VOV4.Jarai - Ƀơi anăp tơlơi pơplih tơnap mơng klin ruă Covid-19, lu mơnuih hmâo pơdah tơlơi ruă duam pơđung drah samơ̆ ƀu khin nao pơ̆ sang ia jrao pioh pel ĕp hăng pơjrao ƀudah kơnong kơ nao pel ĕp ruah mă Covid-19. Anai lĕ sa amăng hơdôm tơlơi pơmin soh juăt bưp mơng mơnuih ƀôn sang ră anai ƀơi anăp duam pơđung drah glăk hmâo jơlan gah đĭ lu.

Tui hăng Nai tha prin, nai prin tha Đỗ Duy Cường – Khua Anom pơjrao tơlơi ruă nhiệt đới, Sang ia jrao prong Bạch Mai: Dơng mơng akô̆ thun truh ră anai, kơnong kơ Anom pơjrao tơlơi ruă nhiệt đới hmâo tŭ jum hăng pơjrao hơdôm rơtuh čô mơnuih duam pơđung drah Dengue khom ba nao pơ̆ sang ia jrao, biă ñu hmâo lu mơnuih ruă kraih ƀơi hơdôm drơi jăn pha ra kah hăng đah kơmơi pikian, mơnuih ruă hmâo hơdôm tơlơi ruă pơkon nao hrom kah hăng tơdu hơtai bôh, tơdu bôh ƀleh, ruă hơtai, kơsô̆ lok nao lok rai... Mrô mơnuih ruă ba nao pơ̆ sang ia jrao raih daih mơng akô̆ bơyan pơdơi prong samơ̆ glăk kơtang tui ƀơi lu tơring čar, ƀôn prong hăng lu anô̆ pơdah gah rơngiao lĕ duam pơ-iă drơi ƀu hmao thâo, rơgah amăng drơi jăn, ƀlĕ mriah ƀơi klĭ, hrŏ trun rơnoh drah...

Anô̆ pha ra mơng klin duam pơđung drah thun anai lĕ hmâo lu mơnuih ruă kraih, blai ia amăng hlung, rơnoh drah hrŏ nao hrom hăng pơđung drah khom nao jôr mut drah. Klin duam pơđung drah hmâo lom klin covid ăt glăk ngă mơn, mơnuih ƀôn sang ăt alah mơn pơmin nao pơ̆ sang ia jrao anun amuñ ba truh tơlơi ruă kraih kah mơng ba nao pơjrao, tơnap kơ bruă pơjrao tơlơi ruă.

Sa dua mơta pơdah gah rơngiao mơng tơlơi ruă pơđung drah amuñ hual hăng Covid-19:

Tui hăng Nai tha prin, nai prin tha Đỗ Duy Cường: Duam pơđung drah hăng Covid-19 leng kơ hơdôm tơlơi ruă ƀă hyu huĭ rơhyư̆t ngă jing klin yua kơ kơman ba truh hăng lu anô̆ pơdah blung a hơhrŭp, amra hual hăng tơlơi ruă pơkon kah hăng: Pơdah pơ-iă drơi, ruă akô̆, rơgah drơi jăn. Khă hnun hai, anai lĕ dua tơlơi ruă klin hăng jơlan lar tưp ăt kah hăng tơlơi ruă ƀu hơhrŭp mơn. Covid-19 lar tưp tui jơlan suă jua yua kơ ia bah, ia khak, bơ̆ duam pơđung drah lar tưp tui jơlan drah yua kơ keč tưp hyu. Rơngiao kơ anun, duam pơđung drah juăt pơdah pơđung drah ƀơi klĭ, ƀơi ƀô̆ hăng ngă mriah mơta, kraih hloh hmâo pơđung drah ƀudah ba truh kơañak yua kơ drah kôl. Hăng mơnuih ruă Covid-19 lĕ rơngiao kơ hmâo bưp giăm hăng mơnuih ruă Covid-19 lĕ, dô̆ hmâo pơdah bơbrah jơlan suă jua kah hăng pơtuk, tơnap suă jua, adung mơbah ƀu mưn ƀâo hơget... kraih lĕ amra bơbrah kơsô̆ hăng suă pran tơdu.

Lu mơnuih ruă duam pơđung drah juăt ñu suaih mă pô amăng 7 hrơi, khă hnun hai năng ai ñu 5% mrô mơnuih ruă amra pơdah ruă kraih kah hăng ƀlĕ drah ƀudah ngă kơañăk yua hrŏ trun drah, tơdah ƀu hmao thâo hăng pơjrao hmao tlôn amra djai mơtăm.

Biă ñu amăng hơdôm hrơi klin Covid-19 ngă, sa dua mơta anô̆ pơdah gah rơngiao tơdơi kơ Covid ngă hăng lu anô̆ pơdah gah rơngiao pha ra lĕ, neh wa khom đing nao hơdôm anô̆ pơdah gah rơngiao mơng duam pơđung drah khom thâo, yua kơ sa dua mơta pơdah gah rơngiao amuñ hual hăng Covid-19 kah hăng: Pơ-iă drơi jăn, ruă rơgah drơi jăn. Neh wa khom đing nao hơdôm tơlơi pơdah gah rơngiao kơđiăng hăng tŏng ten, hrom hăng anun rơkâo pơčrang lăng pơsit, bĕ lui raih ƀudah hual nao rai, ba truh tơlơi ƀlok glăi. Hmâo lu mơnuih yua kơ ƀă Covid anun kơnong kơ ngă test covid mơ̆ ƀu pơčrang lăng pơsit hmâo duam pơđung drah mơn, anun amuñ ba truh tơlơi pơmin ƀu đing nao lơm pơgang pơgăn klin ruă.

Ƀing juăt bruă pơtă: Anô̆ pơdah gah rơngiao mơng duam pơđung drah lĕ pơ-iă drơi na nao, sui mơng 5-7 hrơi, nao hrom ruă akô̆, ruă amăng drơi jăn, amra bơbrah klăn, ƀlĕ mriah ƀơi klĭ, ƀlĕ drah ƀơi klĭ, mơta mriah, hơdôm mơnuih ruă kraih hmâo gru nam lăi pơtă hlâo hmâo mơng hrơi tal 4, 5 kah hăng ruă hlung ƀơi anih hơtai, mơhao ƀlĕ pơtah, ƀiă nao mơñă, tơkai tơngan rơ-ŏt, amra ƀlĕ drah amăng klĭ, ƀlĕ drah adung, ƀlĕ drah ƀơi phun tơgơi. Ƀơi ƀing đah kơmơi amra ƀuh băn ƀu thâo hlao, luh drah, kơtang hloh lĕ ƀlĕ drah amăng kian pruăi, ƀlĕ drah amăng glô, ngă ruă hơtai, ngă prung amăng drah... Lơm hmâo sa amăng hơdôm anô̆ pơdah tui anai, mơnuih ƀôn sang tâ̆o hloh nao pơ̆ hơdôm bôh sang ia jrao kiăng pơčrăng lăng hăng pơjrao, ƀu dưi rŏng lăng tui mă pô hăng jôr jrao mă pô ƀơi sang ôh.

Sa dua bruă pơgang pơgăn klin duam pơđung drah neh wa ăt kiăng hơdor mơn đih pit kă mung, pơdjai lăng kuăng, pơdjai keč, rơnăk drơi jăn hăng đing nao kơtưn pran kơdŏng glăi mơng drơi jăn./.      

Siu H’ Prăk: Pơblang