Plơi prong Gia Nghĩa jing anih ƀă klin lu hloh ƀơi tơring čar Dak Nông, hơmâo 67 bit anih hơmâo klin, rơbêh 1.100 čô mơnuih ƀă. Anom bruă ia jrao hlăk pơphun brơi pruih ia jrao pơdjai kman, ană keč, nĕk nŏk laih dơ̆ng pơtrut bruă pôr pơthâo, pơtô pơblang brơi mơnuih ƀôn sang thâo hluh, prăp lui bruă mă pơhlôm, pơgang hlâo. Ƀing ngă bruă gah ia jrao hơmâo nao tơl sang pơtô brơi mơnuih ƀôn sang ngă tui hơdră pơdjai kman ană keč, rơnăk anih dŏ jum dar. Yă Đinh Thị Quyên, Khua sang ia jrao Phường Nghĩa Trung, anih hơmâo mơnuih duăm đung drah lu hloh brơi thâo:

“Sang ia jrao phường pơphun brơi ƀing ơi ia jrao hăng ƀing ngă bruă kơsung nao pơ anăp ƀơi kual plơi pla, ƀôn ƀut hyu tuh lui ia djah, ia dong amăng ƀưh, blŏ blŏ pla bơnga, gŏ amŏ pơčah kiăng huăi hơmâo anih ia dong keč boh čeh čar lar tui ană. Čang rơmang biă mă ană plơi pla thâo hluh ngă hrŏm anom bruă ia jrao, gong gai kơnuk kơna amăng phường hyu pơdjai lui ană keč, kman amăng drưp drap djah djâo jum dar anih dŏ, hnun kah dưi pơgăn hĭ klin duăm đung drah”.

Truh ră anai, đơ đam tơring čar Dak Nông hơmâo čih pioh giăm 2000 čô mơnuih duăm đung drah, rơbêh 100 bit anih ƀă kman klin, rơgao lu đơi pơkă hăng thun 2023. Lăp đing nao biă mă ñu rơnuč blan 6 laih rơgao, hơmâo sa čô mơnuih duăm 42 thun dŏ ƀơi să Kiến Thành, tơring glông Dak Rlâp djai hĭ tơdơi kơ 8 hrơi duăm đung drah. Ƀơi anăp kơ tơlơi duăm đung drah hơđuh rai kơtang amăng bơyan hơjan hlim, anom bruă ia jrao tơring čar Dak Nông ngă hrŏm tong ten hăng djop anom bruă hăng gong gai kơnuk kơna ƀơi djop gưl brơi djru pơsir hĭ klin kheng ngă. Ơi Ia jrao Êban Thanh Sơn, Kơ-iăng Khua anom bruă ĕp lăng kman duăm ruă tơring čar Dak Nông pơtă pơtăn mơnuih oôn sang brơi kơđiăng hloh, anăm ngă amưng ôh yua kơ duăm đung drah sit kơtang ăt ba truh tơlơi djai mơ̆n.

“Tơdah duăm đung drah djong kơnong đung drah ƀơi klĭ kliăng, tơbiă drah ƀơi phun tơgơi huăi hŭi đơi ôh, hŭi biă mă ñu ƀlĕ drah amăng lăm lĕ ƀu thâo pơjrao ôh. Mơnuih ƀôn sang anăm ngă amưng ôh mông anai. Ră anai hlăk bơyan hơmâo klin, hơmâo tơlơi duăm đung drah ƀă kơtang anun yơh sit hơmâo mơnuih duăm khom ba nao pơ sang ia jrao mơtam kiăng thâo krăn tañ laih anun pơjrao djơ̆ lăp, krăo lăng tong ten čih anăn pioh ĕp lăng. Ƀing ơi ia jrao pơ anih pơpă hơmâo klin lĕ, pơ anun ƀing ngă bruă ia jrao hơmâo hơdră krăo lăng hăng pơjrao tong ten hloh”.

