VOV4.Jarai - Rơnu] blan 9 thun 2018, tơring glông {ôn Đôn, tơring ]ar Daklak ]ih djă pioh mơnuih djơ\ hmơi blung a [ơi să Ea Wer, pô ruă le\ sa ]ô đah rơkơi hlăk ai 24 thun.

 

Tơdơi giăm hmâo 2 blan, mrô mơnuih ruă djơ\ hmơi đ^ ta` [ơi 7/7 bôh să amăng tơring glông, hăng 70 ]ô mơnuih djơ\ hmơi, amăng anun hmâo 25 ]ô mơnuih djơ\ kơman rơđah biă.

 

Tui hăng tơlơi pel e\p mơng gơnong bruă ia jrao, abih bang hơdôm mơnuih djơ\ hmơi leng kơ [u tla#o ia jrao pơgang hlôm hlâo [udah tla#o [u djop mrô ia jrao.

 

Anai le\ sa amăng hơdôm bôh than ba truh tơlơi ruă anai gluh đ^ [ơi tơring glông {ôn Đôn hăng amra lar hyu pơ\ hơdôm anih anom pơkon amăng tơring ]ar.

           

Tui hăng tơlơi lăi pơthâo mơng Anom ia jrao pơhlôm hlâo tơring ]ar Daklak, ră anai đơ đam tơring ]ar hmâo 28 ]ô mơnuih djơ\ hmơi le\ tơring glông {ôn Đôn hmâo 25 ]ô mơnuih.

 

Tơlơi ruă lu biă `u [ơi [ing ]ơđai muai mơng 9 blan truh kơ yu\ 5 thun.

 

Amăng anun, anih anom hmâo mrô mơnuih ruă lu hloh le\ să Ea Wer, hăng 12 ]ô mơnuih.

 

Anai ăt le\ anih anom ]ih djă pioh mơnuih hmâo tơlơi ruă djơ\ hmơi blung a mơng tơring glông.

 

Amăng 25 ]ô mơnuih djơ\ hmơi hmâo 3 ]ô mơnuih akă djop thun tla#o ia jrao pơgang hlôm hlâo ([ia\ hloh kơ 9 blan), mrô do# glăi leng kơ [u tla#o ia jrao pơgang hlôm hlâo tơlơi ruă anai.

           

Mo# H’Nga Niê Kdăm 3 thun, do# [ơi să Ea Wer djơ\ hmơi hăng khom pơdơi sang hră lu hrơi hăng anai pioh pơjrao [ơi Sang ia jrao prong tơring glông {ôn Đôn.

 

Amai H’ Leng Niê Kdăm, am^ mo# H’ Nga brơi thâo ană `u akă tla#o jrao pơgang hlôm hlâo ôh. Amai H’ Leng Niê Kơdăm lăi pơthâo:

           

“Lom hmâo 9 blan, `u duam pơ-iă drơi kơtang anun lui h^ tla#o ia jrao pơgang hlôm hlâo. Tal tơdơi le\ kâo [u thâo dong tah, [u [uh mơnuih amăng plơi lăi hơget, laih anun kâo nao mă bruă na nao anun wor bit h^ [u hmâo tla#o pơgang hlao”.

           

Hrup hăng amai H’ Leng, amai H’ Giăo B.Krông [ơi să Ea Hoa, tơring glông {ôn Đôn ăt hmâo ană đah rơkơi 3 thun ruă djơ\ hmơi. Amai H’ Giáo B.Krông ruai glăi:

           

“Lom djop thun tla#o jrao pơgang hlôm hlâo le\ ană kâo duam pơ-iă drơi đơi, pơhrư\i h^, truh ră anai `u akă dưi tla#o ia jrao pơgang hơpă ôh.

 

{ơi sang `u pơdah gah rơngiao le\ pơ-iă drơi, ]roh kian, [le\ ia adung, pơtuk. Kâo hmư\ hing mơn kơ tơlơi ruă djơ\ hmơi samơ\ ăt [u thâo hluh rơđah mơn”.

           

Wor bit hrơi tla#o ia jrao pơgang hlôm hlâo kơ ană [u djơ\ bôh than phun mơng amai H’ Leng hăng amai H’ Giáo ôh mơ\ do# hmâo lu am^ ama ]ơđai pơkon dong.

 

Tui hăng ơi ia jrao Ngô Hồng Sơn, mă bruă [ơi anom pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai hăng tơlơi ruă tưp, Sang ia jrao prong tơring glông {ôn Đôn, abih bang hơdôm ]ơđai muai pơjrao tơlơi ruă djơ\ hmơi [udah pơ-iă drơi đing đăo djơ\ hmơi [ơi anom pơjrao leng kơ [u hmâo tla#o ia jrao pơgang hlôm hlâo sôh.

