VOV4.Jarai - Tơlơi ruă đing pơđoh drah [ơi hơtai bôh jing sa amăng hơdôm tơlơi ruă bơdjơ\ nao glông ara\ drah hu^ rơhyư\t biă, mrô mơnuih djai yua kơ tơlơi ruă anai glăk lu tui [ơi hơdôm bôh dêh ]ar glăk đ^ kyar. {ơi lu anom bruă ia jrao, bruă pơjrao je] tơlơi ruă anai [u pơhlôm đơi ôh, anun, abih bang leng kơ ba nao pơ\ anih pơjrao gah dlông sôh, ngă hrơi mông yôm phăn pioh pơjrao pơtlaih hơd^p kơ mơnuih ruă jing bơdjơ\ nao biă. Phrâo anai, Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak po\k pơhai jơlan gah phrâo amăng bruă pơjrao tơlơi ruă đing pơđoh drah hơtai bôh, pơjrao je\] truh kih kơ lu mơnuih ruă [ơi anăp tơhnal amra bơdjơ\ nao tơlơi hơd^p.

            Ơi Nguyễn Văn Hùng (53 thun) [ơi [ôn Alê, tơring kual Ea Drăng, tơring glông Ea Hleo, tơring ]ar Daklak phrâo găn rơgao sa tơlơi ruă “hu^ rơhyư\t truh tơlơi hơd^p”. Hlâo kơ anun, ơi Hùng ruă hre\t [ơi tơda kơtang t^t hăng `u dưi hmâo Sang ia jrao prong tơring glông Ea Hleo ba nao pơ\ Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak lom ruă kraih. {ơi anai, `u dưi hmâo ơi ia jrao pơsit le\ tơlơi ruă drah gluh [ơi hơtai bôh kraih. Tơdơi kơ dưi hmâo [ing ơi ia jrao pơjrao brơi ta`, pơ phun wa\ hăng dưm stent [ơi đing pơđoh drah hơtai bôh hmao tlôn, ơi Hùng tlaih laih mơng djai. Tơdơi kơ sa rơwang hrơi tơjuh pơjrao, tơlơi suaih pral mơng ơi Hùng hơđong laih, dưi [ong huă hăng rơbat nao rai kah hăng tơđar laih. Ơi Nguyễn Văn Hùng brơi thâo: “Hrơi tal blung kâo ruă [ơi tơda amăng 5 mơn^t, truh hrơi tal 2 năng ai `u 4 mông tlam le\ ruă dong ha tal hmâo 15 mơn^t, ruă kơtang biă. {ơi jơlan nao pô kiăo tui mơnuih ruă le\ y sĩ pơmin amra djai [ơi jơlan yơh.”

            {ing ơi ia jrao [ơi anih pơjrao hăng tek rơwek nao ara\ drah hơtai bôh, Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak brơi thâo ơi Hùng hmâo tơlơi ruă [ơi đing pơđoh drah hơtai bôh hu^ hơyư\t biă, pơhu^ truh tơlơi djai hơd^p. Hlâo dih, hơdôm mơnuih ruă tui anai leng kơ ba nao pơ\ anih pơjrao dlông hloh, samơ\, hrơi mông pioh pơjrao ta` kơ mơnuih ruă mơng mông ruă le\ [u rơgao kơ 6 mông, anun bruă ba nao rơngiă lu mông amra djai hơbin [u hmao thâo ôh [u dah `u pioh glăi ano# sat răm tơdơi anai prong biă.

            Đing pơđoh drah hơtai bôh hmâo bruă pơđoh drah nao rông hơtai bôh. Lom sa [u dah lu đing pơđoh drah a`e\t h^ thơ amra ngă kơ bruă pơđoh drah nao pơ\ hơtai bôh [ia\ h^, tơ\i đưn [u hmâo djop oxy ba truh dleh dlan, tơnap suă jua, ruă tơda, bơdjơ\ nao bruă nao rai, [ong huă hăng mă bruă hrim hrơi. Bôh than blung a mơng tơlơi ruă anai le\ yua kơ amăng lăm đing pơđoh drah rơka mơng hơdôm tơlơi amông hmâo bơdjơ\ nao sat kơ tơlơi suaih pral kah hăng dju\p ho\t, mơ`um lu tơpai [iêr [u dah hmâo tơlơi ruă ara\ drah tơtăng, ruă pơđoh ia sik, ngă prung rơmă drah… Tui hăng hrơi mông, lom ngă găng đing pơđoh drah ba truh amăng lăm đing pơđoh drah rơka bơbrah hăng a`e\t h^, đa kơdol h^ hlao mơtam ba truh ruă hre\t [ơi tơda, tơdu hơtai bôh hăng ba truh drah gluh [ơi hơtai bôh ta`, pơhu^ truh tơlơi djai hơd^p. Ano# pơdah gah rơngiao `u brơi [uh mơng tơlơi ruă anai le\ ruă tơda, ruă kơtang biă mă [ơi tơda, hmâo tom tơnap suă jua, hyơ hyor amăng pran, huyng ako#...

