VOV4.Jarai - Tơdơi kơ hmâo pô ruă bling a ƀă tơlơi ruă Whitmore ƀơi tơring čar Daklak (arăng juăt iâu kơman ƀong asar mơnong mơnuih), Gơnong bruă ia jrao gum hrom hăng gong gai plơi pla hmâo tañ pok pơhai hơdôm bruă pel ĕp, lăng tui klin ruă hăng pơgang, pơgăn klin ruă.

Mơguah lơ 8/6/2022, Khua Gơnong bruă ia jrao tơring čar Daklak lăi pơhing, phrâo čih hmâo sa cô mơnuih ruă Whitmore – arăng juăt iâu tơlơi ruă ƀă kơman ƀong asar mơnong mơnuih ƀơi tơring čar.

Tui hăng tơlơi lăi pơthâo glăi tañ mơng Anom wai lăng tơlơi duam ruă tơring čar Daklak, pô ruă Whitmore lĕ čơđai muai dô̆ ƀơi să Ia Lốp, tơring glông Ea Sŭp. Tơdơi kơ čih hmâo sa cô mơnuih ruă Whitmore, anom hmâo gum hrom laih hăng hơdôm bôh anom bơdjơ̆ nao pơphun pel ĕp klin ngă.

Tui hăng tơlơi ruai glăi mơng amĭ pô ruă, pô ruă pơphun ruă hlâo kơ hrơi ba nao pơ̆ ia jrao năng ai ñu 10 hrơi hăng tơlơi pơdah gah rơngiao pơ-iă drơi jăn, bơbrah, ruă ƀơi dua bơnah tơngia. Pơ̆ sang hmâo ba nao pel ĕp lăng laih ƀơi sang ơi ia jrao mơnuih ƀôn sang, mơñum ia jrao 3 hrơi samơ̆ ăt ƀu hlao mơn. Lơ 4/6, pô ruă dưi ba nao pel ĕp pơ̆ Sang ia jrao prong kual Dăp Kơdư hăng ba mut sang ia jrao lom pơ-iă 39 đô̆ C, dua bơnah tơngia bơbrah prong, amăng mlăm ƀlĕ ia rơnah, ruă lu biă, ha mơbah ƀu thâo ôh...

Tơdơi kơ sang ia jrao pơsit ƀơi să Ia Lốp, tơring glông Ea Sŭp hmâo mơnuih ruă Whitmore, lu čơđai muai amăng plơi ƀu hmâo hyu mơnơi ia krông, čroh hnoh kah hăng hlâo adih dong tah. Mô̆ Lương Thị Chi, tơkeng thun 2007, giăm hăng pô ruă Whitmore blung a ƀơi Daklak brơi thâo, ñu ƀu thâo anai lĕ tơlơi ruă huĭ rơhyư̆t ôh, samơ̆ ƀuh gơyut đih sang ia jrao, laih anun ƀuh mơnuih mă bruă gah sang ia jrao nao pel ĕp lăng ia yua, pruih ia jrao pơdjai kơman jum dar anun kah mơng thâo tơlơi ruă anun ñu huĭ rơhyư̆t kơtang.

“Ƀơi giăm sang pô hmâo mơnuih ruă lĕ, kâo bơngot biă. Bơngot dô̆ giăm sang lĕ ƀu dưi nao sang anun ngui huĭ kơ lar tưp huĭ rơhyư̆t biă yua kơ tơlơi ruă amra ngă djai mơnuih.”

Mơnuih mă bruă ia jrao pel ĕp ia sang pô ruă Whitmore

Ơi ia jrao Lê Quang Mạnh, Kơ-iăng Khua Anom ia jrao să Ia Lốp, tơring glông Ea Sŭp, tơring čar Daklak brơi thâo, tơdơi kơ hmâo sa čô mơnuih ruă Whitmore ƀơi tơring čar, Anom wai lăng tơlơi duam ruă tơring čar gum hrom hăng sang ia jrao să hăng gong gai să pơphun nao pơ̆ sang pô ruă lăng tui bruă pơgang hlôm hlâo tơlơi ruă. Anom ia jrao pok pơhai mơnuih pơphun pruih jrao pơdjai kơman jum dar anih dưm ia, hơdôm kual sang juă dlai, anih dô̆ mơng 20 bôh sang anô̆ jum dar kual sang mơng pô ruă Whitmore.