Tui hăng anom bruă ia jrao rŏng lŏn tơnah, duăm đung drah arăng pơpha jing dua mơta: Mơta sa tơlơi ruă huăi ba jing kraih ôh hăng dua lĕ ñu ngă kraih. Anŏ mưn pơƀuh lơ̆m duăm đung drah kah hăng duăm pơ-iă drơi samơ̆ drơi jăn ta rơ-ot tơtư̆, ruă wơ̆t mơta, ruă akŏ, ƀlĕ mriah tit tut ƀơi klĭ, hao ƀlĕ pơtah, ruă tơ-ut tơlang tơkuh,….hơdôm tơlơi mưn pơƀuh anun ñu sui mơ̆ng 4-7 hrơi. Tơdah đung drah djong, mơnuih duăm arăng pơjrao djơ̆, amra hlao yơh mơ̆ng sa wơ̆t hrơi tơjuh yap mơ̆ng hrơi ñu duăm.

Lơ̆m duăm đung drah kraih hă, mơnuih ruă mưn kah hăng mơnuih duăm đung drah đôč đač anun mơ̆n kah hăng: Duăm pơ-iă hlor amăng drơi jăn, ruă mơta, ruă akŏ, pơƀlĕ tit tut ƀơi klĭ kliăng. Ƀlĕ drah amăng mơdung ƀudah ƀlĕ drah phun tơgơi. Ƀlĕ pơtah lĕ hơmâo tom drah ƀudah drah hơmâo tom amăng eh hrup ruă kian eh drah yua kơ drah tơbiă amăng lăm hlung asơi, kian pruăi. Ƀlĕ pơtah lu, ruă kian, tơkai tơngan rơ-ơ̆. Mơnuih duăm hlong bơrơbah, ƀu dưi tơgŭ ôh. Sit ƀuh tơlơi anai, ba nao pơ sang ia jrao tañ mơtam yơh arăng pơjrao ječ ameč kiăng hmao kru, tơdah kaih ƀiă ba truh ruă kraih duăm kơtang hăng djai mơtam.

Kiăng pơhlôm pơgang tơlơi suaih pral kơ drơi jăn, sang anŏ hăng djop mơnuih jum dar ƀing ta, Ding jum ia jrao iâu pơthưr mơnuih ƀôn sang rim wơ̆t hrơi tơjuh khom pioh 10 mơnit hyu pơrai hĭ anih dŏ mơ̆ng kman ană keč laih anun rơmet djah djâo, gŏ amŏ, čơlŭ mong pơčah dŏ lui ƀơi jum dar pưk sang đang hmua hăng ngă tui hơdôm hơdră pơhlôm pơgang tơlơi ruă djơh hăng anai:

6 mơta tơlơi kiăng kơđiăng pơgang duăm đung drah

1.Ĕp lăng, ƀuh hăng pơdjai mơtam kman ană keč nĕk nŏk amăng ia plăng, amăng ƀưh pơčah, djah djâo ia dong, gơnam yua mă bruă rim hrơi hăng rao tơngan rơgoh, klup pơsir bah ƀưh pơdong ia hăng gơnam yua pơdong pioh ia či yua, phai nao akan kiăng ƀong kman ană keč amăng ia.

2.Khom pơhrua na nao ia tuh amăng kơčok, blŏ bơnga, phai nao hra ƀudah ia jrao amăng ƀưh ia kiăng pơdjai kman amăng ia lơ̆m anŏ đăl tơkai hip, kơƀang grê, tơkai hip pơrơ-ot, anih pơjing ngă pin ia anăp lan sang...

3.Duñ abih djah djâo, drưp drap, kơčok, čơlŭ mong, gŏ amŏ pơčah ia dong, pơkup abih ƀưh ia ƀu yua jăng jai anăm brơi hơmâo ia dong, hnun kah huăi hơmâo anih keč boh.

4. Pit lĕ khom akă musker, tŭi ñang puh pơđuăi keč mah hrơi ƀudah mlam, buh sum ao dlông hơpal, dlông tơkai, mă yua kơthung pruih ia jrao keč, pik ia mia pơgang klĭ kliăng kiăng keč huăi kĕ….

5. Hur har ngă hrŏm anom bruă ia jrao amăng bruă ngă pơdjai kman keč, hlăt kman ană keč, juăt lăi nĕk nŏk amăng ia plăng laih anun pruih ia jrao pơdjai mač kman klin duăm ruă.

6.Sit hơmâo tơlơi duăm lĕ khom nao pơ sang ia jrao mơtam pioh arăng pơtô, pơčrâo brơi hơdră pơjrao. Anăm hyu pơjrao mă hơjăn păn ƀudah blơi ia jrao mơñum tă tăn pơ sang ôh.