VOV4.Jarai - Tơlơi pơkhăp tơdăm dra amăng tơlơi pơtưh jing tơlơi ta juăt [uh laih, laih anun ngă pơhưc\ amăng pran jua mơnuih mơnam djo\p rơnuk. Amăng tơlơi adoh djuai ania Jarai, hơdôm tơlơi adoh kơ tơlơi pơkhăp tơdăm dra hmư\ rơnguă, rơngot, jê| giăm biă mă, kah hăng hlâo ia krông Pa rô na nao.

Tơlơi adoh Jarai hơmâo mơng mông mă bruă, hơdip mơda, lăi nao pran jua khăp kơ tơlơi hơdip anai, khăp kơ tơdăm dra hăng tơlơi adoh juăt hmư\, juăt pơhiăp ri\m hrơi samơ\ ăt ngă kơ ta mơ-ak pran mơ\n.

Tơlơi adoh kah hăng gơyut ta, kiăng ta pơdah pran jua, tơlơi hơning rơngot arăng [u thâo hluh, pơjing tơlơi adoh, ngă tơlơi hơdip jai hiam hloh.

Pô kơhnâo Rmah Chuch, [ơi Plei Kenh Săn, să Iale, tơring glông C|ư\ Pưh, Gialai ră ruai:

‘’Đưm hlâo adih, djuai ania Jrai ta ngă hmua tui bơyan, bơyan nao tơju\ pla mơ-ak biă, angin wơ\t pơhưc\, arăng tơju\ rah adoh rah, bơyan yuă hơpuă le\ blan bơrơmi, [ing gơ`u ngă bruă adoh mơ\n, pơdơi adoh mơ\n.

Lơ\m đ^ aseh hyu loa pơnah hlô mơnong amăng glai, lơ\m nao yâo krâo akan hơdang [ing gơ`u adoh mơ\n, lơ\m mơmot [ơi adring sang, tơdăm dra do\ pơ[ut ngui ăt adoh hăng tơlơi Jarai mơ\n’’.

Ta dưi lăi le\, tơlơi adoh yơh jing tơlơi pơsit kơ tơlơi hơdip hơđong kjăp mơng djuai ania Jarai, laih anun tơlơi adoh ăt kah hăng anih pơlir hơbit, kiăng tơdăm dra pơbưp nao rai.

Kah hăng amai Rmah H’Rek hăng ayong Kpă Tham [ơi plơi Luh Tong Yong, să Ia Hrú, tơring glông C|ư\ Pưh, Gialai, le\ tơlơi adoh jing pơlir pran jua dua gơ`u hơdip hro\m jing ung jing mo\:

‘’Hăng [ing gơmơi, amuaih adoh le\ adoh yơh, [u kiăng mơ`um tơpai măt kah mơng thâo adoh. Lơ\m kiăng ră ruai kơ tơlơi hơget thơ mơ\ pơhiăp tơnap, gơmơi la mă hăng tơlơi adoh yơh, hơmâo gong le\ mă gong pe\ giong anun adoh mơtăm’’.

Tơlơi pơkhăp mơng pô đah rơkơi hăng đah kơmơi amăng hơdôm tơlơi adoh Jarai jê| giăm, hluh amu` laih anun rơnguă ba mơtăm. Tơlơi adoh kah hăng tơlơi hơdip ană mơnuih ta mơ\n.

Hăng pran jua sit, tơlơi adoh thâo pơpu\ nao rai samơ\ ăt pơdah pran jua khăp amuaih kơtang mơ\n amăng hơdôm tơlơi adoh pơkhăp tơdăm dra jing ngă tơlơi adoh anun djă pioh na nao mơng rơnuk anai truh rơnuk tơdơi, laih anun [u pơdơi pơdă đ^ kyar hơmâo lu tơlơi adoh phrâo dong, pơtưh jing tơlơi adoh hle, hmư\ hyu\ amăng pran jua hloh.

Nai pơtô hlăk ai Siu H’Chin, pơtô [ơi Sang hră gưl sa Lê Lợi, Phú Thiện, Gialai hơmâo tơlơi ră ruai:

‘’Kâo amuaih hmư\ biă tơlơi adoh Jarai, kâo juăt hmư\ mơng brô|, mơng [ing tha adoh. Kâo amuaih hmư\ tơlơi adoh kơ tơdăm dra yua `u djơ\ hăng pran jua hlăk ai gơmơi, lăi nao abih bang pran jua khăp amuaih kah hăng pơhil, pơmuiah, pơhơning. Kâo c\ang rơmang hơmâo lu hloh dong tơlơi adoh pơkhăp tơdăm dra’’.

