VOV4.Jarai-Ră anai, klin Covid 19 abih laih, mrô mơnuih ƀă klin ăt hrŏ laih mơ̆n. Tơlơi anun brơi ƀuh, boh tŭ yua mơ̆ng bruă tlâ̆o ia jrao vaccine pơgang klin Covid 19 ƀuh rơđah. Samơ̆, tơlơi anai hlăk ngă kơ lu mơnuih ngă amưng, ƀu lăng yôm ôh tlâ̆o ia jrao vaccine arăt pơñă glăi. Ră anai, ƀơi tơring čar Dak Lak pơtrut bruă pơtô lăi brơi thâo hluh, pok pơhai tlâ̆o pơgang kơ mơnuih ƀôn sang arăt tal klâo ƀudah arăt pơñă glăi kiăng djop mơnuih ƀôn sang amăng să, phường dưi tlâ̆o pơgang klin Covid 19 jing arăt jrao vaccine tal 3, tal 4 kơ mơnuih djop 18 thun pơngŏ.

Mơ̆ng mơguah sing bring, yă Võ Thị Tứ dŏ pơ thôn 9, să Ea Tiêu, tơring glông Čư̆ Kuin hơmâo ƀuh ƀô̆ mơta ƀơi sang jơnum plơi pioh tlâ̆o jrao pơgang klin Covid 19 arăt tal 4. Yă brơi thâo, mah ñu aka ƀu ƀă kman Covid 19 ôh, samơ̆ yua ñu hơmâo tơlơi ruă pơkŏn sui laih hmư̆ arăng pơtô lăi, anun nao tơña lăng pioh tlâ̆o pơgang:

“Kâo thun anai 71 thun laih, hơmâo tơlơi djru mơ̆ng kơnuk kơna brơi tlâ̆o pơgang klin Covid 19 lĕ, ră anai kâo rai tlâ̆o dơ̆ng arăt tal 4, ƀuh tơlơi suaih pral huăi hơgĕt lơi, kâo aka ƀu djơ̆ kman Covid ôh, rơkơi kâo brơi tlâ̆o pơgang, bruă kơnuk kơna pơtrun ta ngă tui yơh kiăng pơgang tơlơi suaih pral ta pô”.

Ăt amăng mơguah anun mơ̆n ƀơi sang jơnum plơi, thôn 9 să Ea Tiêu, ayong Đặng Thuyết Vinh brơi thâo, bruă tlâ̆o ia jrao vaccine pơgang ƀu kơnong pơgang tơlơi suaih pral kơ drơi jăn pô đôč ôh dŏ djru pơhlôm, pơgang klin Covid 19 amăng plơi pla dơ̆ng:

“Hrơi anai, ƀuh amăng să, plơi lăi pơthâo rai tlâ̆o arăt tal pă pơgang klin, kâo rai yơh tlâ̆o arăt tal pă. Kâo ƀuh bruă tlâ̆o pơgang anai mơ̆ng kơnuk kơna pơtrun, djru ană plơi pla lĕ kiăng pơgang hơđong tơlơi suaih pral, găng añrăng kơ mơnuih ƀôn sang, yua kơ anun hmư̆ hing lăi tlâ̆o ia jrao pơgang gơmơi rai tlâ̆o mơtam yơh".

Dak Lak gir run kiăng 95% mrô mơnuih ƀôn sang dưi tlâ̆o djop vaccine Covid 19 arăt tal 3

Ơi Nguyễn Khắc Dũng, Khua anom bruă ia jrao tơring glông Čư̆ Kuin brơi thâo, yua hơmâo ngă tui lu hơdră jak iâu, pơtô lăi, mơnuih ƀôn sang ƀuh anŏ tŭ yua mơ̆ng bruă tlâ̆o vaccine pơgang klin, anun yơh djop pô rai tlâ̆o ia jrao pơgang djop hăng djơ̆ hrơi pơkă. Rơngiao kơ anih jao tlâ̆o ia jrao hơđong laih, lu anih brơi hyu tlâ̆o pơgang tơl să, phường, tơring kual, truh pơ sang anŏ mơnuih ƀôn sang. Yua kơ anun, mrô mơnuih tlâ̆o ia jrao pơgang arăt tal 3 ƀơi tơring glông Čư̆ Kuin dưi ngă djop 90%:

“Anom bruă ia jrao lăi pơthâo đĭ hăng khua jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông, pơkra hơdră git gai brơi djop să truh pơ plơi pla ngă tui klă bruă pơtô pơblang jak iâu mơnuih ƀôn sang nao tlâ̆o ia jrao vaccine pơgang klin. Dua dơ̆ng lĕ, ră anai, klin kleng amăng kual plơi pla ñu plai ƀiă laih tui hluai hrơi blan nao pơ pơ anăp, klin đuăi nao pơ klôn adih. Anom bruă ia jrao tơring glông akŏ pơjing anih tlâ̆o ia jrao hơđong ƀơi sang ia jrao să ăt kah hăng amăng plơi pla hơmâo soh, ƀơi anŏ akŏ pơjing grup hyu tlâ̆o pơgang nao tơl sang, ƀing tơnap tap, mơnuih tha rơma, ƀing hyiăl amăl ƀing ƀu thâo rơbat hyu pioh tlâ̆o brơi tơl sang”.

