Amăng bruă blah ayăt ƀơi Dap Kơdư thun 1975, hơdôm bôh puih kơđông ba jơlan hlâo mơ̆ng ƀing ta hmâo laih bruă ngă pơplih blah ayăt ba glăi bôh tơhnal, ngă ayăt tum pơƀut ling tơhan nao pơ̆ Kon Tum hăng Plei Ku, lơm anun anăp kơsung blah phun lĕ Buôn Ma Thuột. Lơ 10/3/1975, lơm hơdôm khul tơhan ba jơlan hlâo mơ̆ng ƀing ta pok bruă kơsung blah Buôn Ma Thuột, tañ ngă prai glông jơlan pơhlôm hlâo mơ̆ng ayăt. Hrŏm hăng anun, Sư đoàn 10 hăng Sư đoàn 320 pơphun blah pơgăn ƀơi jơlan mrô 14, pơgăn hĭ glông jơlan djru mơ̆ng Plei Ku, guang dar anih blah ƀơi Buôn Ma Thuột. Ƀơi anăp gum hrŏm bruă blah ayăt đưm, Thiếu tá Phạm Văn Tốn, Khua apăn bruă kơđi čar Trung đoàn djă phao kơnong 54, Sư đoàn 320, hơdor glăi:

“Lơ 8 pơ-anah phao, ta blah mă Cẩm Ga (ră anai gah tơring glông Čư̆ Sê), lơm anun hơdôm jơlan anăp nao ăt blah mơn. Tui tơlơi pơtrun mơ̆ng dlông, ling tơhan djă phao kơnong ƀing gơmơi ăt dô̆ hơnong sa anih prăp lui tơguan khul Quân đoàn 2 ayăt luh nao gum djru kơ bruă blah ƀơi Buôn Ma Thuột lĕ amra kơdŏng blah glăi”.

Buôn Ma Thuột lui ruah bruă pơgang hlôm hlâo Dap Kơdư mơ̆ng ayăt tơblư̆ trun. Ƀirô pơphô bruă khul ling tơhan Việt Nam Cộng hòa pơtrun iâo đuăi tơhan mơ̆ng Gia Lai, Kon Tum tui jơlan 7 (ră anai lĕ Jơlan mrô 25) glăi pơ̆ Phú Yên, samơ̆ anai jing tơlơi soh glăi prong biă. Hơdôm khul ling tơhan mơ̆ng ƀing ta pơphun hyu pơsuh kơtang tit, blah pơgăn na nao ƀơi jơlan 7, ngă khul tơhan ayăt hual kơdual, hơdôm rơbâo čô ling tơhan djai ƀudah mă hơdip. Bruă pơtlaih đuăi tañ jing tơlơi răm prong, pơđom lui tơlơi tơglưh trun abih bang mơ̆ng glông jơlan pơhlôm hlâo Dap Kơdư. Lơ 17/3/1975, khul tơhan ta kơsung mut Plei Ku tlaih rơngai Gia Lai. Đại tá Nguyễn Vi Hợi, Ling tơhan sông kơtang mơnuih ƀôn sang, ruai glăi:

“Lơ 17 hăng lơ 18/3, Quân đoàn 2 mơ̆ng ayăt pơphun kơdun glăi ƀơi jơlan 7, ƀu djơ̆ tơbiă đuăi ôh. Samơ̆ hmâo ƀing ta pơgăn blah, anun ƀu thâo pơđĭ kyar. Lơ 18/3, ayăt phă tơbiă hơdôm glông jơlan pioh tơbiă đuăi, lơm anun mơ̆ng iâo lĕ tơbiă đuăi”.

Lơ 26/3/1975, hơdôm bôh puih kơđông phun gum hrŏm tlaih rơngai Dap Kơdư dưi pơphun jing Quân đoàn 3 (Binh đoàn Tây Nguyên) kơsung blah nao gah kual lŏn dăo. Trung tướng Nguyễn Quốc Thước, Khua hơđăp Pơtrun bruă tơhan Quân đoàn 3, brơi thâo:

“Anô̆ yôm mơ̆ng bruă blah ayăt Dap Kơdư lĕ hmâo tơlơi phun hmâo mơ̆ng Quân đoàn 3. Lơm ling tơhan glăk luh nao kual lŏn dăo Tŏng Krah dêh čar, Ding jum kơđi čar pơsit truh mông laih, pơjing mơtăm sa khul ling tơhan phun kơtang pioh gum hrŏm hăng Quân đoàn 1, Quân đoàn 2, Quân đoàn 4 prăp lui tlaih rơngai Sài Gòn”.