Đah kơmơi djuai ania Jarai rơmuih biă, samơ\ lơ\m gơ`u amuaih pran khăp kơtang biă mă. Anai le\ hơdôm tơlơi lăi nao amăng tơlơi adoh ‘’Ayong ih pơdjơ\ hăng jrao’’: ‘’Huă asơi [u jơman, ayong ah! Mơ`um ia [u mơhao, puăi tlao [u mơ-ak, hơtai kâo [u suk rơyă hơbơi ôh ayong ah, [u suk do\ wai c\im klang, yua kơ tơlơi ih pơtă, yua kơ bruă ih pơtăn, hlăk đơi ayong hlăk đơi’’.

{ing đah rơkơi pran kơtang kah hăng phun kyâo glai angin rơbu\ tu\ mơ\n ăt gơgrong kjăp [u tơbuc\ đ^ lơi, ăt pơdah rơđah tơlơi khăp hăng tơlơi adoh ‘’Oa adơi ju\’’: ’’Ayong iâu adơi mơng mơguah sing bring, ayong iâu adơi krah mlăm, ayong iâu adơi mơng mơguah mơ`u\ tơdjô|, ih anăm ngă [u thâo ayong ôh ho\!’’.

Mơng đưm đă ră hlâo, găn gao h^ abih tơlơi tơnap tap amăng tơlơi hơdip anai, [ing đah kơmơi hăng đah rơkơi djuai ania Jarai khăp hăng do\ jing rơkơi jing bơnai, thâo hluh nao rai, hơdip hro\m lui kơ djai ba.

Tơlơi pơkhăp do\ hơmâo na nao amăng tơlơi adoh. Rơnuk anai, amăng lu tơlơi adoh phara, tơlơi adoh phrâo hlăk ai amuaih hmư\, ăt hơmâo mơn tơlơi adoh Jarai hăng tơlơi adoh hmư\ hơyưm amăng pran jua, er adoh mơ-ak, rơnguă, rơnang, hơmâo lu hlăk ai amuaih hmư\ mơn.

Kiăo tui gru pioh glăi hăng tơlơi pơhiăp, tơlơi adoh, adoh tơlơi Jarai ăt kah hăng ia hram amăng rơgup lo\n, ngă rơ-ơ\ pran jua [ing rơgơi adoh soang kual c\ư\ siăng kriang pơtâo. Anai le\ tơlơi ră ruai mơng Kpă H’Bơt, do\ [ơi Pleitel A2, să Iasol, Phú Thiện Gialai:

‘’Kâo amuaih hmư\ biă tơlơi adoh Jarai, kâo juăt hmư\ abih bang tơlơi adoh, kâo hmư\ mơng am^ ama, ơi, yă kâo adoh. Kâo c\ang rơmang [ing hlăk ai hră anai hmư\ tơlơi adoh Jarai lu hloh dong ho\!

Bơ Kpă H’Ba, do\ [ơi să Iasol, Phú Thiện, hơmâo tơlơi ră ruai tui anai:

‘’Kâo pơtrut pơsur biă mă kơ [ing hlăk ai hmư\ hăng thâo adoh tơlơi adoh Jarai ta, tui anun kah mơng djă pioh lui na nao gru grua hiam anai.

Kâo c\ang rơmang [ing hlăk ai rơnuk anai hrăm tui mơng [ing kơhnâo dong, hmư\ [ing gơ`u adoh lu hloh dong, [ing ta pơjơnum hlăk ai amuaih adoh tơlơi Jarai dong. Tui anun kah rơnuk tơdơi anai mơng hơmâo mơnuih djă pioh hăng đ^ kyar tơlơi adoh djuai ania ta’’.

Tơlơi khăp amuaih hiam, sit pran jua amăng tơlơi adoh Jarai yơh jing ngă pran jua ană mơnuih ta klă hloh.

Biă mă `u le\ amăng tơlơi đ^ kyar bơwih [ong huă mơnuih mơnam ră anai, phun akha amăng tơlơi adoh Jarai ăt hơmâo tơlơi pơplih phrâo mơn, kiăng lu hlăk ai hmư\ tui.

                                                              Siu H’Mai: Pô c\ih hăng pôr