Tui hăng anom bruă Khul ia jrao rŏng lŏn tơnah WHO, kman phrâo JN.1 ƀă hyu kơtang biă mă hăng truh pơ 71 boh dêh čar lăi pơthâo, hơmâo 66% mrô mơnuih ƀă. JN.1 kơtang hloh, ngă kơ virus amuñ mut pơgăn anŏ kơtang bong glăi tơlơi duăm ruă mơ̆ng drơi jăn ană mơnuih, laih anun amuñ ƀă hyu hăng hmar hloh kơ kman SARS-CoV-2 tom ƀă tar ƀar amăng rŏng lŏn tơnah. Khă tui anun, aka ƀu hơmâo kơnôl pơpă ôh brơi ƀuh kman anai ngă rai duăm kơtang hloh pơkă hăng lu kman pơčeh tui mơ̆ng Omicron. Nai prin tha, ơi ia jrao Vũ Ngọc Long, Kơ-iăng Khua anom bruă pel ĕp kman duăm ruă, gah anom  bruă ia jrao pơgang, Ding jum Ia jrao lăi:

“Kman phrâo mơ̆ng JN.1 hơmâo anom bruă ia jrao rŏng lŏn tơnah WHO čih anăn dăp nao amăng djuai kman khom đing nao-aka ƀu djơ̆ kman hŭi rơhyưt ôh ƀudah ngă răm ƀăm kơtang. Kman phrâo anai lăp đing nao yua ñu ƀă hmar hloh laih anun ñu dưi bong glăi hăng ia jrao. Khă tui anun, aka ƀu hơmâo mơ̆n anŏ ngă sat kơtang ba truh tơlơi hŭi rơhyưt”.

Ƀơi anăp kơ mrô mơnuih ƀă klin Covid 19 ƀơi hơdôm dêh čar laih anun ƀă hmar yua kman phrâo JN.1, anom bruă ia jrao rŏng lŏn tơnah hơmâo tơlơi pơtă pơtăn djop dêh čar kiăng tlâ̆o pơñă glăi ia jrao vaccine pơgang Covid 19. Lu boh tơhnal kơsem min brơi ƀuh, thun 2021, vaccine Covid 19 hơmâo djru pơklaih brơi 14 klăk čô mơnuih huăi djai. Thạc sĩ Hà Thị Cẩm Vân, Kơ-iăng khua anom bruă wai lăng bruă tlâ̆o ia jrao pơgang hăng pơhlôm rơnuk rơnua mơnong hơdip sinh học, gah Anom bruă ia jrao pơgang, Ding jum ia jrao rơkâo, kiăng tlâ̆o pơñă glăi vaccine pơgang klin pioh kơ mơnuih amuñ ƀă pơ anăp anai:

“Khul lăi pơthâo hăng mă yua ia jrao vaccine, gơnam yua pơjrao gah duăm ruă Ding jum ia jrao hơmâo pơtă pơtăn ƀơi Việt Nam pơ anăp anai, kiăng tlâ̆o glăi jrao vaccine pơgang Covid 19 brơi kơ mơnuih amuñ ƀă kah hăng : Ƀing ngă bruă amăng gơnong bruă ia jrao, đah kơmơi pi kian, mơnuih 50 thun pơngŏ hăng mơnuih hơmâo lu tơlơi ruă, khul mơnuih mơ̆ng 18 thun pơngŏ lĕ aka ƀu tlâ̆o vaccine khom brơi tlâ̆o pơgang mơtam”.

Ƀơi Việt Nam, Covid 19 lĕ klin ƀă hyu khul B. Khă tui anun, anŏ phiăn hơmâo ñu kman virus anai ƀă hyu jing klin Covid 19 anăn phun mơ̆ng kman Sars-CoV-2 ñu pơblih jing lu mơta djuai kman phrâo pơkŏn. Mah  Covid 19 khul A ƀudah B hai bruă ba tơbiă anŏ hŭi rơhyưt lu hăng hơdră bong glăi djơ̆ găl yơh yôm biă mă. Ding jum ia jrao hơmâo ngă hră pơtrun brơi sem glăi, wai lăng tong ten klin kheng, amăng anun hơdră pơhlôm brơi kơ ƀing ngă bruă gah sang ia jrao sit hơmâo klin Covid 19 jing djuai kman phrâo, kơtang hăng lu hloh, hŭi kơtang hloh rơgao hăng tơlơi thâo mơ̆ng ơi ia jrao.

Kơ bruă ba yua vaccine lĕ hơdôm mơta ia jrao dưi hơmâo Ding jum ia jrao tŭ ư, laih dơ̆ng tlâ̆o pơgang tui hăng tơlơi pơtă pơtăn mơ̆ng WHO. Ding jum ia jrao hơmâo ngă hră pơtrun kơ djop tơring čar, anom bruă sang ia jrao prăp lui ia jrao, gơnam yua mă bruă pơjrao duăm ruă sit hơmâo mơnuih duăm ƀă kman Covid 19 lu. Ƀing mơnuih rơgơi kơhnâo lăi pơtong hăng mrô mơnuih tlâ̆o ia jrap pơgang Covid 19 truh arăt jrum tal dua laih ƀơi Việt Nam, hơmâo 87% hăng mrô tlâ̆o pơñă glăi rơbêh 60% lĕ hăng djuai kman phrâo JN.1 ăt huăi hŭi lơi. Khă tui anun, anom bruă ia jrao ăt pơtă pơtăn mơ̆n kơ mơnuih ƀôn sang hăng djop sang ia jrao pơy khom kơđiăng, ƀu dưi ngă amưng ôh ƀơi anăp djuai kman phrâo mơ̆ng Omicron bơyan têt thun anai.

Hơdôm tơlơi pơtă pơtăn pơhlôm pơgang Covid 19 mơnuih ƀôn sang kơđiăng pơgang mă drơi jăn pô brơi pơđao; gir run pơtop rơjang drơi jăn, kiăng pơđĭ tui tơlơi suaih pral găng añrăng. Sit hơmâo tơlơi duăm ruă, mưn amăng drơi jăn ƀă kman thâo, khom nao pơ sang ia jrao giăm hloh tañ hloh, kiăng hmư̆ lăi pơthâo, pơkă lăng hăng pơjrao brơi djơ̆; anăm hyu blơi mă ôh ia jrao, mă yua ia jrao kơnin pơjrao kman tă tăn pioh pơjrao mă tơlơi duăm ruă. Khom ngă tui 2 k, truă bơnal gôm ƀô̆-rao tơngan pač ƀô̆ mơta re se kiăng pơhlôm kman duăm ruă; truă bơnal gôm ƀô̆ sit nao pơ anih lu mơnuih, sang ia jrao, đĭ amăng rơdêh pơgiăng tuai, rơdêh por, ƀattô, rơdêh treng, anih pơtum jơnum plơi pla, anih hyu ngui lăng adoh suang, biă mă ñu amăng bơyan ƀong têt kah hăng anai.