 

Hrom hăng anun, hơdôm tơlơi brơi [uh mơng tơlơi ruă djơ\ hmơi hru\p hăng tơlơi ruă bơbrah jơlan suă jua, amăng anun tơlơi pơmin mơng lu am^ ama ]ơđai kơ tơlơi ruă anai [u thâo đơi ôh, ngă gal laih kơ kơman gluh đ^ ta` amăng plơi pla. Ơi ia jrao Ngô Hồng Sơn brơi thâo:

           

“Tơlơi ruă djơ\ hmơi le\ sa tơlơi ruă yua djơ\ kman ngă djơ\ hmơi. Ano# pơdah [ơi rơngiao mơng tơlơi ruă le\, pơ-iă drơi, bơbrah jơlan suă jua.

 

Khă hnun hai hơdôm tơlơi brơi [uh anai ngă lu mơnuih pơmin drăp kah hăng tơđar đo#]. Tơlơi anai ngă tơlơi ruă amu` lar hyu amăng plơi pla”.

           

Tơlơi brơi [uh rơđah biă `u mơng tơlơi ruă djơ\ hmơi le\ pơ-iă drơi, bơbrah jơlan suă jua, ]roh kian, bơbrah [ơi mơta hmâo tom [le\ pơđeh.

 

{ơi Daklak, tơlơi ruă juăt bưp amăng bơyan puih phang, biă `u hơdôm blan rơnu] thun.

 

Tui hăng Anom bruă ia jrao pơhlôm hlâo tơring ]ar, tơdơi rơbêh kơ 4 thun tơlơi ruă djơ\ hmơi mơng gluh đ^ lu glăi, anai amra `u yua kơ m[s [u đing nao tla#o ia jrao pơgang hlôm hlâo djop kơ ]ơđai, ngă ]ơđai amu` djơ\ tơlơi ruă.

           

Ră anai hơdôm gưl gong gai hăng gơnong bruă ia jrao tơring glông {ôn Đôn glăk pok pơhai klă lu jơlan gah pơsir pioh plai [ia\ lar hyu, amăng anun đing nao biă `u amăng bruă tla#o ia jrao pơgang hlôm hlâo vaccine pơgang djơ\ hmơi – rubella kơ abih bang ]ơđai mơng 1 truh kơ 5 thun [ơi tơring glông hăng mơnuih djop 15 thun trun gah yu\ hăng đah rơkơi, 40 thun trun gah yu\ hăng đah kơmơi [ơi hơdôm kual hmâo klin ngă.

 

Khă hnun hai, khoa Anom ia jrao pơgang hlôm hlâo tơring ]ar Daklak brơi thâo bruă iâu pơhrui hăng mrô lu vaccine pơgang djơ\ hmơi amăng sa hrơi tui anun ngă tơnap kơ bruă mă lui hlâo.

 

Yua anun, tơlơi pơtă mơng ơi ia jrao le\ am^ ama ]ơđai gơgrong hlâo ba ]ơđai nao tla#o ia jrao djop vaccine amăng jơlan hơdră tla#o pơgang pơhư prong djop mrô pơkă tla#o hăng djơ\ hrơi.

 

Hăng tơlơi ruă djơ\ hmơi, ră anai hmâo  laih vaccine 3 amăng sa pơgang 3 tơlơi ruă le\ djơ\ hmơi – bơbrah yơi – rubella.

 

}ơđai djop 9 blan hăng prong hloh pơ phun tla#o ia jrao pơgang ara\ blung a hăng tla#o lok glăi ara\ tal dua lom ]ơđai 18 blan.

 

Tla#o djop mrô vaccine pơgang djơ\ hmơi amra dưi pơgang kho\p tơlơi ruă djơ\ hmơi./. 

 

Kiăng thâo tong ten tơlơi pơhing kơ duăm [le\ hmơi, pơđeh [ơi Daklak hăng hơmâo hơdră pơtô pơblang pơhlôm pơgang hlâo, [ing mă tơlơi pơhing ]răn hơdră anai hơmâo bưp laih anun tơ`a kơ ơi ia jrao Phạm Văn Lào, Khua anom ia jrao pơgang tơring ]ar Daklak tui anai.

 

-Ơ ơi ia jrao ! Tơlơi pơhing klin [le\ hmơi, djơ\ pơđeh amăng tơring ]ar Daklak ră anai hiư\m le\ ?

 

-Ơi ia jrao Phạm Văn Lào: Truh ră anai, amăng tơring ]ar Daklak hơmâo 91 ]ô mơnuih duăm pơđeh [le\ hmơi, amăng anun 28 ]ô hơmâo kman virus djơ\ pơđeh hăng sa ]ô tưp kman Rubella.

 

Tơlơi duăm anai, hơmâo [ơi djop tơring glông laih, lu biă mă `u [ơi tơring glông {uôn Đôn, Ea Sup hăng [ơi plơi prong {uôn Ma Thuôt laih anun ră anai, tưp pơ tơring glông Krông {u\k sa ]ô.

