VOV4.Jarai - Hơnong `u sa ]ô mơnuih truh prong [ơi dêh ]ar ta yua 99,4 gram hra sa hrơi, lu hloh dua wot bơhmu hăng tơlơi pơtă mơng Khul wai lăng bruă ia jrao ro\ng lo\n tơnah.

Bruă [ong lu hra amra ngă mrô mơnuih hmâo tơlơi ruă drah tơtăng mơ\ djop mơnuih [u hmâo pơmin nao. }ra\n hơdră hrơi anai lăi nao kơ ano# bơdjơ\ nao mơng tơlơi [ong lu hra truh tơlơi suaih pral:

Tui hăng thạc sĩ Ngô Thị Hà Phương, Anom pơtô juăt tơlơi pơhing kơ mơnong bơbuă drơi jăn, Anom kơsem min mơnong bơbuă lo\n ia ta, hơdră [ong huă mơng mơnuih [ôn sang Việt Nam pơplih tui jơlan gah pơđ^ tui gơnam blik, đạm, biă `u yua hra lu rơgao đơi. Giăm hmâo 60% mrô mơnuih [ôn sang yua hra lu hloh 2 wot mrô hra dưi pơtă yua rim hrơi.

Khul wai lăng bruă ia jrao ro\ng lo\n tưnah (WHO) pơtă, sa ]ô mơnuih prong ta#o hloh yua [ia\ hloh kơ 5 gram amăng sa hrơi, khă hnun hai sa ]ơlu\ phở [udah [un amra hmâo mơng 4-5 gram hra.

Tơlơi among mơng mơnuih Việt le\ lom [ong huă pơ\ sang, amăng rim mông [ong huă, rơngiao kơ hơdôm a`ăm [ong, leng kơ hmâo mong ia măm [udah jam hra yua pioh tu\t.

{ơi hơdôm anih anom s^ gơnam [ong huă, [ơi rim kơ[ang [ong huă leng kơ hmâo hơdôm gơnam pơ[âo kiăng mơnuih yua ro\ng ple\ mă pô dong.

Tui hăng tơlơi kơsem min, 81% mrô hra yua rim hrơi [ơi dêh ]ar ta jing mă mơng hra hăng hơdôm gơnam pơ[âo, ple\ lom hơtuk hơbai hăng lom [ong huă. 11% mrô hra mơng hơdôm gơnam pơkra lui hlâo, amăng gơnam [ong hơnong `u hmâo 7%.

Bột canh hăng ia măm jing dua gơnam phun mă mơng hra rim hrơi (dưm dưm hăng hmâo 35% hăng 32%). Ngôk hăng hra ăt jing gơnam hmâo hra lu mơn (dưm dưm hăng 7,5% hăng 6%).

Thạc sĩ Phương pơblang: “Amăng hơdôm gơnam pơkra lui hlâo, mì tôm jing gơnam [ong hmâo hra lu (7,5%). Hra mơng a`ăm pơđăm ăt hmâo mơn 1,4% mrô hra rim hrơi.

Yua anun, bruă pơhro\ trun mrô hra amăng hơdôm mông [ong huă abih bang hluai tui kơ hơdră hơtuk hơbai mơng pô bơwih asơi a`ăm, tơlơi among ruah mă gơnam [ong hăng mơ`um…”.

Hra (NaCl), dưi pơjing rai mơng Natri hăng Chlorua, hmâo ia mơxin, jing gơnam pioh ple\ kiăng biă amăng mông [ong huă rim hrơi mơng mơnuih [ôn sang [ơi ro\ng lo\n tơnah. Natri jing gơnam phun pơjing ano# mơxin mơng hra hăng ăt ba truh hơdôm ano# bơdjơ\ nao drơi jăn ană mơnuih lom yua hra lu đơi.

Tui hăng [ing juăt bruă anai, mrô Natri [ong amăng mơmot [ia\ biă `u kơ drơi jăn ană mơnuih năng ai `u mơng 200-500 mg sa hrơi (dưm dưm hăng mơng 0,5-1,25 gram hra, akă truh sa [uông anet). Kơ[ah Natri, juăt bưp hăng mơnuih hmâo tơlơi suaih pral klă.

Lom anun, rơbêh Natri bơhmu hăng tơlơi kiăng hmâo pơtă, ba truh ano# hram, đ^ tui rơnoh tơtăng ara\ drah, ngă ia đôm glăi amăng drah, đ^ tui ano# ngă gun hăng ara\ drah ba truh tơtăng ara\ drah.

Mă yua lu Natri hmâo bơdjơ\ nao tơlơi tơtăng ara\ drah, hơdôm ara\ drah hơtai bôh, biă `u rơbuh đih [u hmao thâo hăng tơlơi ruă bơdjơ\ nao ara\ drah.

Hơdră ngă hro\ trun Natri tui tơlơi kiăng yua hmâo ara\ng pơkă, mơng blung amra djru ]ơđai hmâo hơdră [ong mơ`um klă hăng hro\ trun tơlơi ruă tơtăng ara\ drah tơdơi anai.

Lu mơnuih ruă tơtăng ara\ drah [ơi rơnoh rơnang kơnong kiăng [ong huă [ia\ h^ hra amra dưi pơjrao tơlơi ruă.

Hro\ trun 30% rơnoh yua hra hơnong `u sa ]ô mơnuih sa hrơi [ơi mơnuih prong bơhmu hăng thun 2015 jing sa amăng hơdôm tơhnal pơkă kiăng hmâo amăng bruă Lo\n ia ta pơgang, pơgăn tơlơi ruă huăi lar hyu mơng thun 2015-2025.

Sa dua hơdră kiăng plai [ia\ yua hra amăng [ong huă

Lui dưm ia măm, ia tương hăng hra [ơi kơ[ang [ong huă.

Hơdư\ h^ [ia\ mrô hra yua, [ôt canh, ia măm… amăng gơnam [ong huă lom hơtuk hơbai. Rơnoh lu hloh [u rơgao kơ 1 amăng 5 [uông anet hra kơ sa mông [o\ng huă mơng sa ]ô mơnuih sa hrơi.

Hơdư\ [ia\ mă yua hơdôm gơnam hmâo mrô hra lu kah hăng hơbơi prang hna, pizza, gơnam dưm amăng [uăt…

Ruah mă hơdôm gơnam hmâo hra [ia\ lom blơi gơnam hmâo ara\ng pơkra lui hlâo.

Pơđok to\ng ten lom e\p gơnam hmâo pơkra lui hlâo kiăng pel e\o mrô hra.

Ta#o hloh brơi ]ơđai [ong gơnam hmâo hơnong hơđăp mơng `u hăng pel e\p kơja\p mrô hra.

Sa amăng hơdôm hơdră pơkă kiăng đing nao lom mă yua pơhlôm tơlơi lăi nao kơ gơnam [ong ngă bơbuă amăng gơnam [ong kơ mơnuih blơi yua, hmâo pơsit jơlan gah kiăng hro\ trun hra, sik, rơmă hăng kalo.

Neh wa hăng [ing gơyut ăt dưi mơn pơhra\m drơi pô [ong rơpa [ia\, gơnam [ong hơtuk lu hloh kơ hna, hro\ trun hra yua ba mut amăng drơi jăn kiăng djă pioh tơlơi suaih pral./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr