Tơlơi pơkă mrô 3, ama\ng 19 tơlơi pơkă man pơdơng plơi pla phrâo – Bơnư\ ia rô yơh, hasa tơlơi pơkă phu\n, `u pơdjơ\ truh tơlơi ngă hmua, [ơi hdôm plơi pla. Djơh ha\ng tring ]ar Lâm Đồng, bruă man pơdơng bơnư\ ia rô yơh, hơmâo tơlơi gleng nao mơng go\ng gai kơnuk kơna ha\ng mơnuih [ôn sang.

            Tui ha\ng tơlơi lăi pơthâo mơng [irô wai lăng gah hmua pơdai ha\ng pơđ^ kyar [ôn lan tring ]ar Lâm Đồng, hơdôm boh să hơmâo tu\ ư tơlơi pơkă gah bơnư\ ia rô le\ 4 boh sa\, mrô să nga\ tui gio\ng tơlơi pơkă  gah bơnư\ ia rô le\ 34 boh sa\ lơm kơ  118 boh să [ơi tar [ar tring ]ar. Abih ba\ng hơnoh pơđoh ia rô le\ 900 km, hơmâo 233 boh dơnao pơđom ia, 286 boh bơnư\ ia rô. Kha\ anu\n hai, hơnoh pơrô ia, ring bruă bơnư\ ia rô, kơnong pơdoh brơi 55.000 ektar, do\ glăi 64.000 ektar đang kyâo boh troh yua mơnuih [ôn sang klơi ma\ pô. Yăp hơjan 34 boh sa\, hơmâo ngă gio\ng bơnư\ ia rô, hơnoh pơđôh ia kơno\ng djo\p brơi 45% đang lo\n , hơmua pơdai. Mrô hmua pơdai do\ glăi, yua pơđoh ma\ mơng hdôm hơnoh kroh, ia dơnao anet, klơi ia bơmun, ia khuer....Djơh ha\ng sa kual lo\n tum mta gah tơlơi ngă hmua, pla đang kyâo boh trôh [ơi tring ]ar Lâm Đồng, nga\ tui tơlơi mơne] ma\ ia pruih phara phara. Yua ia tu\ yua hloh, ama\ng tơlơi ngă hmua pla pơdai, đang kyâo boh trôh. Să Ka Đơn le\ sa boh să mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\, gah tring glông, Đơn Dương, hơmâo man pơdơng plơi pla phrâo, pơ pling ngă hmua ia, gơnang ia hjan tru\n rai, mơnuih [ôn sang  Kơ Đơn khuer ama\ng ia gah gu\ lo\n, pioh pruih brơi đang a`a\m pơtăm, bơnga ha\ng măi mok phrâo, ba glăi prăk kăk lu hloh  7 wơt, pơka\ ha\ng ngă hmua ia. Tar [ar sa\ kơno\ng hơmâo sa hnoh ia rô, ia pruih phu\n le\ yua mơng khuer ma\ ama\ng ia, ia bơmun, pioh pơđoh brơi hmua pơdai, đang kyâo boh trôh. Djơh ha\ng tơlơi pơkă bơnư\ ia rô, ama\ng hdôm hrơi rơnu] thu\n 2014, să Ka Đơn pre hlâo hră pơar, pioh tu\ ư să nga ưtui djơ\ tơlơi pơkă man pơdơng plơi pla phrâo. Phara ha\ng Ka Đơn, hơmâo yua ia gah gu\ lo\n, mơnuih [ôn sang să Hà Lâm, tring glông Đạ Huoai, hơmâo yua ia dơnao. Neh met wa bư\ pơgăn hơnoh ia rô, dua klâu tal, ma\ ia pruih brơi đang cà phê, phun boh Nhông, đang kyâo boh trôh ama\ng bơyan phang khôt. Bơ kơ mơnuih [ôn sang nga\ hmua ia  Cát Tiên, wơt dah hơmâo yua ia mơng bơnư\ dơnao ia Đắc Lô, samơ\ mơnuih [ôn sang yua glăi lu wơt, mơne] ma\ mơng lu hnoh ia, [u ngă pơhua\] ôh ia.

