VOV4.Jarai - Kơman liên cầu un ba truh tơlơi ruă kơ mơnuih hăng un, anai le\  tơlơi ruă tưp amra hmâo [ơi abih bang djop djuai hlô hmâo  drah pơđao, amăng anun hmâo un hăng mơnuih yơh phun `u.

Tơlơi ruă kơtang đ^ amăng bơyan pơ-iă hăng amra jing klin ngă tơdah [u hmâo bruă pơgang hlôm hlâo, pơjrao `u. Tơlơi ruă amra lar tưp mơng un truh kơ mơnuih hăng ngă mơnuih djai.

Bôh than ba truh tơlơi ruă

Bôh than [a\ djơ\ biă `u yua giăm, mă yua hơdôm a`ăm un hmâo tơlơi ruă [u hơdjă, lu tơlơi  [a\ djơ\ [u rơđah bôh than ba truh yua kơ kơman anai hmâo lar hyu [ơi anih anom do# hăng bơdjơ\ nao gơnam [ong huă pơkon.

Lom [ong hơdôm gơnam [ong mơng un mơ\ akă dưi tơnă bai kah hăng drah un, hlung pruăi, nem, bur pruăi un hmâo tơlơi ruă djơ\ kơman liên cầu anun kơman mut amăng drơi jăn mơnuih hăng ba truh tơlơi ruă.

{ơi Việt Nam, rơbêh kơ 70% mrô mơnuih hmâo tơlơi ruă djơ\ kơman liên cầu un le\ yua [ong drah un.

Abih bang mơnuih ruă  djơ\ kơman liên cầu un le\ yua kơ giăm hăng un ruă [udah  [ong a`ăm mơnong un akă pơkra to\ng ten anun le\ wot drah, nem mơxa\m, nem chạo, amăng anun hmâo năng ai `u rơbêh kơ 30% mrô mơnuih juăt [ong drah un.

Biă `u  lom drah un anai hmâo lu kơman liên cầu un anun amra ngă ruă ta`, 16 mông tơdơi kơ [ong le\ pơdah tơlơi ruă.

Rơngiao kơ [ong bur pruăi un ăt le\ gơnam ngă tưp tơlơi ruă tơdơi kơ drah un.

Sa dua ]ô mơnuih hmâo tơlơi ruă djơ\ kơman liên cầu un abih bang kah hăng yua kơ giăm un hmâo tơlơi ruă, lar tưp biă `u tui nam rơka [ơi kl^.

Djuai mơnuih amra hmâo tơlơi ruă prong hloh rơngiao kơ giăm un ruă, rông un, pơkra tă a`ăm un do# hmâo tom pô s^ mdrô  a`ăm un, du\ pơgiăng un.

Hơdôm mơnuih  tơnă hơbai ăt amra hmâo tơlơi ruă yua kơ [ong a`ăm un hăng hơdôm a`ăm pơkra mơng un lom hơtuk bai, om, pơkra a`ăm rim hrơi.

Jơlan `u lar tưp

Ano# bơdjơ\ nao tơlơi ruă le\ yua kơman ba truh [ơi un hăng amra lar tưp truh ană mơnuih. Anih `u lar tưp [ơi kian pruăi yơh lu.

Djuai kơman anai do# [ơi drơi jăn un, yap wot hăng un [u hmâo tơlơi ruă ăt hmâo mơn [ơ [ia\ hơdôm drơi kơman anai do#.

~u [ia\ đo#] ngă ruă amăng drơi jăn mơnuih, tơdah [ing ta [ong hơdôm mơnong [ong akă hơtuk  tơsa\.

Hăng un hmâo tơlơi ruă klin ngă bro\p tơngia un, pran kơdo\ng glăi tơdu, kơman liên cầu pơ phun mut amăng drơi jăn hăng ngă ruă.

Kơman anai ngă bơbrah kơso# [udah ngă sat drah [ơi un, hăng lom anun hơdôm anih anom amăng hlung pruai pơkon ăt leng kơ hmâo kơman anai sôh.