Găn rơgao 50 thun, Quân đoàn 3 – Binh đoàn Tây Nguyên prong kơtang dong, pơđĭ kyar tui jơlan gah pơkă pơhrăm, hơdeč hmar, amra blah ayăt amăng djop tơlơi hmâo. Rơnuč thun 2024, Quân đoàn 3 hăng Quân đoàn 4 dưi pơphun pơjing Quân đoàn 34, pơđom pioh yak pơđĭ kyar phrâo amăng črăn gru grua hur har.

Ƀrô djơ̆ tal hơdor glăi 50 thun hrơi tlaih rơngai Buôn Ma Thuột, tlaih rơngai tơring čar Dak Lak, phrâo rơgao ăt hmâo pơphun mơn jơlan hơdră pơbưp ƀô̆ mơta mơnuih apăn bruă tơhan, nai pơtô čơđai djru gum hmâo gum pơjing bruă pơtô pơhrăm hơkrŭ ƀơi Dak Lak amăng rơnuk blah ayăt Mi đưm hăng tơdơi kơ tlaih rơngai.

Amăng mông bưp ƀô̆ mơta, ƀing khua pơ ala hmâo lok glăi hơdôm tơlơi djă pioh amăng hơdôm thun gum hrŏm bruă mă, biă ñu amăng rơnuk blah ayăt hăng tơdơi kơ tlaih rơngai. Gum hrŏm amăng tơlơi mơ-ak, hyơhyor kơ pran jua lơm bưp glăi ƀing nai, ƀing gŏp, mơnuih mă bruă hrŏm; hơdor glăi ƀing gŏp, ƀing mă bruă hrŏm rơngiă. Ơi Hà Ngọc Đào, Khua grŭp lăi pơthâo nao rai mơnuih apăn bruă hơđăp, nai pơtô čơđai Dak Lak brơi thâo, anai lĕ bruă mă tŭ yua ƀrô djơ̆ tal hơdor glăi 50 thun hrơi tlaih rơngai Buôn Ma Thuột; Jing tal pơbưp lok glăi phiăn juăt hăng hơdor glăi hơdôm rơnuk mơnuih apăn bruă, nai pơtô hmâo laih lu tơlơi gum hơgôp kơ tơlơi pơđĭ kyar tơring čar Dak Lak.

“Bruă bưp anai 50 thun kah mơ̆ng hmâo sa wot hăng mrô mơnuih lu giăm truh 100 čô mơnuih ol kơdol pran jua biă. Lu adơi ayong pơ̆ ataih, ataih truh ha rơtuh rơwang km ăt hur har pran jua rai pơ̆ anai pơbưp ƀing gŏp, ƀing mă bruă tom, lăi nao pran jua mơ̆ng pô amăng bruă blah ayăt ăt kah hăng tơdơi kơ tlaih rơngai truh ră anai, mơ̆ng hơdôm hrơi blung a pơplih mơ̆ng bruă pơtô pơhrăm amăng kual hmâo ayăt hơdai nao bruă pơtô pơhrăm hơkrŭ tơnap tap djop mơnuih. Pran jua mơ̆ng gơñu prong biă pioh hmâo kah hăng ră anai, mơ̆ng glông bruă pơtô pơhrăm phrâo phun hmâo anun truh ră anai tô̆ tui dong hăng pơđĭ kyar ñu”.

Amăng rơnuk blah ayăt Mi đưm tlaih rơngai lŏn ia, hmâo 45 čô mơnuih apăn bruă, nai pơtô (giáo viên đi B) dưi brơi nao, gum brơi bruă pơtô pơhrăm Dak Lak. Ƀing nai hmâo pơdŏng rah, pơphun rah bruă pơtô pơhrăm, gum hrŏm rah bruă ngă đang hmua hăng kơdŏng blah ayăt, gơgrong kơjăp anih anom anun truh kơ hrơi tlaih rơngai. Blan 8/1975, Anom bruă pơtô pơhrăm tơring čar Dak Lak dưi pơjng, hơdôm mơnuih apăn bruă, nai pơtô dô̆ gơgrong dong, gum hrŏm pơdŏng bruă pơtô pơhrăm hơkrŭ ƀơi anai truh kơ pơdơi lơtret. Anai lĕ khul phun, djru amăng bruă pơđĭ kyar mơ̆ng gơnong bruă pơtô pơhrăm Dak Lak mơ̆ng hơdôm hrơi tlaih rơngai truh ră anai./.