“Ƀơi să ăt hmâo mơn 2 bôh čroh ia, ƀing čơđai juăt nao pơ̆ anun mơnơi gơi, mă bôh abao, areng. Ƀing gơmơi amra pơphun lăi pơhing kơ mơnuih ƀôn sang răng kơđiăng kiăng thâo tơdơi kơ hmâo jê̆ giăm khom agaih rơnăk drơi jăn hơdjă, hrom hăng anun ƀu yua ia ƀu hơdjă amra ba truh tơlơi ruă Whitmore.”

Bơdjơ̆ nao truh tơlơi suaih pral mơng pô ruă Whitmore glăk dưi pơjrao ƀơi Sang ia jrao prong kual Dăp Kơdư, ơi ia jrao Trần Thị Thúy Minh, Khua Anom ia jrao pơjrao tơlơi ruă čơđai muai Sang ia jrao prong kual Dăp Kơdư brơi thâo, truh čơtlăm lơ 9/6, tơdơi kơ 4 hrơi ba nao pơ̆ sang ia jrao hăng pơjrao, mơnuih ruă glăk hmâo tơlơi ruă kraih, bơdjơ̆ nao drah, bơbrah klĭ lôm glô. Ră anai Sang ia jrao glăk bơwih brơi klă, pơjrao brơi kơ mơnuih ruă. Ăt tui hăng ơi ia jrao Minh mơn, Whitmore lĕ djuai tơlơi ruă huĭ rơhyư̆t biă, mrô mơnuih ruă djai lu.

“Ră anai čơđai glăk pơ-iă drơi jăn na nao, glăk bơdjơ̆ nao drah, glăk čang rơmang ƀu hmâo hlơi dưi pơsit tơlơi hơget ôh. Tơlơi ruă anai kraih lĕ pô tơlơi ruă ñu lĕ djơ̆ hăng ñu hăng ia jrao rơnoh pha ra hăng ngă praih lu anih amăng drơi jăn.”

Pel ĕp tơhnal hmâo kơman klin ƀơi kual jum dar sang pô ruă Whitmore

Tui hăng ơi ia jrao Lê Phúc, Kơ-iăng Khua Anom wai lăng tơlơi duam ruă tơring čar Daklak, Whitmore lĕ tơlơi ruă tưp amra lar tưp kơ mơnuih hăng hlô mơnong. Bôh than ba truh tơlơi ruă yua kơman Burkholderia pseudomallei hmâo amăng lŏn hăng amăng ia ƀu hơdjă, amra kơdŏng glăi lu djuai jrao kinin ta juăt yua, pran kơdŏng glăi mơng drơi jăn ƀu dưi kơdŏng glăi tŭ yua ôh. Tơlơi ruă pơdah gah rơngiao lu mơta, tơnap pơkă lăng hlâo. Jơlan lar tưp mơng tơlơi ruă akă rơđah ôh anun mơnuih ƀôn sang khom pơhlôm hlâo kơđiăng hloh hăng hơdră agaih rơnăk drơi jăn:

“Bruă lar tưp hyu mơng pô anai truh pô adih lĕ, ră anai akă hmâo hơdră pơsit rơđah rơđông ôh, samơ̆ jơlan lar tưp tui jơlan klĭ lĕ phun ñu. Anun lĕ lom djơ̆ hlŭ lŏn, ia hơƀak hmâo kơman Whitmore amăng anun lĕ, hơdôm kual klĭ rơka ñu amra tưp tui jơlan anun mut amăng drơi jăn. Yua kơ jơlan tưp tui anun yơh ƀing ta kơtưn rơgaih rơnăk drơi jăn, agaih anih anom dô̆, ƀong tơsă, huă tơsă. Hơdư̆ ƀiă tek djơ̆ hlŭ lŏn ia hlŭ amra djơ̆ kơman, ƀudah kual hmâo anih klin Whitmore ngă thơ khom kơđiăng.”

Khă phrâo hmâo sa čô mơnuih ruă Whitmore ƀơi tơring čar, samơ̆ hăng anô̆ huĭ rơhyư̆t mơng tơlơi ruă, hrom hăng anun Daklak glăk amăng bơyan hơjan, gêh gal kơ tơlơi ruă lar tưp, anun Gơnong bruă ia jrao Daklak hmao pơphun laih kiăng pel ĕp bôh than klin ngă, prăp lui mơnuih mă bruă hăng gơnam tam kiăng bŏng glăi hăng pơplih mơng tơlơi ruă. Hrom hăng anun gum hrom hăng gong gai plơi pla, hơdôm khul grŭp mơnuih mơnam lăi pơhing kơ mơnuih ƀôn sang, kiăng pơđĭ tui tơlơi đing nao pơgang hlôm hlâo klin ruă./.

            Nam Trang: Čih – Siu H’ Prăk: Pơblang