VOV4.Jarai - Tơlơi ruă ]roh kian le\ sa amăng hơdôm tơlơi ruă juăt bưp hloh [ơi [ing ]ơđai muai. {ơi ]ơđai [ia\ hloh kơ 3 thun le\ hơnong `u lom sa thun amra ruă mơng 1-3 tal ]roh kian. Tui hăng Khul wai lăng bruă ai jrao rong lon tơnah, hrim thun hmâo năng ai `u 1 klai 500 klak wot ]ô ]ơđai ruă ]roh kian, amăng anun hmâo mơng 1,5 – 2,5 klak ]ô djai. Lu `u [ing ]ơđai muai djai yua kơ ]roh kian anai le\ 2 thun hăng hơd^p [ơi hơdôm bôh dêh ]ar glăk đ^ kyar.

}ơđai muai ruă ]roh kian amra yua lu bôh than ba truh, samơ\ juăt bưp hloh le\ yua kơ kian pruăi djơ\ kơman, klan mo#t. Rơngiao kơ anun, ]ơđai ruă ]roh kian amra yua [u djơ\ hăng mơnong [ong huă, mơnong [ong [u đ^ drơi, hơdră [ong huă [u djơ\ hăng hnưr thun, mă yua jrao kơnin sui hrơi…

Kiăng thâo rơđah kơ tơlơi ruă anai hăng hơdră pơgang hlôm hlâo, [ing gơmơi hmâo laih mông bơkơtoai nao rai hăng ơi ia jrao juăt bruă gưl 2 Lê Vũ Thức – Khoa Anom bruă pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai, Sang ia jrao prong tơring ]ar Kontum.

-Ơ ơi ia jrao, ama\ng hdôm thun giăm ha\ng anai,  tơlơi duăm eh pơ ]roh [ơi phung ]ơđai moai hơmâo tơlơi truh hiư\m pă, laih anun phung ]ơđai moai [ơi koal hơpă juăt hmâo tơlơi duăm ruă anai lu?

Ơi Ia Jrao Lê Vũ Thức:  Tơlơi duăm ruă eh pơ]roh kraih [ơi phung ]ơđai, juăt bư\p na nao ama\ng sa thun. Hdôm tơlơi duăm ruă eh pơ]roh yua kơman juăt bưp ama\ng bơyan hjan hlim, bơyan pơdơi prong. Tơlơi duăm ruă eh pơ]roh anai yua kơman nga\ rai, juăt bư\p ama\ng bơyan puih rơo\t. Samơ\ hrim blan ama\ng thun leng juăt bư\p [ơi phung ]ơđai moai eh pơ]roh kraih sôh. }ơđai ama\ng plơi prong, [udah pơ plơi pla leng juăt duăm eh pơ ]roh hru\p sôh sel.

-Djơh ha\ng phung ]ơđai moai, tơlơi duăm ruă eh ]roh hu^ rơhyưt `u hiư\m pă , ơi ia jrao?

Ơi Ia Jrao Lê Vũ Thức:  Tơlơi ruă ruă eh pơ]roh, jing tơlơi duăm ruă juăt bư\p [ơi phung ]ơđai moai, tơdah ta pơjrao [u djơ\, [u hơmao, amra ba glăi t[ơlơi răm [a\m yơh. Tơlơi [uh kơnal hu^ rơhyưt hloh le\, yua rơngia\ lu ia ama\ng drơi jăn, amra ba truh tơlơi djai, tơdah ama\ng drơi jăn rơngiă ia lu đơi.  Rơngiao kơ anun pơdjơ\ truh, ba truh tơlơi rơwang rơweh, yua ]ơđai eh pơ]roh, hr^p ma\ ia jơman [u klă, tơdah [u brơi ]ơđai [o\ng mơ`um [u tum djo\p, amra ba truh tơlơi rơwang rơweh tơdơi kơ tơlơi eh pơ]roh. Tơlơi rơwang rơweh drơi jăn ha\ng eh pơ]roh le\ hasa tơlơi duăm ruă. Hdôm ]ơđai eh pơ]roh kraih le\, amra ba truh tơlơi rơwang rơweh , tơdah pơjrao [u djơ\. Kơđai glăi hdôm phung ]ơđai rơwang rơweh , amu` bưp tơlơi eh pơ]roh bia\ ma\, pơ gun truh tơlơi bro# prong đ^ kơ phung ]ơđai moai. Ngă rơngiă mông, rơngia\ hrơi mă bruă brơi sang ano\ ha\ng mơnuih mơnam.

-Ngă hiư\m pă kiăng am^ ama thâo [uh ta` ana\ ba\ duăm eh pơ]roh ta` hloh?

Ơi Ia Jrao Lê Vũ Thức:  Bơhơmutu ha\ng tơlơi duăm ruă pơ kon, duăm eh pơ]roh le\ ta amu` thâo đu]. Kơnong [uh ]ơđai nao juă dlai 3 wot, eh ia [u klă, ama\ng 24 mông, dưi lăi ]ơđai duăm ruă eh pơ]roh kraih  laih. Rơngiao kơ anun tơlơi pơ kon dong, anun le\ ]ơđai nao eh [le\ drah, yua kơman mut nao [ơi ama\ng proăi, [udah ]ơđai eh pơ]roh sui hrơi, rơbêh ha mkrah blan, dưi lăi eh pơ]roh sui hrơi. Djơh ha\ng phung ]ơđai rơngia\ lu ia ama\ng drơi jăn, tui hloai ha\ng tơlơi rơngia\ ia hơdơ\ pă, hdôm tơlơi [uh kơnal, kah ha\ng ruă ama\ng drơi jăn, blư\ nao blư\ rai, [u dor dă, mơhao ia, mta dlăm, a`a\ [ia\, tui hloai rơngia\ ia, hmâo lu tơlơi thâo kơnal `u phara phara mơn.