Lom djơ\ kơman ngă sat drah laih le\, abih bang hơdôm anih anom kah hăng asar mơnong un, kl^, tơlang, drah, hlung pruăi un leng kơ hmâo kơman ba truh tơhnal lar tưp truh kơ mơnuih prong biă.

Gru nam lom djơ\ kơman liên cầu un

Lom hmâo tơlơi ruă anai, pô ruă juăt duam pơ-iă drơi, ruă ako#, dol tơngia, [le\ drah tui lu jơlan gah pha ra kah hăng [le\ drah [ơi kl^, đa `u ngă bru\ mơtăm, [le\ drah amăng kian pruai.

Pô ruă amra ruă măt kơtang, kah hăng hru\t trun ara\ drah, tơno\k pơ pư\ ta`, [u kơtang, tơdu hơtai, suă jua tơdu hăng amra djai tơdah [u thâo ta`, pơjrao hmao tlôn.

Pô ruă djơ\ kơman liên cầu un hmâo gru nam ngă bơbrah glô, [le\ drah, bơbrah kơso#, bơbrah ara\ hơtai bôh hăng bơbrah ut tơlang. Mrô mơnuih djai năng ai `u 7%.

Anai le\ tơlơi ruă hu^ rơhyư\t, yua kơ tơdah djơ\ kơman anai mơ\ [u hmâo pơjrao hmao tlôn thơ, pô ruă amra bơbrah kl^ lôm glô, djơ\ kơman ngă sat drah ngă hyuing ako# hăng amra pioh glăi kron a`ron kơtang hăng 60% dol tơngia hmư\ [u rơđah, 20% tơngil hlao.

Hơdră pơgang hlôm hlâo:

Kiăng pơgang hlôm hlâo tơlơi ruă liên cầu un, pô giăm hăng un, biă `u un ruă khom agaih rơnăk drơi jăn (pơgang hăng gơnam yua pơgang, rao tơkai tơngan tơdơi kơ tek rơwek djơ\ un ruă).

A`ăm mơnong un khom hơtuk riă to\ng ten hlâo kơ mă yua, khut khăt mơtăm [u dưi [ong drah, [ong a`ăm akă tơsa\, a`ăm un luk.

Tơdơi kơ [ong a`ăm un [udah do# giăm un, tơdah [uh pơ-iă drơi, ruă ako#, [le\ pơtah lu, ruă kông đok, khom ba nao sang ia jrao mơtăm. Lom ]uh pơkra un [udah prai lui un ruă thơ khom mă yua gơnam pơgang drơi.

Khut khăt mơtăm [u [ong a`ăm un djơ\ kơman ngă ruă ôh, a`ăm mơnong un akă hơtuk hơbai tơsa\.

Anăm blơi s^, ]uh pơkra hăng [ong ôh a`ăm un ruă hăng djai. Khut khăt mơtăm [u dưi [ong ôh drah un; anăm [ong ôh mơnong un hăng kian pruăi un akă hơtuk hơbai tơsa\, drah un, nem mơxa\m, nem chạo.

Rơnăk agaih hăng [ong tơsa\ jing hơdră klă hloh pioh pơgang liên cầu un [ơi mơnuih.

Tui hăng [ing juăt bruă, kiăng pơgang hlôm hlâo tơlơi ruă, mơnuih rông un khom pơdjai kơman, agaih war rông rơgoh, ]ut pung kơsu pơgang tơngan, [ong mơ`um, ]uh pơkra un khom pơhlôm hơdjă.

Biă `u, mơnuih hmâo nam rơka, hmâo tơlơi ruă [ơi kl^ kliăng ta#o hloh anăm tek nao ôh un ruă [udah gum hrom ]uh pơkra a`ăm un, hơtuk hơbai.

Siu H’ Prăk: Pô c\ih hăng pôr