            Ră anai hmâo 3 jơlan gah phun pioh pơjrao tơlơi ruă anai le\ pơjrao amăng lăm, tek rơwek nao hơtai bôh hăng breh pơjrao. Bruă tek rơwek nao hơtai bôh hăng hơdră dưm stent amăng lăm đing pơđoh drah dưi pơsit le\ sa bruă ngă hmâo tu\ yua biă hăng mrô pơjrao truh kih 90%. Ơi ia jrao Nguyễn Thiện Ái, Khoa anom pơjrao ta` hăng tek rơwek nao [ơi anăp hơtai bôh, Sang ia jrao prong tơring ]ar Daklak brơi thâo: “Ano# gal hloh dưm stent le\ ngă brơi drah rông hơtai bôh po\t glăi kah hăng tơđar hlâo kơ đing pơđoh drah akă a`e\t  [u akă kơdol, ngă brơi hơtai bôh dưi pơ pư\ abih rơnoh, lu hloh hăng [u bơdjơ\ nao yua kơ drah rô nao.”

            Stent le\ sa khung pơsơi hmâo pa\ng ane\t, năng ai `u 3mm, dưi dưm amăng lăm đing pơđoh drah kiăng djă pioh `u huăi a`e\t glăi, mơng anun drah rô mơng đing pơđoh truh ara\ hơtai bôh amra dưi luh gah. Bruă pơkă dưm stent anai kơnong kơ dưi mă yua hăng mơnuih ruă hmâo bơdjơ\ nao đing pơđoh drah hơtai bôh a`e\t rơgao kơ 70%. Rơngiao kơ tơlơi pơkă anun, mơnuih ruă kơnong kơ kiăng yua jrao tui tơlơi pơkă mơng ơi ia jrao đu]. Tơdơi kơ dưm stent, mơnuih ruă khom mơ`um ia jrao djơ\ rơnoh hăng pel e\p glăi sa blan sa wot na nao lơi truh kơ djai. Ơi ia jrao Nguyễn Thiện Ái, Khoa Anom pơjrao ta` hăng pơsir glông ara\ drah, Sang ia jrao prong tơring ]ar  Daklak brơi thâo dong: “Năng ai 50 thun hăng lu hlol kơ anun mrô mơnuih ruă bơdjơ\ nao hơtai bôh lu biă, amăng anun hmâo tơring ]ar Daklak, yua kơ [ơi anai mrô m[s dju\p ho\t lu. Amăng tơlơi hơd^p mơda, be\ tơlơi alah rơbat hyu pơ pư\ drơi jăn. Amăng [ong huă, ta#u hloh hơdư\ [ia\ [ong kian pruăi hlô mơnong; anăm [ong mơxin lu yua kơ `u amra ngă tơtăng ara\ drah, sa amăng hơdôm bôh than ba truh tơlơi ngă kơdol ara\ drah.”

            Ơi ia jrao Nguyễn Thiện Ái ăt brơi thâo mơn, hơdôm tơlơi brơi [uh blung a mơng tơlơi ruă đing pơđoh drah hơtai bôh [u rơđah ôh, yua anun, bruă ngă klă hloh le\ nao pel e\p tơlơi suaih pral hrim 6 blan [u dah sa thun sa wot, biă `u hăng [ing đah rơkơi rơbêh kơ 50 thun hăng đah kơmơi rơbêh kơ 55 thun. Lom [uh ruă tơda thơ khom nao pơ\ sang ia jrao jai ta` hloh klă hloh kiăng dưi pơjrao hmao tlôn tơlơi ruă ara\ drah hơtai bôh, pơgang pơhlôm tơlơi suaih pral kơ pô.

                                                                        Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr