VOV4.Jarai - Yap truh mông anai, tơring čar Dak Lăk hơmâo rơbêh 15 rơbâo čô mơnuih laih ƀă klin Covid-19, amăng anun hơmâo rơbêh 12.000 čô mơnuih hơmâo pơjrao suaih, dŏ glăi glăk pơjrao. Amăng mrô mơnuih hơmâo pơjrao suaih, ăt hơmâo mơn mơnuih ruă yua Covid-19 pơglăi sui amăng lu wơ̆t hrơi tơjuh, đa lĕ hơdôm blan, arăng iâu lĕ ruă tơdơi Covid-19.

Ơi N.T.T, 49 thun, ƀơi plơi prong Buôn Ma Thuột, tơring čar Dak Lăk pơjrao 15 hrơi ƀơi Sang ia jrao tơhan pơdong jăng jai mrô 1 (phường Ea Tam, plơi prong Buôn Ma Thuột) amăng blan 8 thun 2021. Tơdơi kơ suaih, glăi pơ sang 2 wơ̆t hrơi tơjuh, ơi T aka ƀu hơmâo pran ôh, ƀong huă aka ƀu jơman mơn, pơkrăng mơta ƀu pit ôh. Sang anŏ ñu pơtrut pơsur, pơhiăp tom na nao kiăng ñu mơ-ak ƀiă, ƀong huă jơman mơn jing ơi T plai ƀiă laih.

Lăi nao tơlơi ruă mơng ñu, ơi N.T.T brơi thâo:

“Hrơi mông ƀă klin Covid-19 yua kâo aka ƀu tlâ̆o vaccine ôh anun jing bral, hŭi biă. Ƀu thâo pô kâo dưi găn rơgao tơlơi ruă yua klin anai ngă hă ƀŭ. Samơ̆ phôn hĭ mơn, kơnong 15 hrơi đôč, kâo suaih laih, arăng brơi glăi pơ sang. Samơ̆ tơdơi kơ anun, kâo aka ƀu hơmâo pran đơi lơi, juăt pơkrăng mơta, ƀu pit ôh, ƀong huă ƀu jơman mơn, pit juăt dŏ kơtuă, jing mơdưh hĭ hlao. Samơ̆ yua hơmâo sang anŏ juh alum, pơhiăp tom, lăng ba kâo, anun jing plai ƀiă laih”.

Tui hăng Nai prin tha Châu Đương - Khua sang ia jrao lao hăng ruă kơsô̆ tơring čar Dak Lăk, truh mông anai, tơring čar Dak Lăk hơmâo rơbêh 9.000 čô mơnuih ƀă klin Covid-19 hơmâo pơjrao suaih laih. Samơ̆ ƀu djơ̆ hlơi hlơi lêng hơmâo pran, hơđong pran jua ôh tơdơi kơ glăi mơng sang ia jrao, tơdơi kơ suaih Covid-19.

Ƀing rơgơi kơhnâo mơng Anom bruă ia jrao Rŏng lŏn tơnah ăt pơsit mơn: Lu mơnuih mah pơčrang huăi ƀuh kman dong tah samơ̆ ăt aka ƀu hơmâo pran mơn, đa ƀu mơhao pơhiăp tom gŏp, ƀu pit đih ôh. Ƀing F0 ruă kơtang, suă jua hăng măi ăt hơmâo tơlơi ruă kơsô̆, ƀing anai kiăng lăng ba lu biă. Ƀing anai arăng iâu lĕ “tơlơi ruă pơglăi tơdơi Covid-19” ƀudah “Covid sui hrơi”. Hơdôm tơlơi ruă juăt ƀuh lĕ rơbah tơkai tơngan, ƀu hơmâo pran, aka ƀu anăm suă pran, bơngơ̆t, akŏ dlô ƀu hơđong ôh, juăt wơr rơbit, kơƀah pit jing glêh biă mă.

Nai prin tha Châu Đương - Khua sang ia jrao Lao hăng ruă kơsô̆ tơring čar Dak Lăk brơi thâo:

“Hơmâo lu mơnuih ƀă klin Covid-19 tơdơi kơ pơjrao suaih glăi pơ sang lĕ hơmâo pran, ƀong huă tui hơđăp, suă pran mơ-ak mơn, rơbat hyu tui mơng hơđăp laih. Samơ̆ hơmâo mơn mơnuih đa lơ̆m glăi pơ sang ƀu hơmâo pran jua sui biă. Tal dua dong tơlơi ruă ăt ngă sat kơ tơlơi pơmin mơn, ngă kơ pô ruă bơngơ̆t, pơkrăng mơta amăng sui hrơi. Ƀing hơmâo tơlơi ruă anai kiăng hơmâo arăng pơtô brơi hơdră lăng tơlơi suaih pral mă pô pơ sang kiăng dưi mut hơdip hrŏm amăng plơi pla, pơwơ̆t glăi tơlơi hơdip tui hơđăp”.

Ăt tui hăng nai prin tha Châu Đương mơn, mơnuih ruă Covid-19 tơdơi kơ suaih, kiăng añrăng glăi tui hơđăp, pô ruă kiăng ƀư̆ drơi jăn, rơbat hyu rơnang, anăm ngă bruă glêh đơi ôh, kiăng ngă mơng rơnang, đah mơng djơhôl amăng drơi jăn. Rơngiao kơ anun, pô ruă ƀu dưi hơdip ha čô hơjăn ôh, kiăng ră ruai, pơhiăp tom sang anŏ, kiăng sang anŏ thâo hluh kơ tơlơi ruă anai. Rơniao kơ anun dong, anăm mơñum ôh ia tra, ia kơphê lơ̆m mơmot mlăm, kiăng ƀong lu añăm hla rok, boh troh, ia ngă rơ-ơ̆ drơi jăn, mơñum mơng 1,5 truh 2 lit ia ƀlăng rim hrơi. Añăm ƀong ta pơplih na nao, hơbai añăm kiăng jơman ƀiă đah mơng mơhao ƀong, ƀong mơng ƀiă mơng ƀiă, ƀong lu wơ̆t amăng ha hrơi.

Kiăng thâo hluh tong ten hloh kơ hơdră wai lăng pơjrao ƀing djơ̆ klin Covid 19, ƀing ta pơđing hmư̆ tơlơi tơña bơ ră ruai hăng nai prin tha, ơi ia jrao Châu Đương-Khua sang ia jrao prong pơjrao tơlơi ruă kơsô̆ tơring čar Dak Lak.

-Ơ ơi ia jrao, mơnuih ruă ƀă kman klin Covid 19, sit ƀă kman, juăt ñu mưn pơƀuh hiư̆m pă ?

-Nai prin tha Châu Đương: Hăng kman Covid 19 sit ƀă kman duăm ruă, hơmâo 80% mrô mơnuih ƀă ƀu mưn ôh hăng mưn djong. Ƀing mưn djong lĕ ñu hrup hăng tơlơi pơtŭk hơdrap đôč đač, mơnuih ƀă anun kơnong rơmŏn, pơ-ai ƀiă, ruă rơkông đok, pơtŭk, ƀơi anŏ ƀlĕ ia mơdung, jơlah ƀu thâo mưn mơnong ƀong huă ôh….Hơdôm tơlơi mưn ƀu rơđah ôh tui anun.

Kơnong ƀing mơnuih duăm kraih, truh ruă kơsô̆, ruă jơlan suă jua anun lĕ ƀing ruă hơmâo mưn ƀuh kơtang laih, bơhmutu mơnuih ruă tơnap suă jua, wơ̆t hăng mơnuih huăi hơmâo tơlơi ruă mơ̆ng hlâo hai, dŏ găng añrăng đôč ƀudah đih ƀu thâo suă jua. Ƀudah mơnuih ruă anun ñu ruă kơtang ƀơi tơda, ƀơi anŏ juă glai ƀu hơđong, ruă kian mơ-ia. Anun yơh hơdôm tơlơi bơkơnăl juăt ƀuh amăng mơnuih ruă ƀă kman Covid 19 kơtang.

-Ơ ơi ia jrao, tui anun kiăng kơ găng añrăng glăi mơnuih ruă ƀă klin samơ̆ suaih laih, ih hơmâo tơlơi pơtă pơtăn hơgĕt mơ̆n kơ hơdră wai lăng pơgang ƀing gơñu pơ sang anŏ ?

­Nai prin tha Châu Đương: Ƀong huă đĭ pran yơh sa tơlơi yôm phun hăng mơnuih ƀă kman Covid 19. Yua dah sit ƀă kman laih, amăng drơi jăn bơbeč djơ̆ kơtang biă mă, boh nik ñu drơi jăn hrip mă anŏ ƀong huă đĭ pran. Yua kơ anun, mơnuih ruă tơdơi kơ suaih laih, bruă ngă blung a lĕ ƀong huă djop, mơnong ƀong huă jơman đĭ pran, kah hăng hơmâo lu protein ƀudah lu vitamin djop mơta. Rơđah biă mă ñu, amăng drơi jăn mơnuih ruă kiăng bơkơnar glăi, khom hơmâo añăm mơnong, akan, boh mơnŭ, biă mă ñu añăm rơ̆k, hơbơi pơtơi, boh troh khom ƀong djop.

Hơdôm hăng mơta mơnong ƀong anai kiăng biă mă pơbuă tui kơ drơi jăn, djru kơ pran jua bong glăi hăng klin, tañ rŭ glăi găng añrăng. Rơngiao kơ anun, gir run pơtop rơjang drơi jăn mơ̆ng djong, bơtơpư̆ tơkai tơngan, tơdơi kơ anun ƀrư̆ ngă kơtang tui, kiăng kơ drơi jăn ta găng añrăng, pran jua kơtang hloh mơ̆n; hơmâo pran jua, găng añrăng laih, dưi bong glăi hăng kman duăm ruă či mut amăng drơi jăn, đah mơ̆ng tañ rŭ glăi hơdip mơda pơwơ̆t glăi bruă mă kah hăng tơđar.

Sa tơlơi dơ̆ng kiăng kơđiăng tơlơi pơmin khom hơđong. Khom ngă hơđong brơi tơlơi pơmin pran jua tơdơi kơ mơnuih ruă ƀă Covid 19 suaih laih, anăm dơneh hĭ ôh, yua kơ lu mơnuih pơmin djơ̆ klin hŭi biă ƀă, anun bĕ đuăi na nao. Ră anai, lu mơnuih ruă suaih laih, mơnuih ƀôn sang amăng plơi pla ƀu jĕ giăm ôh hŭi kơ ƀă glăi dơ̆ng, čang rơmang djop mơnuih djru pơgang hrom, anăm dơneh đuăi ôh, kơnong lăng gơñu kah hăng mơnuih pơkŏn mơ̆n hnun kah hăng mơak pran jua djru gơñu tañ rŭ glăi tơlơi suaih pral.

Djru pơtô lăi kơ mơnuih ruă hăng mơnuih pơkŏn thâo hluh tong ten tơdơi kơ suaih laih, huăi hơmâo kman dơ̆ng tah pô ruă anun ƀu ba kman ƀă kơ pô pơkŏn ôh, tơdơi kơ pơjrao djơ̆ hơdră, mă rup ƀudah pơčrang kman CT hloh kơ 30 lĕ huăi ƀă dơ̆ng tah. Yua kơ anun, anăm dơneh đuăi ôh, hŭi mơnuih ƀă kman duăm ruă pơjrao hlao laih gơñu ƀu mơak, bơngơ̆t hăng mlâo khiâo ƀu khin jĕ giăm ană plơi pla.

-Hăng ƀing čơđai muai laih anun ƀing tha rơma, hơdră pơgang ba gơñu tơdơi kơ ƀă Covid 19 yôm biă mă, rơkâo kơ ih ơi ia jrao lăi pơthâo kơ tơlơi anai hiư̆m lĕ ?

Nai prin tha Châu Đương: Hăng ƀing čơđai muai laih anun mơnuih tha rơma lĕ ƀing amuñ bơbeč djơ̆ biă mă yua dah anŏ kơtang bong glăi amăng drơi jăn tơdu đôč. Yua kơ anun, ƀing anai kiăng wai lăng tong ten hloh tơdơi kơ gơñu suaih duăm. Bơhmutu čơđai muai dŏ mem amĭ ñu khom brơi mem đôč, djop ia tơsâo ngă kơtang pơđĭ pran jua kơ čơđai nge, brơi ƀong huă mơnong ƀong jơman amuñ lik, kiăng tañ hram amăng drơi jăn laih anun dưi bong glăi hăng kman.

Hăng ƀing tha rơma lĕ, anŏ bong glăi hăng kman tơdu tui laih, yua kơ drơi jăn tha tui. Yua kơ anun, ƀing ta khom kơđiăng mơnong ƀong huă, hơdră pơgang drơi jăn ngă kjăp drơi jăn, pơtop rơjang drơi jăn, pơtop mơ̆ng djong rơnang gêh găl hăng pran jua pô anun, ngă hiư̆m pă pran jua drơi jăn ñu dưi kơtang tui laih anun dưi bong glăi hăng kman duăm ruă.

-Hai, bơni kơ ih ơi jrao hŏ, hơmâo pioh mông bơ ră ruai anai tŭ yua biă mă!

Siu H’Mai - Nay Jek: Pơblang