Tui hăng ơi ia jrao Hoàng Hải Phúc, Kơ-iăng Khua wai lăng anom bruă pel ĕp tơlơi duăm ruă tơring čar Dak Lak (CDC), ƀing mơnuih rơgơi kơhnâo, kơhnăk kơsem min anŏ gơgrong mơ̆ng vaccine pơhlôm, pơgang klin Covid 19 ƀu sui ôh ƀudah ia jrao dŏ na nao amăng drơi jăn ană mơnuih ôh, ñu amra hlai hĭ tui hrơi blan. Rơđah biă ñu, tơdơi kơ tlâ̆o djop 2 arăt hnong dưi pơgang kơ drơi jăn mơnuih tlâ̆o pơgang anun 80%, tơdơi kơ mơ̆ng 3-6 blan anŏ kơtang gơgrong ba hrŏ tui, dŏ glăi 50% đôč. Tơdah tlâ̆o dơ̆ng arăt tal 3, anŏ kơtang amăng drơi jăn đĭ glăi 70%, samơ̆ ăt hrŏ tui dơ̆ng mơ̆ng tơdơi kơ blan tal 4 laih anun truh blan tal 6 trun dŏ 30% đôč.

Yua kơ anun, tơdah ƀu tlâ̆o ôh arăt tal 4 anŏ gơgrong glăi hăng klin mơ̆ng drơi jăn ƀing ta hrŏ tui. Kiăng bong kjăp anŏ gơgrong glăi hăng klin kheng amăng mơnuih ƀôn sang, CDC Dak Lak hơmâo lăi pơthâo hăng Gơnong bruă ia jrao tơring čar pơkra hơdră tum teč hloh, pơtrun hiăp kơ djop tơring glông, plơi pla, brơi ƀing ơi ia jrao khom nao tơl sang, phyiang tơl adring, tơña rĭm čô mơnuih pioh tlâ̆o pơgang vaccine Covid 19 arăt jrum pơñă glăi:

"Ƀing gơmơi hơmâo pơtô brơi laih kơ djop tơring glông glông, plơi prong tơring hăng 184 boh să phường pioh pơtô lăi, djru rĭm boh sang ia jrao să akŏ pơjing 3 grup ia jrao hyu tlâ̆o pơgang tơl sang, mơ̆ng ră anai truh abih lơ 30/6 ngă djơ̆ tơhnal pơtrun mơ̆ng Kơnuk kơna jao amăng hrơi blan pơ anăp”.

Yap truh mông anai, mrô mơnuih tlâ̆o pơgang Covid 19 arăt tal 3 amăng tơring čar Dak Lak kiah djop 32% đôč, laih anun arăt tal pă kơnong 1,5% đôč. Kiăng pơhlôm djop brơi kơ 95% mrô mơnuih ƀôn sang mơ̆ng 18 thun pơngŏ dưi tlâ̆o djop arăt tal 3 pơgang Covid 19, mơ̆ng lơ 20/6, tơring čar Dak Lak pok pơhai tlâ̆o pơgang vaccine ha amăng plĕ ƀơi abih bang 15 boh tơring glông, plơi prong amăng tơring čar. Yă H’Yim Kđoh, Kơ-iăng Khua jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Dak Lak brơi thâo, kiăng kơ bruă pok pơhai tŭ yua tlâ̆o pơgang, tơring čar hơmâo jao tơhnal pơtrun tum teč, laih anun jao pô glăm ba amăng bruă mă ƀơi djop plơi pla:

“Ƀing ta khom pơtong rơđah tơlơi gơgrong ba mơ̆ng pô ngă khua pơtrut bruă tlâ̆o pơgang, hơmâo hơdră jăm ƀudah tơdah ƀu ngă djơ̆ tơhnal pơtrun. Tơring glông, să pơpă ngă ƀu djop mrô mơnuih tlâ̆o pơgang, mơnuih ƀôn sang ƀiă đơi nao tlâ̆o pơgang lĕ, pô ngă khua pơ anun khom gơgrong ba bruă ngă ƀu truh kih anun”.

Klin Covid 19 aka abih sit nik ôh, kman virus pơblih na nao mơ̆ng kman phun anăn SARS-CoV-2 aka ƀu thâo ôh. Yua kơ anun, pơhlôm hlâo tlâ̆o vaccine pơgang Covid 19 ăt sa bruă ngă kiăng pơgang tơlơi suaih pral kơ djop mơnuih, kiăng huăi djai yua klin kheng ngă. Bruă tlâ̆o ia jrao pơgang arăt tal pă pơñă glăi yôm biă mă kiăng ngă kơtang drơi jăn bong glăi hăng klin Covid 19, boh nik ñu ƀing tha rơma ƀudah mơnuih mă bruă amăng anih hơmâo kman hŭi ƀă kơtang.

                                         Vũ Nam Trang pô čih-Nay Jek: pơblang