            Djơh ha\ng mơnuih [ôn sang ngă hmua [ơi Di Linh, kual juăt pla lu đang cà phê hmư\ hing mơng hlâo, mơng lu thu\n ha\ng anai laih, mơnuih [ôn sang klơi ma\ dơnao ia anet, yua brơi đang cà phê. Anai le\ anih dưm ia, pioh brơi phun cà phê ama\ng bơyan phang, pơgăn glăi phang khôt ktang [ơi kual }ư\ siang. Tuh pơ alin brơi dơnao ia anet anai, [ia\ đô] hua\] prăk, `u ăt tum brơi pruih đang cà phê, tui anu\n yơh mơnuih [ôn sang hơr bia\ ma\. Tar [ar tring glông Di Ling hơmâo 4000 boh dơnao ia anet, yua kơ neh met wa klơi ma\ pô, nua `u giăm 20 klăk prăk/sa boh dơnao ia anet. Djơh ha\ng kual đang cà phê Di Linh, hdôm dơnao ia anet anai, pơklaih brơi phu\n cà phê, djru brơi phu\n cà phê hơmâo pơboh lu hloh, hiam hloh, gơnang hơmâo ia pruih anai, hgum gôp brơi ana\n cà phê Di Linh jai hrơi đ^ nao pơ\ ana\p anai.

            Hasa lơm kơ ring bruă bơvih brơi tơ’lơi man pơdơng plơi pla phrâo [ơi tring ]ar Lâm Đồng, yua [irô wai lăng gah hmua pơdai, laih anu\n pơđ^ kyar [ôn lan  tring ]ar, pơmin rai yua mơng tơlơi găn gao thâo thăi, mơng mơnuih [ôn sang ngă hmua. Tơlơi kiăng yua ia mơng mơnuih [ôn sang pro\ng pr^n bia\ ma\, hlăk anu\n le\ bơnư\ ia rô pro\ng [u tum ôh, tơlơi kiăng yua mơng mơnuih [ôn sang. {uh rơđah mơng tơlơi tu\ yua anu\n, mơng hdôm hơnoh kroh, dơnao ia anet klơi ma\ pô, go\ng gai kơnuk kơna tring glông Di Linh pơ phu\n tuh pơ alin, gum djru brơi mơnuih [ôn sang, bôh nik `u mơnuih [ôn sang djuai ania  [ia\ klơi dơnao ia pô, pioh pơđoh brơi hơmua pơdai, đang kyâo boh troh. Tring glông Di Linh ma\ yua rơnoh prăk kơnuk kơna 12 klai prăk, djru klơi 49 boh dơnao ia anet, 1000 boh hlu\ng ia khuer [ơi tar [ar tring glông, tui ha\ng jơlan hdră kơnuk kơna ha\ng mơnuih [ôn sang hgum hro\m. Ơi Trần Đình Sĩ, kơ ia\ng khua g^t gai [irô jơnum min mơnuih [ôn sang tring glông Di Linh brơi thâo: “ Hro\m ha\ng hơnoh ia rô pro\ng, hơmâo hdôm hơnoh ia, dơnao ia anet, djru brơi mơnuih [ôn sang pơđoh brơi 60% đang hmua, kyâo boh trôh tar [ar tring glông, pơđ^ h^ pơdai ktor hơmâo pơboh jor, plai [ia\ pơdai ktor djai gliu, prăk tuh pơ alin djơ\.