 

-Hnun hă, rơkâo kơ ih brơi thâo dơ\ng yua mơ\ng pơpă hơmâo kman klin duăm [le\ hmơi hơđuh glăi [ơi tơring glông {uôn Đôn ?

 

-Ơi ia jrao Phạm Văn Lào: {ơi tơring glông {uôn Đôn, lơ\m blan 9/2018 hơmâo mơnuih duăm blung a, dơ\ng mơ\ng anun [uh hăng pơjrao sit nik hơmâo 25 ]ô mơnuih tưp kman duăm pơđeh, djơ\ hmơi.

 

Hăng tơring glông {uôn Đôn, hơmâo lu mơnuih ruă tơlơi ruă anai.

 

Mơta sa le\, mrô mơnuih tla#o jrao pơgang amăng plơi pla [u lu ôh. Khă amăng tơring glông, mrô lăi pơthâo tla#o jrao pơgang truh kơ 90% samơ\ lu plơi pla, [on [ut tla#o pơgang [u lu ôh.

 

Hơmâo plơi đơ đa kơnong mơ\ng 60-70% đô], tăp năng gah yu\ kơ 50%. Anai yơh sa amăng hơdôm tơlơi ngă kơ tơlơi ruăm pơđeh [le\ hmơi lar tui ta`.

 

Mơta dua le\, tơlơi thâo hluh mơ\ng mơnuih [on sang, biă mă `u amăng anih hơmâo [iă mrô mơnuih tla#o jrao pơgang le\ aka [u dlam ôh, laih dơ\ng hơdră pơjrao, brơi pơ]lah mơnuih duăm, pơsir tơlơi duăm ruă aka djơ\.

 

Mơta klâo, tơlơi ruăm [le\ hmơi djơ\ pơđeh anai amu` biă tưp, yua kơ anun amăng [iă hrơi đô], [ing mơnuih hơmâo je\ giăm hăng [ing duăm ruă hlâo kơ anun, aka [u tla#o jrao pơgang hă amu` biă `u [ă.

 

Pơ {uôn Đôn [uh rơđah, hơmâo 55 ]ô mơnuih duăm [le\ hmơi, djơ\ pơđeh.

 

-Ơ ơi ia jrao ! Tơlơi duăm [le\ hmơi anai `u hu\i rơhyưt hiư\m pă ?

 

-Ơi ia jrao Phạm Văn Lào: Tơlơi duăm [le\ pơđeh, djơ\ hmơi [udah djơ\ ]ut le\ tơlơi ruă huăi kraih lơi. Samơ\ `u amra ba truh tơlơi hu\i rơhyưt mơn, boh nik `u kơ [ing ]ơđai anet.

 

}ơđai anet hloh jai kraih amu` hơmâo tơlơi pơglăi sat. ~u ngă kơ ]ơđai jing khen, pơ-ai buai hret drơi jăn, ruă jơlan suă jua, ruă kian pruăi, bơbe] kơ dlô ako\, ruă dlô.

 

Boh tơhnal pơglăi `u ngă kơ ]ơđai djai mơtam, tơdah pơjrao [u hmao klôn yua tơlơi duăm [le\ hmơi djơ\ ]ut ngă.

 

-Ơi ia jrao hơmâo tơlơi pơtă pơtăn hơge\t kơ mơnuih [on sang do\ [ơi anih hơmâo klin duăm ruă [le\ hmơi anai, kiăng hơmâo hơdră pơhlôm hlâo?

 

-Ơi ia jrao Phạm Văn Lào: Tơlơi lăp hơđong pran jua ră anai hơmâo laih ia jrao pơgang tơlơi ruă [le\ hmơi.

 

Anun le\, ia jrao pơgang tla#o 3 arăt lơ\m sa, pơgang klâo mơta tơlơi ruă [le\ hmơi, bơbrah yơi hăng rubella.

 

Hăng ]ơđai anet gah yu\\ kơ 5 thun hă, djuai ia jrao anai, arăng brơi tla#o pơgang hlom bom amăng dêh ]ar ta.

 

Bơ [ing ]ơđai dơ\ng mơ\ng 5 thun pơngo\ hăng mơnuih prong le\ ta hơmâo laih anun nao tla#o pơgang apah prăk.

 

Rơngiao kơ anun, tơdah sa ]ô hơmâo tơlơi ruă djơ\ hmơi [le\ pơđeh khom pơjrao pơ]lah hơjăn.

 

Tơdah [ơi sang ia jrao le\, khom ba nao pơ anih pơjrao pơ]lah hơjăn, tơdah pơ sang le\ anăm tơbiă hyu pơ rơngiao ôh, [u bưp, je\ giăm mơnuih pơko\n.

 

Sa dơ\ng le\, kơđiăng anih do\ dong [ong huă, sang ano\ rơmet rơgoh hơdjă na nao.

 

Bơni kơ ih ơi ia jrao ho\ !

Siu H’ Prăk-Nay Jek: Pô ]ih pơblang hăng pôr