-Tơdah [uh ]ơđai duăm ruă eh pơ]roh, am^ ama nga\ hiư\m pă?

Ơi Ia Jrao Lê Vũ Thức:  Lăi truh ]ơđai eh pơ]roh le\, ]ơđai kơ [ah ia găn gao proăi pran. Hasa tơlơi yôm bia\ ma\ kho\m brơi mơ`um ia lu. Laih anun ia oresol. Rơngiao kơ anun tơdah pơ sang [u hmâo ia oresol ôh, ta brơi ]ơđai mơ`um ia pơ kon jăng jai aka hơmâo oresol, kah ha\ng ia bur [at hara, ia boh đung, [ơi ano\ `u ia pơ iă pioh rơo\t, brơi ]ơđai mơ`um klă yơh, brơi ]ơđai eh pơ]roh. Tơlơi tal 2 brơi ]ơđai [o\ng huă lu. {o\ng huă lu lăi [ơi anai, [u djơ\ [o\ng huă lu sa wot ôh, samơ\ [o\ng huă lu wot. {o\ng gơnam amu` hl^ brơi ]ơđai duăm ruă eh pơ]roh, yua kơ hr^p mă gơnam jơman [u klă ôh, ta kho\m brơi [o\ng lu wot, kiăng proăi pran hr^p mă gơnam jơman lu, pơgăn glăi tơlơi rơwang rơweh, kah ha\ng kaoa hơmâo lăi [ơi ngo\ anai”

-Ơi ia jrao brơi thâo hdôm tơlơi soh glăi jing [ing am^ ama juăt bưp tơdah ]ơđai duăm eh pơ ]roh?

Ơi Ia Jrao Lê Vũ Thức:   Hasa tơlơi soh glăi juăt [uh [ơi am^ ama, tơdah ana\ ba\ duăm eh pơ]roh, juăt [u brơi ana\ ba\ mơ`um ia, [udah brơi ana\ ba\ [o\ng huă tum djo\p. Brơi mơ`um ia [ia\, amra eh eh pơ]roh [ia\ hloh, damơ\ tơlơi anai [u djơ\ tui ha\ng anun ôh. Ta [u brơi mơ`um ia, ]ơđai nao eh, rơngia\ ia ama\ng drơi jăn, jai hu^ rơhyưt hloh. Tơlơi soh glăi tal 2, lu mơnuih brơi mơ`um jrao kháng sinh nao blơi mă pô. Lu ]ơđai eh pơ]roh le\ yua pơ [a\ kơman, ta kơnong brơi `u mơ`um ia lu, dưi soaih mơn, hoăi kiăng yua jrao kháng sinh ôh, rơngiao kơ anun lu mơnuih mơ`um jrao kiăng hoăi nao eh pơ]roh. Yua jrao thuốc Tây, [udah jrao hla akha kyâo pơtâo. Hdôm ia jrao anai mơ`um le\ nao juă glai le\ [ia\ ha\ng ta` hloh, samơ\ pơglăi brơi ]ơđai ba\ kian, do\ glăi ama\ng kian yua kơman ngă rai, [ơi proa\i ]ơđai sui hloh. Rơngiao kơ anun hdôm jrao anai ngă brơi ]ơđai rơmon, ]ơđai [o\ng huă [u jơman, [ơi ano\ jrao anai ba rai tơlơi ruă măt, [u dor dă tah.

-Pơhlôm tơlơi duăm ruă klă hloh tơlơi pơjrao. Ơi ia jrao brơi thâo hdôm tơlơi pơhlôm tơlơi duăm ruă tu\ yua hloh, bruă pơgăn duăm eh pơ]roh [ơi phung ]ơđai moai?

Ơi Ia Jrao Lê Vũ Thức:  Tơlơi duăm ruă eh pơ]roh dưi pơhlôm hlâo, kiăng kơ phung ]ơđai be\ beng eh pơ]roh, [ing am^ ama ]ơđai kho\m gleng nao hdôm mta tơlơi tui anai:

Tal sa le\ hdôm ]ơđai hlăk mem ia tơsâo am^ le\, kho\m brơi ]ơđai mem ia tơsâo am^ tum djo\p, yua dah ia tơsâo am^ yơh jơman klă hloh, ama\ng anun hơmâo pơgăn glăi tơlơi duăm ruă, pơ [a\ truh eh pơ]roh.

Tơlơi tal dua,  mơ`um ia hơdja\ jơngeh. Ia htuk să, ăt kah ha\ng rơmet drơi jăn hơdjă. Tơdah ta yua ia [u hơdjă, ia gr^ gra`, amra ba truh tơlơi duăm ruă eh pơ]roh.

Tơlơi tal 3, gah gơnam [o\ng huă hiam hơdjă, kho\m brơi ]ơđai [o\ng huă gơnam htuk să. Gơnam seng să giong le\, na\m brơi ôh roi găm. Bôh nik ama\ng bơyan phang pơ iă, kho\m [o\ng abih, ana\m pioh sui ôh. Ăt kon yua lơi gơnam [o\ng huă pioh ama\ng tu rơo\t, ta pơmin `u hơdjă, samơ\ rơgao h^ tơlơi pơkă, ba truh ]ơđai eh pơ]roh mơn.

-Bơni kơ ih lu ho\ tơlơi ră roai anai ơi ia jrao.

Rơluch Xuân – Siu H’ Prăk: Pô ]ih ha\ng pôr