            Ơi Nguyễn Văn Huề, kơ iăng khua g^t gai [irô bơnư\ ia rô tring ]ar Lâm Đồng brơi thâo: “ Dơng mơng tơlơi hrăm găn gao thâo thăi mơng mơnuih [ôn sang laih anu\n go\ng gai tring glông Di Linh, [ing gơmơi hơmâo ako\ pơjing ring bruă : “ Gum djru pơđ^ kyar hdôm hơnoh kroh, dơnao ia anet tui ha\ng khul sang ano\, hnoh ia rô nao pơ\ hmua pơdai, pioh nga\ hmua truh thu\n 2020”, ha\ng tơlơi gơ`a\m jơlan hdră djơ\ tui ha\ng tơlơi phiăn, kiăng djru brơi kơnuk kơna hơmâo jơlan hdră, pioh djru brơi mơnuih [ôn sang man pơdơng dơnao ia anet, tui ha\ng hdră: “ Knuk kơna ha\ng mơnuih [ôn sang ngă hro\m”, ama\ng anu\n dơnao ia klơi pô [ia\ hloh 500m2, hmâo mơng 3 boh sang ano\ yua hro\m. Djơh ha\ng sang ano\ mơnuih [ôn sang djuai ania yuăn, rơnoh prăk kơnuk kơna djru 50%, djơh ha\ng sang ano\ mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\, kơnuk kơna djru brơi prăk tuh pơalin 60%, hơdôm să tơnăp tăp le\ 80%. Ring bruă anai pok rai tơlơi pơmin ngă phrâo, brơi hơdôm mơnuih ma\ bruă gah bơnư\ ia rô, laih anu\n bruă nga\ hmua tring ]ar Lâm Đồng.

            Ơi Lê Quang Vĩ, mơnuih mă bruă gah boh thâo ia rơgơi, [irô wai lăng bơnư\ ia rô tring ]ar Lâm Đồng brơi thâo: Lăng glăi t[i hơmâo s^t nik, lu hơmua pơdai [ơi tring ]ar Lâm Đồng kah ha\ng đang chè, cà phê, boh Nhông, boh kueo.... {u kiăng yua ia na nao. Khă anu\n kiăng kơ phu\n hmâo pơboh lu, kho\m kiăng ia pruih bơyan phang khôt, djơh ha\ng đang hmua lăi [ơi ngo\ anai, hdôm bơnư\ pơđoh ia le\ [u kiăng đơi ôh. Yua mơng anu\n yơh, hơdôm hnoh kroh, dơnao ia anet djơ\ tui ha\ng tơlơi kiăng, prăk tuh pơ alin [ia\, ba glăi tu\ yua hloh. Ơi Vĩ brơi thâo thim, djơh ha\ng kual lo\n thong kdưr kah ha\ng Lâm Đồng, phun kyâo boh troh sui hrơi thu\n, kiăng yua ia truh  klâu, pă wơt lơm kơ bơyan phang khôt, kho\m yau abih hơnoh kroh, dơnao ia anet kia\ng pơkrem prăk tuh pơ alin, djơ\ tui ha\ng kual lo\n pơdôh ia djơ\ brơi hmua pơdai, đang kyâo boh trôh. {u djơ\ hơja\n kơ tring ]ar Lâm Đồng đô] ôh, wơt ha\ng hdôm tring ]ar gah kual }ư\ siang, a\t dưi yua ma\ hơnoh kroh, ia dơnao anet klơi ma\ pô, pơioh pruih ia brơi hmua pơdai, đang kyâo boh trôh.

            Dơng mơng tơlơi thâo pơ]eh mơnuih ngă hmua tring ]ar Lâm Đồng, tơlơi pơkă mrô 3, gah bruă man pơdơng plơi pla phrâo, nga\ tui amu`. {u djơ\ kah ha\ng anu\n đô] ôh, tơlơi thâo pơ]eh mơng mơnuih [ôn sang, pok rai jơlan rơbat phrâo, pơblih phrâo ama\ng tơlơi pơmin, tơlơi ma\ bruă mơng [irô wai lăng mơng kơnuk kơna ta./.   

                               }ih pơblang hăng pôr : Rơluch Xuân