping gah, Kơnuk kơna lăng ba hloh dong, djru ba neh emt wa djuai ania Mơ Nâm gơmơi”.

Ơi Y Sêr, ƀon Jun Juh, să Đưk Minh, tơring glông Dak Mil, Dak Nông juăt hmư̆ brô̆ hăng ĕp lăng tivi kiăng thâo hơdră pôr tơlơi pơhing arăng pơdah. Ơi Sêr brơi thâo, ñu ĕp lăng tơlơi pơhing jar kmar thun 2023 ƀuh hơmâo lu tơlơi rung răng samơ̆ dêh čar ta ăt hơđong đôč. Yua kơ anun, tơlơi hơdip mơda, bơwih ƀong huă mơ̆ng ană plơi pla amăng ƀon ăt mơak klă hăng pơđĭ kyar. Mơnuih ƀôn sang čơkă thun phrâo hăng tơlơi mơak, kjăp pran jua yơh.

"Tơlơi pơhing ƀơi dêh čar ta ƀuh hơđong biă mă. Mơnuih ƀôn sang amăng djop plơi pla hok mơak, hơđong pran jua mă bruă, pơđĭ kyar bơwih ƀong huă. Biă mă ñu thun rơgao nua kơphê đĭ ƀiă, mơnuih ƀôn sang pơhrui glăi lu hloh, čơkă thun phrâo mơak mơai yơh”.

Ơi Amlôm, plơi Groi 1, să Glar, tơring glông Đak Đoa, tơring čar Gia Lai brơi thâo, amăng thun rơgao, yua bơbeč djơ̆ mơ̆ng tơlơi bơwih ƀong huă hrŏm tơnap tap, anun yơh tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang ăt bưp tơlơi tơnap tap mơ̆n. Amăng plơi hơmâo 150 boh sang anŏ, rơbêh 1.3000 čô mơnuih abih bang lêng kơ djuai ania Bahnar soh. Truh akŏ thun 2024, amăng plơi ăt dŏ 13 boh sang anŏ ƀun rin hăng 30 boh sang anŏ giăm ƀun rin. Mah tơlơi hơdip mơda dŏ lu tơlơi tơnap tap hai samơ̆ thun hlâo jơlan hơdră mơ̆ng ping gah, kơnuk kơna djru tŭ yua sit nik, pơjing rai pran kơtang djru nao rai hăng tơlơi khăp pap. Ơi Amlôm plơi Groi 1, să Glar, tơring glông Đak Đoa lăi:

“Yua hơmâo tơlơi djru ba mơ̆ng ping gah, kơnuk kơna hmao kru kah hăng djru pơjeh kơphê či pla...anun thun 2023, mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă bơwih ƀong huă dưi hơđong hăng pơđĭ kyar. Khă hơmâo mơ̆n hơdôm blah đang hmua kơphê aka ƀu ngă djơ̆ boh jor ôh pơkă hăng hơdôm thun hlâo samơ̆ nua sĭ mơdrô đĭ đăi ƀiă anun huăi bơbeč prong lơi kơ tơlơi hơdip mơda pơhrui glăi. Kmơ̆k, hơbâo pruai lĕ rơnoh yôm blơi, samơ̆ hơmâo tơlơi djru ngă gêh găl mơ̆ng sang bruă sĭ mơdrô, brơi mơnuih ngă hmua čan hơbâo pruai anun truh bơyan pĕ boh tla glăi kiăng gêh găl kơ bruă wai pơgang đang kơphê, pruai kmơ̆k djop dua tal sa thun”.

Jing plơi pla tơhan sông kơtang, anih hơkrŭ đưm, ră anai, ƀuôn Dăk Tuôr, să Čư̆ Pui, tơring glông Krông Bông, tơring čar Dak Lăk glăk pơplih tui rim hrơi. Hăng tơlơi djru ba mơ̆ng gong gai, plơi pla Dăk Tuôr jai hrơi đĭ kyar. Amăng plơi hơmâo 5km jơlan bê tông, hơdôm pluh boh sang dŏ hơmâo man kjăp, mrô sang anŏ pơdrong hơmâo giăm 30%, sang anŏ rin dŏ giăm giăm 20%. Anai ăt jing sa amăng ƀiă đôč plơi mơ̆ng tơring glông Krông Bông hơmâo tơlơi gêh gal či pơđĭ kyar tuai hyu ngui. Yua hnun, amăng hrơi blan rơgao, gong gai hơmâo iâu pơthưr mơnuih ƀôn sang amăng plơi pơkra glăi sang dŏ, djru man pơkra jơlan, kih rơmet anih anom, ngă hiam plơi pla. Hăng lu tơlơi bơwih ƀong, mơnuih ƀôn sang lăng hok mơ-ak biă, gir bơwih ƀong. Ayong Y Kho Niê, ƀơi ƀuôn Dăk Tuôr brơi thâo: “Bơwih ƀong amăng plơi lĕ jai hrơi đĭ kyar anun jing gơmơi hok mơ-ak biă. Yua dah jing plơi hơkrŭ đưm anun hơmâo kơnuk kơna ta lăng ba, mơnuih ƀôn sang hai triang hơduah ĕp, hrăm bruă, mă yua boh thâo kĭ thuâ̆t, pơplih djuai phun pla hlô rông. Yua hnun mơn, tơlơi hơdip mơnuih ƀôn sang jai hrơi pơplih klă hiam tui”.